Οικονομική αιμορραγία υφίσταται η Αφρική από τις παράνομες οικονομικές εκροές (ΠΟΕ), που φτάνουν τα $88,6 δις το χρόνο, ποσό που αποτελεί το 3,7% του συνολικού ΑΕΠ της ηπείρου.
Τα στοιχεία αυτά προέκυψαν από την έκθεση για την Αφρική, από τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (United Nations Conference on Trade and Development – UNCTAD).
Το ύψος των εκροών αυτών σχεδόν ισοδυναμεί με το άθροισμα των συνολικών ετήσιων εισροών της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας και των ετήσιων άμεσων ξένων επενδύσεων, αξίας $48 και $54 δις αντιστοίχως, κατά μέσο όρο για τα έτη 2013-2015.
Η έκθεση αναφέρει ότι το διάστημα 2000-2015 η συνολική απώλεια από παράνομες εξαγωγές ανήλθε στα $836 δις. Το γεγονός ότι το ποσό αυτό είναι μεγαλύτερο σε σχέση με το συνολικό εξωτερικό χρέος της ολόκληρης της ηπείρου, $770 δις το 2018, καθιστά την Αφρική καθαρό πιστωτή σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο.
«Οι παράνομες οικονομικές ροές στερούν από την Αφρική και τους πολίτες της τις προοπτικές τους, υπονομεύοντας τη διαφάνεια και την υπευθυνότητα και διαβρώνοντας την εμπιστοσύνη στους αφρικανικούς θεσμούς», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας της UNCTAD, Μουκίσα Κιτούγι.
Οι παράνομες οικονομικές ροές είναι διασυνοριακές κινήσεις κεφαλαίων ή αγαθών των οποίων η πηγή, η μεταφορά και η χρήση είναι έκνομες. Έχουν να κάνουν είτε με φορολογικές κι εμπορικές απάτες όπως η ανακριβής έκδοση τιμολογίων για εμπορευματικά φορτία, είτε με εγκληματικές δραστηριότητες όπως η μαύρη αγορά, η διαφθορά και οι κλοπές. Επισημαίνεται ότι παρόλο που τα ποσά των εκροών είναι μεγάλα, υπάρχει σοβαρή υποεκτίμηση του ύψους τους και του αντίκτυπου που έχουν στην οικονομία.
Οι εμπορικές ΠΟΕ συνδέονται συχνά με στρατηγικές φοροαποφυγής ή φοροδιαφυγής, σχεδιασμένες να μεταφέρουν κέρδη σε φορολογικούς παραδείσους. Το 2014, η Αφρική έχασε περίπου 9,6 δισεκατομμύρια δολάρια σε φορολογικούς παραδείσους, που ισοδυναμεί με 2,5% των συνολικών φορολογικών εσόδων.
Το μεγαλύτερο μέρος των παράνομων ροών ($40 δις το 2015) αφορά εξορυκτικά εμπορεύματα, κατά κύριο λόγο μεταλλεύματα. Το ενδιαφέρον των λαθρέμπορων επικεντρώνεται σε αγαθά που είναι ελαφριά και πολύτιμα, όπως ο χρυσός, που αποτελεί το 77% των παράνομων εξορυκτικών αγαθών που φεύγουν εκτός Αφρικής. Ακολουθούν τα διαμάντια με 12% και η πλατίνα 7%.
Αυτή η οικονομική αιμορραγία υπονομεύει τη δυνατότητα των κυβερνήσεων να διαχειριστούν χρηστά τα δημοσιονομικά τους. Η έκθεση δείχνει ότι κυβερνήσεις με υψηλές ΠΟΕ διαθέτουν για δημόσιες δαπάνες 25% λιγότερο για την Υγεία και 58% για την Παιδεία, κατά μέσο όρο, από τις χώρες με χαμηλές ΠΟΕ.
Ενδεικτική περίπτωση η Σιέρα Λεόνε. Η χώρα αυτή έχει τη μεγαλύτερη θνησιμότητα παιδιών κάτω των 5 ετών σ’ ολόκληρη την Αφρική, με ένα στα δέκα να μην τα καταφέρνουν. Αν αντιμετώπιζε αποτελεσματικά τις παράνομες εκροές και τα κεφάλαια που προέκυπταν τα επένδυε στην υγεία, θα μπορούσε να σώσει 2.322 επιπλέον από τα 258.000 που γεννιούνται κάθε χρόνο στη χώρα.
Επίσης, επειδή η πλειονότητα των αγαθών που διακινούνται παρανόμως είναι του μεταλλευτικού τομέα, η άνθηση του εμπορίου αυτού βλάπτει σοβαρά το περιβάλλον. Υπολογίζεται ότι αν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το λαθρεμπόριο και επιβληθούν τα αντίστοιχα πρόστιμα, μέχρι το 2030 θα έχει μαζευτεί το 50% των $2,4 τρις που χρειάζονται οι υποσαχάριες χώρες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Η έκθεση καταλήγει αναφέροντας ότι για την βέλτιστη αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου χρειάζεται καλύτερη καταγραφή των στοιχείων και βελτίωση της συνεργασίας των αφρικανικών χωρών με τη διεθνή κοινότητα, καθώς και με την περιφερειακή φορολογική ένωση.