Το «κίνημα της Μέσης Ανατολής» υπήρξε επί δεκαετίες μια παραμερισμένη υπόθεση, μια άβολη ανάμνηση για την Αριστερά. Χρειάστηκε ο άνεμος που έπνευσε μετά την «αποσταλινοποίηση» για να επιστρέψει η Ιστορία (και η λογοτεχνία) στη διερεύνηση του ζητήματος.
Το τεύχος αυτό μάς γυρίζει 75 χρόνια πίσω, στην Αίγυπτο όπου ελληνικές ένοπλες δυνάμεις έδιναν μάχη στο πλευρό των Συμμάχων. Όμως ήταν ένας στρατός ετερογενής. Παλιοί βασιλομεταξικοί αξιωματικοί, βενιζελικοί και η μεγάλη μάζα: Εθελοντές που είχαν διαφύγει από την Ελλάδα στη Μέση Ανατολή για να πολεμήσουν τον Αξονα και πολυάριθμοι Αιγυπτιώτες.
Ο απόηχος από τα ελληνικά «βουνά» έφτανε στα αφτιά τους, παρά τη συσκότιση που είχαν επιβάλλει οι Αγγλοι για την εξάπλωση του ΕΑΜ και τη συγκρότηση της Προσωρινής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης.
Οι βασιλικοί και οι Αγγλοι αισθάνονταν να απειλούνται οι θέσεις τους. Τον Απρίλιο του 1943 άρχισαν εκκαθαρίσεις φιλοΕΑΜικών αλλά και βενιζελικών. Κατέστειλαν τις αντιδράσεις που εκδηλώθηκαν. Το πρόβλημα επανήλθε οξύτερο τον Απρίλιο του 1944 όταν η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση, που καθοδηγείτο από κομμουνιστές, συσπείρωσε ευρύτερες δυνάμεις – πλην Λακεδαιμονίων – και διεκδίκησαν τον εκδημοκρατισμό Στρατού, Ναυτικού, Αεροπορίας καθώς και την υπαγωγή των ενόπλων δυνάμεων στην «Κυβέρνηση του Βουνού». Ακολούθησε αιματηρή καταστολή από βρετανικές δυνάμεις και πρόθυμους του φιλελεύθερου Σοφοκλή Βενιζέλου. Εκτελέσεις, πορείες στην έρημο και εγκλεισμός στα «σύρματα». Ο,τι απέμεινε ήταν ένας στρατός πραιτωριανών, έτοιμος για την «επόμενη μέρα». Επρόκειτο για μια επανάληψη της βρετανικής παρασπονδίας εναντίον του ΕΑΜ στην Σάμο το 1943 και ένα προανάκρουσμα των Δεκεμβριανών, 7 μήνες αργότερα.
Πάνω σ΄ αυτόν τον καμβά ο Στρατής Τσίρκας, συμμέτοχος των γεγονότων, κεντά τη μεγάλη λογοτεχνία της τριλογίας του, «Ακυβέρνητες Πολιτείες». Καταλυτικός απέναντι στο «Ανθρωπάκι» στα μυθιστορήματα του «Η Λέσχη» (1961) και «Αριάγνη» (1962). Όμως το 1965 στη «Νυχτερίδα» αναγνωρίζει πως τα όσα τράβηξε η Αριστερά δεν ήταν θέμα χειρισμών αλλά ενός δυσμενούς συσχετισμού δυνάμεων. Και εκδίδει την τελική του ετυμηγορία για δυο εκτελεσμένους ήρωες του: «Όχι κύριε! Ήταν και οι δυο τους άντρες σωστοί».
