«Το κουαρτέτο του Χάρλεμ»: Στην Αμερική του Τζέιμς Μπόλντουιν

«Το κουαρτέτο του Χάρλεμ» του Τζέιμς Μπόλντουιν που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πόλις είναι η σάγκα μιας οικογένειας με φόντο τη μεταπολεμική Αμερική.

«Μου λείπει, μου λείπει, μου λείπει, μου λείπει – μου λείπει περισσότερο απ’ όσο μπορεί να σου λείψει ο πονόδοντος, περισσότερο απ’ όσο σου λείπει το χαμένο σου δόντι, το κομμένο σου πόδι, το παιδί που έρχεται στον κόσμο πεθαμένο» λέει ο Αφροαμερικανός Χαλ για την απώλεια του αδερφού του Αρθουρ, τον «αυτοκράτορα της σόουλ» που στη δεκαετία του 1940 ξεκίνησε από τις εκκλησίες του Χάρλεμ μαζί με τρεις ακόμη μουσικούς την περιπλάνησή του στον κόσμο.

Με αφορμή τον θάνατο του Αρθουρ («ο βρετανικός Τύπος ανέφερε λακωνικά πως “ένας μισοξεχασμένος νέγρος κλαψιάρης τραγουδιστής” είχε βρεθεί νεκρός στις αντρικές τουαλέτες στο υπόγειο μιας λονδρέζικης παμπ […] Οι αμερικανικές εφημερίδες έγραψαν για τον “γεμάτο συναίσθημα” τραγουδιστή γκόσπελ που πέθανε στην άχαρη ηλικία των τριάντα εννέα ετών»), ο Χαλ γίνεται η φωνή της μαύρης Αμερικής από τη δεκαετία του 1940 και για τριάντα χρόνια, περιγράφοντας ταυτόχρονα με την ιστορία των δικών του ανθρώπων την καθημερινή ζωή των Αφροαμερικανών και τον αγώνα τους για ίσες ευκαιρίες σε μια χώρα σε πολιτικό και κοινωνικό αναβρασμό.

«Το κουαρτέτο του Χάρλεμ» (Just above my head) που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά (Εκδόσεις Πόλις, μετάφραση Χρήστος Οικονόμου) εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1979 και αποτελεί το τελευταίο και πλέον σημαντικό μυθιστόρημα του Τζέιμς Μπόλντουιν (1924-1987), ενός από τους σπουδαιότερους μεταπολεμικούς συγγραφείς της Αμερικής και εμβληματικής μορφής του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων. Με γλώσσα αδάμαστη, πέρα από τα πανανθρώπινα ζητήματα του έρωτα και του θανάτου τα οποία σχολιάζει με αξιοθαύμαστη ευφυΐα, παίρνει σαφή θέση απέναντι στα δύσκολα ζητήματα της εποχής του, όπως ο ρατσισμός και η ομοφοβία.

Κατά τη δεκαετία του ’60 το ύφος του θεωρήθηκε πολύ προσωπικό από νεότερους μαύρους συγγραφείς, οι οποίοι έκριναν ότι ασχολείται περισσότερο με το θέμα της ομοφοβίας παρά με τις φυλετικές διακρίσεις. Ωστόσο ο ίδιος δεν σταμάτησε ποτέ να γράφει γενναία οραματιζόμενος έναν δικαιότερο κόσμο, γνωρίζοντας καλά ότι «Είναι πολύ φτηνή αρετή η ειλικρίνεια, παζαρεύεται καθημερινά στις πλατείες και τη βλέπεις γραμμένη σε τοίχους, σε τουαλέτες, σε σημαίες. Είναι τόσο φτηνή, που, ουσιαστικά, δεν είναι καν αρετή, αλλά μια αντίδραση, ένα άθλιο ανακλαστικό – κι εκείνος που πλήρωσε τόσο ακριβά γι’ αυτή δύσκολα τελικά το καταπίνει».