∆ύο συνεντεύξεις του Ευκλείδη Τσακαλώτου σε µία µέρα µε ερωτήσεις για το µαξιλάρι, δισέλιδο (!) άρθρο συνεργατών του στην «Αυγή», «Τι το θέλαµε το µαξιλάρι των 37 δισ.». Το άρθρο του Γ. Τσίπρα «Περί µαξιλαριού» στο Documento προκάλεσε την ανάγκη για απαντήσεις.
Ωστόσο οι απαντήσεις που δόθηκαν εστιάζουν στο αν χρειαζόταν το µαξιλάρι γενικά, το οποίο κανείς δεν αµφισβήτησε, και ελάχιστα στο «γιατί τόσο µεγάλο µαξιλάρι;». Υποστηρίχτηκε ότι το ερώτηµα «γιατί 37 δισ.;» υποκρύπτει την άποψη ότι δεν θα έπρεπε να είχαµε καθόλου µαξιλάρι. Και ότι «αυτή η λογική δεν έχει πάτο, το “γιατί 37 και όχι 27;” γίνεται εύκολα “γιατί 27 και όχι 12”;». Αλλά έτσι ευτελίζουν και αποφεύγουν την ουσία.
Κεντρική θέση στις απαντήσεις έχει το επιχείρηµα ότι «εναλλακτική του µαξιλαριού ήταν η προληπτική γραµµή πίστωσης». Αυτό είναι σωστό αλλά ούτε αυτό απαντά στο «γιατί τόσο µεγάλο µαξιλάρι;». Επιπλέον µπορεί κάποιος να συµπεράνει ότι ο Στουρνάρας που υποστήριζε την πιστωτική γραµµή αντιστεκόταν σε ένα µεγάλο µαξιλάρι, κάτι που είναι ανακριβές. Ο κ. Στουρνάρας ήταν υπέρ και της πιστωτικής γραµµής και του µεγάλου cash buffer, ως ασφάλεια και χρήση για το τραπεζικό σύστηµα, αδιαφορώντας για την οικονοµία. Η θέση Στουρνάρα και των τραπεζών στο εσωτερικό για το cash buffer και τη µη αξιοποίησή του και η αντίστοιχη πίεση της τρόικας ήταν κρίσιµοι παράγοντες, που ο Γιώργος Τσίπρας θέτει καθαρά στο Documento. Αλλά η πλευρά Τσακαλώτου αποφεύγει έστω να τους θίξει. Γιατί;
Τα υπερπλεονάσµατα των πρώτων ετών αποδίδονται στο «µεγάλο λάθος των θεσµών» που πίεζαν διαρκώς για περισσότερα µέτρα, κάτι που είναι γενικά σωστό. Στη συνέχεια, εξηγεί ο Ευκλ. Τσακαλώτος, «δεν µπορούσαµε να ξοδέψουµε αυτά τα χρήµατα» γιατί θα καταγράφονταν ως έλλειµµα του προϋπολογισµού. Το δεύτερο είναι σωστό µόνο εν µέρει.
Καταρχάς οι συνεργάτες του στηλιτεύουν την άποψη ότι «έπρεπε να έχουν ξοδευτεί για εκλογικά οφέλη», ότι «έπρεπε να δοθούν για να κερδηθούν οι εκλογές» κ.λπ. Τελικά µπορούσαν να ξοδευτούν έστω και «κακώς» ή «δεν µπορούσαµε να ξοδέψουµε αυτά τα χρήµατα» όπως υποστηρίζει ο Ευκλ. Τσακαλώτος;
Η σύγχυση δεν είναι τυχαία. Η πρωτοβουλία της κυβέρνησης Τσίπρα το 2019 να στοχεύσει σε 1% του ΑΕΠ µικρότερο πλεόνασµα, καλύπτοντας µε το µαξιλάρι τυχόν αδυναµία να επιτευχθούν οι στόχοι, είναι παράδειγµα για το πώς η έξοδος από τα µνηµόνια έκανε τα πράγµατα πιο µαχητά από όσο παρουσιάζονται. Επιπλέον, δεν υπάρχει απάντηση στην επισήµανση του Γ. Τσίπρα ότι «το υπερπλεόνασµα περασµένων ετών υπήρχαν χρηµατοοικονοµικοί τρόποι να µετατραπεί έµµεσα σε ενέσεις προς την πραγµατική οικονοµία». Είναι το δεύτερο κρίσιµο ζήτηµα που δεν θίγεται καθόλου από την πλευρά Τσακαλώτου.
Για παράδειγµα, το σχέδιο «Ηρακλής» λειτουργεί ακριβώς επειδή η κυβέρνηση Μητσοτάκη όρισε κρατικές εγγυήσεις 24 δισ. (!), δηλαδή από το µαξιλάρι. Ενώ το ζητούµενο ήταν η προστασία των οφειλετών ταυτόχρονα µε τη µείωση των «κόκκινων» δανείων, ο «Ηρακλής» φροντίζει µόνο για το δεύτερο. Επιβεβαιώνει όµως ότι υπήρχαν τρόποι να αξιοποιηθεί το µαξιλάρι. Με κρατικές εγγυήσεις, µε αγορά οµολόγων για δανειοδότηση µικροµεσαίων επιχειρήσεων και άλλα.
Οπως είδαµε παραπάνω, ο Ευκλ. Τσακαλώτος ισχυρίζεται πως το µεγάλο µαξιλάρι χτίστηκε γιατί απλώς δεν µπορούσε να γίνει αλλιώς. Αλλά ο ίδιος σε άλλες τοποθετήσεις επιβεβαιώνει ότι ήταν και επιλογή του οικονοµικού επιτελείου. Σε περσινή οµιλία του: «Το θέλαµε για να µπορεί να ξοδευτεί σήµερα. Για να στηριχθεί η οικονοµία σε µια δύσκολη στιγµή». Οι συνεργάτες του είναι πιο άτεγκτοι: «Το να είχε δοθεί ένα µέρος του θα ήρε την ασφάλεια που παρείχε το µαξιλάρι… Θα αποτύγχανε η χώρα να πετύχει τους δηµοσιονοµικούς στόχους την πρώτη χρονιά εκτός µνηµονίου». Τελικά, όπως ρωτά και ο Γ. Τσίπρας, το µαζέψαµε γιατί δυστυχώς δεν γινόταν αλλιώς ή ήταν επιλογή µας και το φυλάξαµε ως κόρη οφθαλµού γιατί αλλιώς θα αποτύγχανε η χώρα; Το θέλαµε ή µας πρόκυψε; Αλίµονο αν το πειράζαµε ή θέλαµε πολύ να το αξιοποιήσουµε και δυστυχώς δεν βρίσκαµε τρόπο; Η λογική ακροβασία ανάµεσα σε αντιφατικές µεταξύ τους θέσεις αποτυπώνεται και στη συνέντευξη Τσακαλώτου: «άρα, αφού δεν θα µπορούσαµε να ξοδέψουµε αυτά τα χρήµατα, χρειαζόταν ένα µεγάλο µαξιλάρι»! Λογικό άλµα.
Στη δήλωση µετά τη ρύθµιση του χρέους τον Ιούνιο 2018 το Eurogroup «υπενθυµίζει την αξιολόγηση βιωσιµότητας του χρέους αναφορικά µε τις καθαρές χρηµατοδοτικές ανάγκες: Αυτές θα πρέπει να παραµείνουν µεσοπρόθεσµα κάτω του 15% του ΑΕΠ (27 δισ. ευρώ)». Παροµοίως εκτιµούσαν την επάρκεια ενός µικρότερου cash buffer διεθνείς χρηµατοοικονοµικοί οίκοι. Υπάρχει άλλη µελέτη για ένα τόσο σοβαρό ζήτηµα που υποδείκνυε την ανάγκη για µαξιλάρι σχεδόν 10 δισ. µεγαλύτερο;
Και κάτι ακόµη. Ο χαρακτηρισµός της «άγνοιας της στρατηγικής» σε όσους διατυπώνουν διαφορετική γνώµη είναι πάγια επωδός της πλευράς Τσακαλώτου. Αλλά τότε τίθεται το ερώτηµα: Πόσοι γνώριζαν τη στρατηγική του ΥΠΟΙΚ; Πέντε, δέκα, δεκαπέντε άνθρωποι της κυβέρνησης; Εφαρµοζόταν οικονοµική στρατηγική την οποία αγνοούσαν η υπόλοιπη κυβέρνηση, το κόµµα, η κοινωνία ολόκληρη; Συνειδητοποιούν τι ακριβώς υποστηρίζουν;
Το µαξιλάρι χτίστηκε µε τις θυσίες των πολιτών. Σε αυτούς οφείλεται, έστω και µε καθυστέρηση, µια συνεκτική και ειλικρινής απάντηση. Χωρίς συσκότιση ζητηµάτων και αβάσιµη κινδυνολογία.