Τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου υπερψήφισαν ομόφωνα χθες το βράδυ, έπειτα από πολύωρη συνεδρίαση, τις οριστικές μελέτες του τελεφερίκ, το οποίο θα ενώσει την Κάτω με την Άνω Πόλη του ιστορικού βράχου της Μονεμβασιάς. Την αρχιτεκτονική μελέτη παρουσίασε με φωτορεαλιστικές απεικονίσεις η ανάδοχος εταιρία πείθοντας όσα μέλη του ΚΑΣ διατηρούσαν, όπως είπαν, επιφυλάξεις για την ομαλή ένταξη μιας τόσο μεγαλεπήβολης και επιθετικής κατασκευής στο ανέγγιχτο εδώ και αιώνες μεσαιωνικό τοπίο. Όσοι εξ’ αυτών πήραν το λόγο -είτε δια ζώσης είτε διαδικτυακά- σχολίασαν ότι η υπερκατασκευή έδειχνε καλύτερη από όσο περίμεναν. Μερικοί μάλιστα υπογράμμισαν ότι την περίμεναν πολύ χειρότερη. Το ερώτημα βέβαια που προκύπτει και παραμένει αναπάντητο είναι γιατί οι έγκριτοι επιστήμονες του ΚΑΣ υπερψήφισαν στις προηγούμενες κρίσιμες συνεδριάσεις ένα αμφιλεγόμενο –όπως συνάγεται από τα δικά τους λεγόμενα- έργο δίνοντας το πράσινο φως για την υλοποίησή του χωρίς να έχουν εικόνα για το τί ακριβώς ψήφιζαν.
Ανάμεσα σε αυτούς που διατηρούσαν επιφυλάξεις για την κατασκευή ήταν και ο έγκριτος καθηγητής Μανόλης Κορρές, ο οποίος δεν συμμετείχε στις προηγούμενες συνεδριάσεις του ΚΑΣ. Κι εκείνος όμως συμφώνησε τελικά με το αρχιτεκτονικό σχέδιο, δηλώνοντας μάλιστα ανακουφισμένος με το αποτέλεσμα, παρά το γεγονός ότι εμφανίστηκε προβληματισμένος για την αναγκαιότητα της απόλυτης προσβασιμότητας σε κάθε ιστορικό τόπο και μνημείο της χώρας και στις μεγάλες παρεμβάσεις που απαιτούνται κάθε φορά. Εντύπωση προκάλεσαν επίσης μέλη του ΚΑΣ, τα οποία θέλοντας να δικαιολογήσουν τη θετική ψήφο τους τόνισαν ότι διαφωνούν μεν με την παρεμβατική κατασκευή, ωστόσο πλέον είναι αργά για να κάνουν πίσω εφ’ όσον το έργο έχει ήδη εγκριθεί.
Κοινωνικό έργο ή εργαλείο ανεξέλεγκτου τουρισμού;
Παρά τις προσπάθειες του ΥΠΠΟ και του δήμου Μονεμβασιάς από το 2021 μέχρι σήμερα να δικαιολογήσουν την αναγκαιότητα κατασκευής του τελεφερίκ, το οποίο ταιριάζει περισσότερο σε χιονοδρομικό κέντρο ή σε amusement park, το έργο πυροδότησε πολλές αντιδράσεις, όπως η προσφυγή του Συλλόγου Φίλων Μονεμβασιάς στο Συμβούλιο της Επικρατείας που θα εκδικαστεί στο αμέσως επόμενο διάστημα, μαζί με την πρόσφατη ένταξη του Κάστρου της Μονεμβασιάς στη λίστα με τα επτά πιο απειλούμενα μνημεία και τόπους πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης από την Europa Nostra.
Η μόνιμη επωδός της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη είναι ότι το τελεφερίκ (το οποίο επιμένουν να αποκαλούν αναβατόριο, όπως στην Ακρόπολη, ενώ δεν έχει ουδεμία σχέση) είναι ότι το έργο καθολικής προσβασιμότητας που έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης με κόστος 6.800.350 ευρώ, εξυπηρετεί κοινωνικές ανάγκες των ατόμων με αναπηρία. Είναι όμως αυτός ο μοναδικός λόγος της κατασκευής του ή το έργο εξυπηρετεί τελικά τουριστικά και αναπτυξιακά συμφέροντα, όπως αποδεικνύεται από τα σχέδια που ακούσαμε από επίσημα υπηρεσιακά χείλη για τη δημιουργία αναψυκτηρίου στην Άνω Πόλη και χώρου συναυλιών και άλλων πολιτιστικών δρώμενων; Ανάλογα σχέδια φαίνεται να έχει ο δήμος Μονεμβασιάς, ο οποίος υλοποιεί το έργο μέσω του αναπτυξιακού οργανισμού Πάρνωνας ΑΕ και αποβλέπει στην αύξηση της επισκεψιμότητας στην Καστροπολιτεία, χωρίς όμως να εξηγεί ούτε πώς θα αναβαθμίσει τις ανεπαρκείς υποδομές για να υποδεχθεί περισσότερους επισκέπτες (κυκλοφοριακό, ύδρευση, πυρόσβεση κ.λπ.) ούτε πώς θα χρηματοδοτεί ετησίως ένα έργο με υψηλό κόστος συντήρησης και με πρόσθετους υπαλλήλους.
Μία λύση θα ήταν η επιβολή εισιτηρίου, όπως έχει αφήσει ο δήμος να εννοηθεί, η οποία όμως ακυρώνει στην πράξη την κοινωνική προσφορά που επικαλείται το ΥΠΠΟ, εφόσον άτομα ΑμεΑ θα υποχρεώνονται να πληρώνουν εισιτήριο για την πρόσβαση στην Άνω Πόλη, μια σαφής διάκριση εις βάρος τους εφόσον όλοι οι υπόλοιποι θα έχουν τη δυνατότητα της δωρεάν πρόσβασης από το μονοπάτι. Επίσης, κανείς δεν μοιάζει να ενδιαφέρεται για την παντελή έλλειψη προσβασιμότητας των ΑμεΑ και των εμποδιζόμενων ατόμων εντός της καστροπολιτείας, καθιστώντας έωλο το επιχείρημα περί καθολικής προσβασιμότητας του μνημείου.
Γιατί δεν προτιμήθηκε η λύση του αναβατορίου
Όπως προκύπτει από τις προηγούμενες αποφάσεις του ΚΑΣ, η αρχική πρόβλεψη για κατασκευή αναβατορίου, δηλαδή ανελκυστήρα, εγκαταλείφθηκε νωρίς με τροποποίηση των υπουργικών αποφάσεων. Ο λόγος, όπως ακούσαμε από μέλη του ΚΑΣ, είναι ότι η κατασκευή αναβατορίου θα ήταν τελικά πιο παρεμβατική, καθώς θα επέβαλε υποστηρικτική κατασκευή κατά μήκος του βράχου της Μονεμβασιάς ντυμένης με σκυρόδεμα, πάνω στην οποία θα στηριζόταν το αναβατόριο. Ωστόσο, ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασιάς, ο οποίος εκπροσωπήθηκε στη συνεδρίαση από την πρόεδρο Νίκη Βαΐτσου και τον δικηγόρο Βασίλη Κανελλόπουλο, υποστήριξαν ότι δεν εξαντλήθηκαν οι έρευνες για την κατασκευή μιας ηπιότερης κατασκευής, για την οποία δεν θα είχαν αντίρρηση. Τόνισαν μάλιστα ότι μέχρι πρότινος η Καστροπολιτεία αποτελούσε ένα απολύτως προστατευόμενο τοπίο, στο οποίο δεν επιτρεπόταν ούτε καν η χρήση ομπρελών.
Ποιοι παρενέβησαν στη συνεδρίαση
Στη χθεσινή συνεδρίαση του ΚΑΣ παρενέβη με υπόμνημα ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασιάς ζητώντας αναβολή της συνεδρίασης ενόψει της προσφυγής του στο ΣτΕ με αίτημα ακύρωσης των υπουργικών αποφάσεων για τη χωροθέτηση του έργου και της απόφασης έγκρισης της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Παρέμβαση έκανε επίσης η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ). Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα η επιμονή του ΥΠΠΟ να κάνει λόγο για μεμονωμένες αντιδράσεις, αφού στην πραγματικότητα εναντίον του έργου έχουν ταχθεί, εκτός από τους παραπάνω φορείς, το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων, η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Φύσης και δεκάδες επιστήμονες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Μεγάλος είναι επίσης ο αριθμός επιστολών που έφτασαν στο δίκτυο Europa Nostra από όσους αντιτίθενται στην κατασκευή τελεφερίκ, όπως ανέφερε η πρόεδρος της ΕΛΛΕΤ.
Μια μεγάλης κλίμακας κατασκευή
Η αλήθεια είναι ότι η αρχιτεκτονική μελέτη της ανάδοχης εταιρείας έχει θετικά στοιχεία και έχουν γίνει προσπάθειες εναρμόνισης της κατασκευής των σταθμών επιβίβασης και άφιξης του τελεφερίκ στο φυσικό περιβάλλον. Ωστόσο, καμιά μελέτη δεν μπορεί με μαγικό τρόπο να εξαφανίσει μια τόσο μεγάλης κλίμακας κατασκευή σε ένα τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που αποτελεί μνημείο και κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο και περιοχή Natura με 130 είδη πουλιών. Το αισθητικό σοκ δεν μπορεί να αποφευχθεί παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του αναδόχου καθώς τα εναέρια μεταλλικά βαγόνια χωρητικότητας 15 ατόμων το καθένα που θα ανεβοκατεβαίνουν στο βράχο πολλές φορές την ημέρα (σε μια διαδρομή 120 μέτρων και διάρκειας ενός λεπτού κάθε φορά) θα είναι ορατά από παντού, όπως και οι δύο σταθμοί από πολλά σημεία και βεβαίως από την ακτή. Ο κάτω σταθμός (επιβίβασης) είναι υπόσκαφος, ενώ ο άνω σταθμός (άφιξης) έχει ύψος όσο ένα διώροφο κτίριο και δεσπόζει στο σπάνιο τοπίο.
