Η Χριστίνα Αθανασούλα-Μαντζαβίνου, κατασκευάστρια κοσμήματος, μοιράζεται στο Docville τη μοναδική της εμπειρία να ζήσει 22 μέρες καλοκαιριού στη Sosúa, μια ακτή της Δομινικανής Δημοκρατίας.
Sosúa. Ούτε ήξερα πού βρισκόταν μα για χρόνια άκουγα να μνημονεύεται η περιοχή που ο θείος Κώστας Μαστρογιαννάκης (81 χρόνων) επέλεξε να ζήσει για το υπόλοιπο της ζωής του. Μα και οι προσκλήσεις του για μακρά φιλοξενία σε μένα και τη θεία μου Εύη Κωνσταντινίδου, στενή φίλη και συγγενής του, δεν ήταν λίγες.
Συνταξιούχος, κάτοικος Νέας Υόρκης από το 1970, ο θείος Κώστας, Ελληνας μετανάστης, με την οικογένειά του τα καλοκαίρια κατέβαινε στη Sosúa στην ακτή της Δομινικανής Δημοκρατίας για τις διακοπές του. Και να που 24 χρόνια τώρα ζει εκεί μόνιμα, μονάχος αλλά και απόλυτα ευτυχής.
Ο θείος από τη Sosúa και ο φίλος του Κούνδουρου
Τον Αύγουστο του 2018 πήραμε την απόφαση γι’ αυτό το υπερατλαντικό ταξίδι. Δεκαεννιά ώρες στον αέρα με μια στάση στη Νέα Υόρκη και μετά κατευθείαν κάτω από το Μαϊάμι όπου μας περίμενε αυτός ο μικρός παράδεισος με τις δύο μόνο εποχές. Καλοκαίρι με τροπικές δροσιστικές μπόρες κάτω από τον καυτό ήλιο –περίοδος που η θερμοκρασία μπορεί να φτάσει στους 45 βαθμούς Κελσίου– και φθινόπωρο που χαρακτηρίζεται από ανέμους και βροχές.
Η βαλίτσα μας μας μήνυσε ο θείος θα έπρεπε να περιέχει μαγιό, σαγιονάρες (τρία ζεύγη αυστηρά, μας προειδοποίησε), παντελόνια και φορέματα μακριά λόγω των κουνουπιών, μακριές λεπτές μπλούζες για το βράδυ, παρεό, αντιισταμινικά, αντιπυρετικά, πετσέτες θαλάσσης και ψάθινα καπέλα. Αυστηρός μεν ο θείος, προβλεπτικός δε.
Με την Εύη θα ζούσαμε 22 μέρες μες στη ζούγκλα, στην παραλία των τριάμισι χιλιομέτρων μαζί με τη φυλή της ακτής. Πολύ μακριά από την Ελλάδα, το καλοκαίρι εκείνο –χωρίς να το γνωρίζω– θα ήταν καθοριστικό στον τρόπο που ορίζω την πληρότητα στη ζωή.
Στη Sosúa, μια μικρή περιοχή που βρέχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό, ζουν μόνιμα Σκανδιναβοί, Ισπανοί, Γάλλοι, Αμερικανοί, Καναδοί και μόνο δύο Ελληνες. Ο ένας, ο Δανιήλ Μπούρας, 95 χρόνων σήμερα, Ελληνοεβραίος παραγωγός κινηματογράφου και στενός φίλος του Νίκου Κούνδουρου, χρηματοδότης των ταινιών «Μικρές Αφροδίτες», «Τα κανόνια του Ναβαρόνε», «Το ρεμπέτικο». Είκοσι οκτώ χρόνια μετρά στην ακτή. Ντυμένος με κοστούμι λευκό και πουκάμισα λινά, ξυπόλυτος και ομιλητικός, βαρήκοος μα γεμάτος όρεξη να αφηγηθεί ιστορίες της ελληνικής καλλιτεχνικής ζωής του τότε.
Ο θείος, αντίθετα, φαντάζει τόσο ταιριαστός ανάμεσα στους πάντα γελαστούς αποίκους. Με το ελληνικό του ταμπεραμέντο που ποτέ δεν αποχωρίστηκε, ηλιοκαμένος, με μόνιμα τα χέρια πίσω από τη μέση, περιτριγυρισμένος από παιδιά που τον φωνάζουν «captain», μεριμνά για την ομαλή καθημερινότητα των ντόπιων και την επίλυση των προβλημάτων διάφορων οικογενειών που γνωρίζει.
Οι ντόπιοι ζουν κυρίως από το ψάρεμα, την κτηνοτροφία, την καλλιέργεια κακάου και καπνού. Μένουν σε σπίτια φτιαγμένα από καλάμια, λάσπη, φύλλα, πέτρες και αν είναι τυχεροί από κομμάτια τσίγκου που τους τα έχουν δωρίσει οι Ευρωπαίοι φίλοι τους. Οι περαστικοί τουρίστες τους χαρίζουν ρούχα, είδη υπόδησης και παιχνίδια που με τη σειρά τους ανταλλάσσουν μεταξύ τους με άλλα προϊόντα. Μικρά λυόμενα αυτοσχέδια κτίσματα τελούν χρέη καφέ που προσφέρουν χυμούς και φρούτα. Είναι φτωχοί οι άνθρωποι στη Sosúa – «υιοθετούνται» κυρίως από εύπορες ευρωπαϊκές οικογένειες που τους προσφέρουν την κάλυψη των βασικών αναγκών τους. Το να καλύψει ένα παιδί το μάθημα των αγγλικών μιας περιόδου ενός έτους στο σχολείο κοστίζει μόλις 50 ευρώ.
Τα υλικά που έγιναν ευφάνταστα κοσμήματα
Εκεί λοιπόν φιλοξενηθήκαμε για 22 μέρες τον Αύγουστο του 2018 στο σπίτι του θείου Κώστα, ένα διαμέρισμα εγκαταλειμμένου παλιού ξενοδοχείου που αναπαλαιώθηκε και τα ευρύχωρα δωμάτιά του αγοράστηκαν από Ευρωπαίους και Αμερικανούς εισοδηματίες κυρίως οι οποίοι εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Δομινικανή Δημοκρατία.
Η τροφή μας κατά κύριο λόγo ήταν ανανάδες και μάγκο που κόβονταν από τα δέντρα, καρύδες, γλυκοπατάτες, μικρά κοτοπουλάκια και ψάρια, όστρακα, γαρίδες και καβούρια. Ολα από τη φύση χωρίς κανενός είδους επεξεργασία. Ο ήλιος έκαιγε τις γυμνές πατούσες κάνοντας τις σαγιονάρες απαραίτητες ακόμη και στην άκρη της θάλασσας (τις μέρες που ζήσαμε εκεί έλιωναν σταδιακά από τις υψηλές θερμοκρασίες). Τα νερά διαφανή και καθαρά, ζεστά μα και δροσερά αργά το απόγευμα. Πολύ συχνά βάρκες περνούσαν ρωτώντας μας αν είχαμε διάθεση με μόλις λίγα πέσος να μας πάνε σε απάτητες κοραλλιογενείς παραλίες ή σε λίμνες με τόσο πυκνή βλάστηση που έφτανε μες στο καταπράσινο νερό. Η απόλυτη εναρμόνιση ανθρώπου – φύσης καθιστά αυτό το μέρος μοναδικό.
Οι ήχοι της ακτής, το θρόισμα των πανύψηλων φοινίκων, τα μικρά μαύρα πουλερικά που μπερδεύονταν στα πόδια σου πάνω στην άμμο, η μυρωδιά του καμένου ξύλου στον αέρα, η βραδινή υγρασία κάνουν την κατάσταση απόλυτα primitive. Από τις πρώτες μέρες και φυσικά λόγω της περιέργειας και της μόνιμης ανάγκης μου να εντοπίζω υλικά που μπορούν να με βοηθήσουν στις συνθέσεις μου άρχισα να μαζεύω –στην αρχή δειλά, αλλά στη συνέχεια με μανία– καρπούς, κουκούτσια, φτερά, πέτρες, φύλλα, όστρακα, κοχύλια, οστά ζώων, ραχοκοκαλιές ψαριών αφημένες ατόφιες κάτω από τον καυτό ήλιο, απολιθώματα κρανίων μικρών ζώων, σχοινιά καμένα, ίνες ρούχων, νάιλον κομμάτια από αυτοσχέδιες ξαπλώστρες. Ολα παρατημένα από καιρό σε μια άκρη της ακτής κάτω από τον ήλιο.
Αυτά τα υλικά συγκέντρωνα στο τέλος της μέρας, τα τακτοποιούσα ανά είδος και μέρα με τη μέρα ο όγκος τους αυξανόταν. Τότε πήρα την απόφαση να δωρίσω το περιεχόμενο της μικρής βαλίτσας που κουβαλούσα και να το αντικαταστήσω με όλα αυτά που για μένα ήταν θησαυρός· ήταν οι αναμνήσεις μου, η δέσμευσή μου για μια άλλου είδους ξενάγηση στην τόσο απλή αλλά και τόσο πολύπλευρη Sosúa στον Ατλαντικό ωκεανό.
Το κόσμημα της Sosúa
Δύο χρόνια σχεδόν ασχολήθηκα με τα υλικά της γης της Sosúa. Τα έπλυνα, τα καθάρισα με βούρτσες μαλακές, τα λείανα, τα βερνίκωσα όπου χρειαζόταν εξαιτίας της έντονης οσμής, τα άσπρισα, τα τρύπησα ή τα αποξήρανα. Προσπάθησα λοιπόν να τα συνθέσω σε κολιέ, περιδέραια ή σκουλαρίκια. Να κάνω γνωστή την πόλη της Sosúa μέσα από τις συνθέσεις της γης της. Να παρουσιάσω τη δυνατή αίσθηση μιας περιοχής που η φύση της φιλόξενα και απλόχερα χαρίζει σε αφθονία τέτοιο πλούτο. Ετσι συνθέτοντας 40 περίπου είδη τόλμησα με την πολύτιμη βοήθεια του Γιώργου Τζάνερη μια συνεργασία, μια μικρή έκθεση –«22 μέρες στη Sosúa»– στον χώρο του, στην Gallery Genesis, στήνοντάς τη έτσι που κάθε επισκέπτης να γίνεται μέρος της παρουσίασής της. Η έκθεση στη συνέχεια γιγαντώθηκε από τον τόσο κόσμο που την επισκέφτηκε.
Κράτησε τρεις εβδομάδες και συνέπεσε με το τέλος του lockdown, γεγονός που με έκανε σκεπτική αναφορικά με την επισκεψιμότητα που θα είχε – υποψία που τελικά διαψεύστηκε. Η έκθεση αφιερώθηκε στον θείο μου Κώστα Μαστρογιαννάκη που κοντά του έμαθα πολλά για τη μαγική πόλη. Ο θείος Κώστας κατά τη διάρκεια της έκθεσής μου νόσησε από Covid-19 καθώς δεν πρόλαβε τη μικρή ομάδα ιατρών επισκεπτών που πέρασε για εμβολιασμό από τη Sosúa με αποτέλεσμα να κινδυνέψει η ζωή του. Και φυσικά στην τρομερή θεία Εύη Κωνσταντινίδου, συνοδοιπόρο δυνατό, που με πήρε μαζί της και που η ενέργεια και το κέφι της για εξερεύνηση δεν μειώθηκαν ούτε μια μέρα. Τέλος, τα τόσο τρυφερά κείμενα των ιστορικών τέχνης Ιριδας Κρητικού και Λουίζας Καραπιδάκη που πλαισίωσαν τον μικρό κατάλογο της έκθεσης έπαιξαν σημαντικό ρόλο προκειμένου ο επισκέπτης να κατανοήσει την ιδέα του recycling μέσω των περιγραφών τους αλλά και να γίνουν τα μάτια και η ψυχή μου.
To άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento στις 18/7/2021
Η κρυφή ιστορία ενός υποδηματοποιού από το Ηράκλειο της Κρήτης
