Εκθεση για την τεχνητή νοημοσύνη διερευνά το φλέγον ζήτημα της εποχής μας.
Είναι η τρίτη μεγάλη έκθεση σύγχρονης τέχνης με κέντρο τον άνθρωπο και τα ζητήματα που τον αφορούν που επιμελείται ο δημοσιογράφος και μουσειολόγος Δημήτρης Τρίκας. Δική του έμπνευση ήταν οι εκθέσεις «Εγκλεισμοί» το 2022 στο Δρομοκαΐτειο μετά την πανδημία και η περσινή «Ελαιώνας 23 – Χθόνιο και Ανθρωπόκαινος», η οποία παρουσιάστηκε «στο πιο χαοτικό σημείο της Αθήνας και είχε θέμα το αποτύπωμα του ανθρώπου στη φύση και την καταστροφή που επιφέρει», όπως είπε στην επικοινωνία μας. Φέτος ο πήχης μπήκε ακόμη ψηλότερα με την πληθωρική και άκρως ενδιαφέρουσα θεματολογικά έκθεση με τίτλο «Ονειρεύονται τα ηλεκτρικά πρόβατα; Η ανθρώπινη κατάσταση στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης», η οποία μόλις εγκαινιάστηκε σε επιλεγμένους και συμβολικούς χώρους στο κέντρο της Αθήνας.
«Κάνουμε μια καλλιτεχνική διαδρομή από την περιφέρεια προς το κέντρο με θεματολογία που εξελίσσεται από τη μια έκθεση στην άλλη. Το τωρινό μας βήμα αφορά το μεγαλύτερο ζήτημα του καιρού μας, την τεχνητή νοημοσύνη, και το πώς ο άνθρωπος διαχειρίζεται το δημιούργημά του» μας λέει, σπεύδοντας να ξεκαθαρίσει: «Δεν είμαστε κατά της τεχνολογίας ούτε κατά της AI. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να θέσουμε κάποια αγωνιώδη ερωτήματα απέναντι σε αυτό που ο τελευταίος homo sapiens έχει δημιουργήσει».
δημοσιογράφος – μουσιολόγος, Δημήτρης Τρίκας
Χωρίς σχέδιο και κανόνες
Ο τίτλος της έκθεσης είναι δάνειο από το καλτ αριστούργημα επιστημονικής φαντασίας του Φίλιπ Κ. Ντικ «Το ηλεκτρικό πρόβατο» (1968), από το οποίο προέκυψε το σενάριο του «Blade Runner» (1982). Ετερη επιρροή της έκθεσης είναι η Χάνα Αρεντ, η οποία, όπως αναφέρει ο επιμελητής της έκθεσης, «ορίζει την ανθρώπινη κατάσταση με το πάθος για πρόοδο, την εργασία, τον μόχθο και την πράξη. Αν χάσουμε αυτά τα βασικά στοιχεία, μπαίνει ένα μεγάλο ερώτημα τι γίνεται από εδώ και πέρα».
Σ’ αυτό το άγνωστο «μετά» επικεντρώνεται η έκθεση, θέλοντας να προβληματίσει για την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία έρχεται με ραγδαίους ρυθμούς. Οπως λέει ο Δ. Τρίκας, καθένας μπορεί να καταλάβει την κρισιμότητα της κατάστασης όταν η ΑΙ επεκταθεί τόσο που θα εγκατασταθεί παντού. Το ερώτημα που τίθεται είναι ποιος την κατέχει και άρα ποιος έχει την εξουσία σε σχέση με τη δημοκρατία όπως την ξέρουμε και πώς αυτή μπορεί να λειτουργεί με την τεχνολογία στα χέρια δέκα εταιρειών παγκοσμίως. «Αυτό που με φοβίζει είναι τα εμπόδια στην εναλλακτική χρήση της από μια εταιρική ελίτ που θα κάνει τα πάντα για να διατηρήσει την εξουσία θέτοντας εμπόδια στην εναλλακτική χρήση της από τους πολλούς. Μπροστά σ’ αυτό τον κίνδυνο η παγκόσμια ηγεσία δεν είναι διατεθειμένη, δυστυχώς, να επιβάλει κανόνες, προϋποθέσεις και πλαίσιο, ενώ η Ευρώπη, η οποία κάνει βήματα σε νομοθετικό πλαίσιο, έρχεται με μια πενταετία καθυστέρηση. Οταν εφαρμοστεί θα είναι ήδη ξεπερασμένη γιατί η ΑΙ τρέχει με χίλια και οι ρυθμίσεις με δέκα» σημειώνει.
Οσο για τη δική του σχέση με την τεχνολογία, μας απαντά: «Δεν είμαι τεχνολογικά επαρκής για να εξηγήσω το τεχνικό κομμάτι, ανήκω εξάλλου στην παλιότερη γενιά. Τα ερωτήματα με ενδιαφέρουν και όχι το τεχνολογικό “θαύμα”. Η δική μου ανάγκη είναι να μιλήσουμε για την αγωνία του ανθρώπου απέναντι στα προβλήματα που δημιουργούνται. Θα ήθελα η έκθεση να δώσει στον επισκέπτη κάποια εργαλεία για να σκεφτεί παραπάνω σε αυτά τα ζητήματα. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε ένα πιο ευρύ πλαίσιο στοχασμού με περισσότερους αποδέκτες, κινητοποιώντας τη συζήτηση μέσα από καλλιτεχνικές πρακτικές».
Διάλογος τέχνης και επιστήμης
Το φιλόδοξο project για την ΑΙ περιλαμβάνει έργα 57 καλλιτεχνών και καλλιτεχνικών ομάδων «με το 70% των έργων να έχουν δημιουργηθεί για τη συγκεκριμένη έκθεση, ενώ υπάρχουν και έργα που δημιουργήθηκαν με το εργαλείο της ΑΙ», σύμφωνα με τον Δ. Τρίκα. Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης performances, μουσικά δρώμενα, ενώ το δημόσιο πρόγραμμα ανοίγει τη συζήτηση με στρογγυλά τραπέζια και περίπου 50 ομιλήτριες και ομιλητές από τον χώρο των νομικών επιστημών, της κοινωνιολογίας, των επιστημών της αγωγής, της επικοινωνίας και των ΜΜΕ. Στη συζήτηση μπαίνουν ζητήματα δημοκρατίας, δικαιοσύνης και δικαίου, ανθρώπινων δικαιωμάτων, επιτήρησης, προσφύγων, εργασίας, ελεύθερου χρόνου, τέχνης και δημιουργικότητας, εκπαίδευσης.
Η έκθεση στηρίχτηκε από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με την παραχώρηση εκπαιδευτικών χώρων (Παλαιό Χημείο, Μαράσλειο Διδασκαλείο, Μέγαρο Στάη και Γρυπάρειο Μέγαρο) και με επιστήμονες που συμμετέχουν στις εκδηλώσεις και χρηματοδοτήθηκε κατά κύριο λόγο από το υπουργείο Πολιτισμού. Παρ’ όλα αυτά, τα συνολικά έξοδα παραγωγής καλύφθηκαν, όπως αναφέρει ο κ. Τρίκας, «με τον πατριωτισμό των καλλιτεχνών και της ομάδας εθελοντών», αφού διαχρονικά όλες οι κυβερνήσεις μιλούν συνεχώς για τον πολιτισμό αλλά στην πράξη κάνουν πολύ λιγότερα, παρά τις όποιες εξαιρέσεις.
INFO
«Ονειρεύονται τα ηλεκτρικά πρόβατα; Η ανθρώπινη κατάσταση στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης». Εως 22 Δεκεμβρίου. Παλαιό Χημείο, Μαράσλειο Διδασκαλείο, Μέγαρο Στάη και Γρυπάρειο Μέγαρο
