Στέκομαι στη λιθόστρωτη πλατεία Γεωργίου Κατεχάκη των Χανίων που βρίσκεται ανάμεσα στο Μεγάλο Αρσενάλι και στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης και παρακολουθώ τον κόσμο που βγαίνει από τις εκδηλώσεις του 3ου Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. Οι περισσότεροι ψάχνουν τους φίλους τους ή ανθρώπους που γνώρισαν μέσω του φεστιβάλ, για να ανταλλάξουν δυο κουβέντες σε σχέση με όσα παρακολούθησαν ή όσα πρόκειται να παρακολουθήσουν στη διάρκεια της ημέρας.
Μια γυναίκα, κάτοικος της περιοχής, πλησιάζει την παρέα της και λέει πόσο χάρηκε τον Ακύλλα Καραζήση στην παράσταση του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης «Η εργατική τάξη πάει στην κόλαση» στην οποία έπαιξε με τον Βρετανό μουσικό, συνθέτη και παραγωγό Gary Salomon (πρόκειται για μουσική ανάγνωση βασισμένη στο βιβλίο του Ντιντιέ Εριμπόν, «Επιστροφή στη Ρενς»). «Ελπίζω να τον ξαναφέρουν σύντομα, ήταν πολύ δυνατό αυτό που είδαμε» λέει με ενθουσιασμό και ταυτόχρονα εκφράζει τη λύπη της για το τέλος του φεστιβάλ, το οποίο ολοκληρώθηκε χτες, βράδυ Κυριακής (είχε ξεκινήσει από την Τετάρτη 26 Ιουνίου).
Συμβαίνει κάτι σπάνιο με το Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. Είναι πλέον πολλοί εκείνοι που αν και προέρχονται από εντελώς διαφορετικά περιβάλλοντα, πιθανότατα και με τελείως διαφορετικά αναγνωστικά γούστα, θεωρούν τον εαυτό τους μέρος μιας άτυπης κοινότητας που συσπειρώνεται γύρω από τη διοργάνωση. Το φεστιβάλ έχει ήδη δημιουργήσει κοινές μνήμες και αναφορές για πολύ κόσμο, ενώ έχει φτιάξει νέες παρέες. Στα τρία χρόνια διεξαγωγής του είναι πλέον διακριτός ο «σκληρός πυρήνας» του, οι άνθρωποι δηλαδή που είναι πιστοί και το παρακολουθούν με ενθουσιασμό, όμως κάθε φορά γίνεται ακόμη πιο σαφές ότι έχει απλώσει γερά ρίζες σε ένα πολύ μεγαλύτερο κοινό που ταξιδεύει για να το επισκεφτεί ή το επισκέπτεται παρότι έχει ταξιδέψει για άλλους λόγους στα Χανιά.
Το βλέμμα στην Ευρώπη
Η διοργάνωση που είχε κεντρικό θέμα «Ευρώπη, παρελθόν και μέλλον. Ματιές στη λογοτεχνία, τον πολιτισμό, την πολιτική» περιλάμβανε πάνω από 70 θεματικές συζητήσεις και παρουσιάσεις, με περισσότερους από 120 ομιλητές από 17 χώρες, αλλά και περφόρμανς, εργαστήρια μεταφραστικά, εκπαιδευτικά και δημιουργικής γραφής, θεατρικά δρώμενα, συναυλίες, ξεναγήσεις σε εκθέσεις κ.ά. Και φέτος πραγματοποιήθηκε με επίκεντρο ένα από τα ωραιότερα σημεία του Ενετικού Λιμανιού και συγκεκριμένα τα δύο εμβληματικά κτίρια της πόλης, το Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου (Κ.Α.Μ.- Μεγάλο Αρσενάλι) και τον Χώρο πολλαπλών δραστηριοτήτων «Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης» (φέτος χρησιμοποιήθηκε και η δεύτερη αίθουσα).
Επίσης προστέθηκαν νέοι χώροι όπως το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης όπου στεγάζεται η μόνιμη έκθεση αρχαίας και παραδοσιακής ναυπηγικής, το Πνευματικό Κέντρο Χανίων και ένας πρωτότυπος, πολυλειτουργικός χώρος, το MULaR (Mobile Urban Living Room) στην πλατεία Κατεχάκη. Από εκεί εξέπεμπε ζωντανά το Δίκτυο FM 91,5 με φιλοξενούμενους συμμετέχοντες στο φεστιβάλ. Αποδείχθηκε μια πολύ επιτυχημένη πρωτοβουλία η οποία λειτούργησε διπλά: είχε ενημερωτικό χαρακτήρα για όσους περνούσαν από το σημείο ενώ έγιναν ουσιαστικές συζητήσεις με επίκεντρο το βιβλίο. Και φέτος τα βιβλία τόσο των τιμώμενων συγγραφέων όσο και όλων των συμμετεχόντων στις θεματικές συζητήσεις μπορούσε να τα προμηθευτεί κάποιος από την ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα στο Μεγάλο Αρσενάλι στο οποίο συνέπραξαν βιβλιοπωλεία της πόλης των Χανίων (Comixadiko, Σαμιαμύθι, Σποράκι, Το Τρενάκι).
Τιμώμενη η Ρέα Γαλανάκη
Το βράδυ του Σαββάτου 29 Ιουνίου τιμήθηκε από τον Δήμο Χανίων και την Περιφέρεια Κρήτης η Ρέα Γαλανάκη, σε μια εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης. Η Κρητικιά συγγραφέας η οποία πριν από λίγο καιρό κέρδισε το μεγάλο Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων στα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας για τη συνολική προσφορά της στα γράμματα, βραβεύτηκε στα Χανιά για την προσφορά της στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνική δημιουργία. Τη Ρέα Γαλανάκη τίμησαν ο δήμαρχος Χανίων Παναγιώτης Σημανδηράκης, ο Νίκος Καλογερής, Αντιπεριφερειάρχης Χανίων, ο Γιάννης Γιαννακάκης, Αντιδήμαρχος Πολιτισμού του δήμου Χανίων, και ο Μανώλης Πιμπλής, διευθυντής του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων.
Σημαντικές στιγμές του φεστιβάλ
Για άλλη μια φορά ενθουσίασε ο Στέφανος Τραχανάς, ιδρυτικό μέλος των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, κορυφαίος κβαντικός φυσικός και επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο οποίος για μια ώρα μίλησε για επιστήμη και φιλοσοφία σε μια κατάμεστη αίθουσα. Το κοινό συνέχισε να καταφτάνει αρκετή ώρα μετά την έναρξη της ομιλίας και το εντυπωσιακό είναι πως όσοι δεν κατάφεραν να βρουν θέση, στέκονταν όρθιοι για να ακούσουν μεταξύ άλλων για τον Αριστοτέλη, τον Φεγεράμπεντ και τον Χάιντεγκερ.
Πολύ δημιουργικά εξελίχθηκε και η συζήτηση του Γιάννη Χαμηλάκη, καθηγητή Αρχαιολογίας και Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Brown των ΗΠΑ («Αρχαιολογία, έθνος και φυλή», «Αρχαιολογία και ευρωπαϊκή νεωτερικότητα») με τον Μανώλη Πιμπλή, πάνω στις αρχαιολογικές αφηγήσεις που ανακήρυξαν την Κρήτη κοιτίδα του «πρώτου Ευρωπαϊκού πολιτισμού», καθώς και για τον τρόπο που οι αρχαιολόγοι συνέβαλαν στην ευρωπαϊκοποίηση του ελλαδικού χώρου και στην παραγωγή μιας γεωπολιτικής της λευκότητας.
Και στα Χανιά –όπως σε όλη τη χώρα– η παρουσίαση των «Δωσίλογων» (εκδ Αλεξάνδρεια) του ιστορικού Μενέλαου Χαραλαμπίδη γέμισε γρήγορα την αίθουσα. Το βιβλίο-φαινόμενο των τελευταίων μηνών έχει ανοίξει μια ουσιαστική συζήτηση σχετικά με το θέμα του δωσιλογισμού στην Ελλάδα και της ατιμωρησίας που χαρακτήρισε μια ολόκληρη εποχή με επιπτώσεις που βιώνουμε μέχρι σήμερα.
Χθες, Κυριακή βράδυ, έγινε μια εξαιρετική συζήτηση μεταξύ του Λουκά Τσούκαλη (καθηγητής στη Σχολή Διεθνών Υποθέσεων του Παρισιού, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής) με τη δημοσιογράφο και ιστορικό Λένα Ματσιώρη πάνω στο βιβλίο του «Η ενηλικίωση της Ευρώπης» (εκδ. Αλεξάνδρεια). Ο κ. Τσούκαλης μίλησε μεταξύ άλλων για την ανησυχητική σημερινή πολιτική εικόνα της Ευρώπης και πόσο αυτή θα επηρεαστεί σε ενδεχόμενη επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ. Επίσης με επίκεντρο την Ευρώπη ήταν η συζήτηση του Αμερικανού συγγραφέα και καθηγητή Πολιτικών Επιστημών και Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια των ΗΠΑ, Άντονι Πάγκντεν με τη Λένα Ματσιώρη.
Θερμή ανταπόκριση από το κοινό είχε η συζήτηση του ερευνητή δημοσιογράφου και σεναριογράφου Νικόλα Ζηργάνου (γνωστού για τις έρευνές του για το διεθνές κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας), με την Μαρία Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη, δρ. Αρχαιολογίας, πρώην Γενική Γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού και τη δημοσιογράφο Μικέλα Χαρτουλάρη.
Ο «σταρ» του φετινού φεστιβάλ ήταν ο Βούλγαρος συγγραφέας Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ τη δεύτερη μέρα του φεστιβάλ συνομίλησε με τη δημοσιογράφο Κυριακή Μπεϊόγλου με αφορμή το βιβλίο του «Χρονοκαταφύγιο» (εκδ. Ίκαρος, μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου) με το οποίο απέσπασε το Διεθνές Βραβείο Booker 2023. Ο Γκοσποντίνοφ αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στον τρόπο που το παρελθόν χρησιμοποιείται από λαϊκιστές ηγέτες οι οποίοι έχουν στόχο τη χειραγώγηση των λαών της Ευρώπης.
Στο πλαίσιο της συνεργασίας του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων και του Φεστιβάλ ΛΕΑ, βρέθηκαν στα Χανιά σημαντικοί συγγραφείς της Ιβηροαμερικανικής λογοτεχνίας. Ο αγαπημένος του κοινού Σαντιάγο Ρονκαλιόλο από το Περού συνομίλησε με τον Κοσταρικανό συγγραφέα και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ Κάρλος Φονσέκα, με αφορμή τα νέα τους βιβλία «Η χρονιά που γεννήθηκε ο δαίμονας» (Santiago Roncagliolo) και «Μουσείο φυσικής ιστορίας» (Carlos Fonseca). Τη συζήτηση συντόνισε ο μεταφραστής Κώστας Αθανασίου.
Για τη δυναμική και το δράμα της σύγχρονης οικογένειας, συνομίλησαν η Ισπανίδα ποιήτρια και μυθιστοριογράφος Σάρα Μέσα, η Μεξικανή μυθιστοριογράφο Γουαδαλούπε Νέτελ, η Ισπανίδα διευθύντρια του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας Πιλάρ Τένα, και η Αδριάνα Μαρτίνες, διευθύντρια του Φεστιβάλ ΛΕΑ. Η Αργεντινή συγγραφέας Μαριάνα Ενρίκες κέρδισε το κοινό στην παρουσίαση του βιβλίου της «Η δική μας πλευρά της νύχτας» (ένα βιβλίο που συνδυάζει τη goth προσέγγιση με τον μαγικό ρεαλισμό) για το οποίο συνομίλησε με την Πιλάρ Τένα.
Ενθουσιώδης ήταν ο Πέτρος Μάρκαρης στη συζήτησή του με τον δημοσιογράφο Γρηγόρη Μπέκο, με αφορμή το νέο του μυθιστόρημα «Η βία της αποτυχίας» (εκδ. Κείμενα), που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων, σε μια συλλεκτική έκδοση ειδικά για τους επισκέπτες του φεστιβάλ. Το κοινό επίσης αγκάλιασε τη συνομιλία του Μιχάλη Αλμπάτη και του Μιχάλη Μαλανδράκη, δύο Κρητικών συγγραφέων με προσωπική γραφή, που ήδη έχουν διαγράψει αξιοσημείωτες πορείες. Αρκετοί ήταν εκείνοι που παρότι έσπευσαν δεν κατάφεραν να βρουν θέση στη συνομιλία του Κώστα Καλτσά και του Τεύκρου Μιχαηλίδη τη δεύτερη μέρα του φεστιβάλ. Επίσης, σημειώθηκε θετικά η ευφάνταστη παρουσίαση του «Αστείου» (εκδ. Ίκαρος) του Γιάννη Παλαβού, με αφορμή την πρόσφατη επανέκδοση του βιβλίου, καθώς και η συζήτηση της Ιωάννας Μπουραζοπούλου με τη δημοσιογράφο Μικέλα Χαρτουλάρη με αφορμή την ολοκλήρωση της μυθιστορηματικής τριλογίας της «Ο Δράκος της Πρέσπας» (εκδ. Καστανιώτη). Η παρουσίαση της νέας συλλογής διηγημάτων «Καγκέλω» (εκδ Μετρονόμος) του δημοσιογράφου Δημήτρη Μανιάτη στάθηκε μια ωραία αφορμή για συζήτηση πάνω στην Ελλάδα του σήμερα, χάρη στις καίριες ερωτήσεις του δημοσιογράφου Δημήτρη Μαριδάκη.
Η συζήτηση των μεταφραστών Κώστα Αθανασίου, Ρίτας Κολαΐτη, Ντέιβιντ Κόνολι και Κατερίνας Σχινά για την περιπέτεια της μετάφρασης, καθώς και η κουβέντα μεταξύ των υπευθύνων των βιβλιοθηκών της Κρήτης απέδειξαν ότι υπάρχει ανάγκη και χώρος για μεγαλύτερα πάνελ στα οποία να αναλύονται καίρια ζητήματα.
Σε πρόσφατη συνέντευξη που παραχώρησε στο Documento ο Μανώλης Πιμπλής, διευθυντής του φεστιβάλ, λίγο πριν από την έναρξή του, είπε μεταξύ άλλων: «Έχω την ελπίδα ότι φέτος το φεστιβάλ θα κάνει ένα ακόμη ποιοτικό άλμα. Με περισσότερες διεθνείς συμμετοχές, με πιο συνεκτικό και στοχευμένο πρόγραμμα, με πολύ σημαντικές προσωπικότητες της ελληνικής διανόησης, με ανοίγματα στη μετάφραση, στις έρευνες αναγνωστικής συμπεριφοράς αλλά και στον δοκιμιακό λόγο. Είναι μάλλον το πληρέστερο, σαφέστερο και πλουσιότερο σε ανοίγματα από τα τρία φεστιβάλ. Τουλάχιστον αυτό θέλω να πιστεύω. Η προσδοκία είναι να γίνει φέτος το πρώτο βήμα μιας μακράς προσπάθειας που θα δώσει στη διοργάνωση διακριτή θέση στον ευρωπαϊκό φεστιβαλικό χάρτη».
Διαβάστε ακόμη: Μανώλης Πιμπλής: «Το φεστιβάλ θα κάνει ένα ακόμη ποιοτικό άλμα»
Όσοι βρεθήκαμε στα Χανιά και παρακολουθήσαμε το φεστιβάλ, αντιλαμβανόμαστε πως δικαιώθηκε και εκείνος και όλη η ομάδα η οποία αποτελείται από τους: Λένα Ματσιώρη (υπεύθυνη πολιτιστικού προγράμματος), Βασίλη Κιμούλη (γραφείο Τύπου & επικοινωνία), Κυριακή Μπεϊόγλου (σύμβουλος έργου & οργάνωση παράλληλων εκδηλώσεων), Ζωή Γεωργούλα (υπεύθυνη οργάνωσης & παραγωγής έργου), Λευτέρη Μπλέτσα (σύμβουλος τεχνολογίας & ιστοσελίδας – συντονιστής ομάδας εθελοντών).
*Οι φωτογραφίες προέρχονται από το Εργαστήριο Ψηφιακών Μέσων & Στρατηγικής Επικοινωνίας – Τμήμα Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας