Ο συλλέκτης παλιών αντικειμένων Νίκος Τσουμάνης μιλάει στην Αφροδίτη Ερμίδη για τη συλλογή του, τη ζωή στο Πάπιγκο και την επαφή του με τη φύση.
Σε υψόμετρο 1.000 μέτρων περίπου στις πλαγιές της Τύμφης δεσπόζει ένα από τα ωραιότερα χωριά –από τα 46– του Ζαγορίου, το Πάπιγκο. Πριν από λίγες ημέρες κάνοντας μια βόλτα στα πέτρινα καλντερίμια του και υπό την υποβλητική θέα των βουνών βρήκαμε μια κρυμμένη γωνιά βγαλμένη από καιρούς αλλοτινούς.
Δίπλα στο εστιατόριο και στον ξενώνα του Σαρακατσάνου Νίκου Τσουμάνη βρίσκονται κρυμμένοι οι δικοί του προσωπικοί, παλιοί θησαυροί που έχει συλλέξει στα πολλά ταξίδια του, τους οποίους διαθέτει στο μοναδικό παλαιοπωλείο του. Ο κ. Τσουμάνης γεννήθηκε στο χωριό το 1960 και εκτός των σχολικών χρόνων του που πέρασε στην Αθήνα και στα Ιωάννινα, παραμένει εκεί, πιστός στον τρόπο ζωής του χωριού των 140 μόνιμων κατοίκων που θα ζήλευαν πολλοί από εμάς.
Από το Ζάλτσμπουργκ στην Τυνησία
«Στα δεκαπέντε μου χρόνια αγόρασα ένα παλιό ραδιόφωνο για 5.000 δραχμές και από τότε έως σήμερα δεν σταμάτησα να συλλέγω παλιά αντικείμενα. Νομίζω πως σ’ εμένα ήταν έμφυτο» μας λέει μιλώντας για την αγαπημένη του ασχολία. Τον θησαυρό που έχει στο παλαιοπωλείο του τον συλλέγει εδώ και χρόνια με λατρεία. Μπαίνοντας στον μαγαζί δεν ξέρεις τι να πρωτοκοιτάξεις: τις μάλλινες σκελέες (εσώρουχα), το υπέροχο ζευγάρι πασούμια φτιαγμένα στο Μπέγιογλου της Κωνσταντινούπολης, τις μπλε σχολικές ποδιές με τη στάμπα ΠΠ (Πειραϊκή Πατραϊκή), τις νταμιτζάνες, τους περίτεχνους οικιακούς μύλους καφέ, τα τεντζερέδια, τα άπειρα ψιλικά είδη, τους λαβομάνους, τις ζυγαριές, τα σχολικά τετράδια της δεκαετίας 1950-’60, το πανέμορφο βεραμάν πικάπ, τα ξύλινα ογκώδη και εντυπωσιακά ραδιόφωνα… Κάθε σπιθαμή του μαγαζιού καλύπτεται από αντικείμενα άλλων δεκαετιών. Μάλιστα το παλιότερο αντικείμενο που κατέχει είναι μια ξιφολόγχη του 1820!
Ολη αυτή η διαδικασία αναζήτησης «είναι τρόπος ζωής για μένα» μου λέει. «Το να γυρίζω, να βρίσκω διάφορα αντικείμενα και συγχρόνως να γνωρίζω και άλλες χώρες αποτελεί πηγή ζωής». Η αναζήτηση αυτή τον κρατάει συνεχώς σε κίνηση, καθώς κάνει πέντε με έξι ταξίδια τον χρόνο. «Εχω γυρίσει σχεδόν όλο τον κόσμο για να βρω παλιά αντικείμενα. Εχω πάει στη Ρωσία, την Αγγλία, τη Γαλλία, στο Βέλγιο, στην Τυνησία και αλλού».
Επισκέπτεται διάφορα παζάρια σε όλο τον κόσμο, ενώ μέσω του ίντερνετ εντοπίζει παλιά σπίτια στο εξωτερικό όπου πουλούν διάφορα αντικείμενα. «Eχω δοκιμάσει να πάω και από σπίτι σε σπίτι, αυτή η διαδικασία είναι ενδιαφέρουσα αλλά και περίπλοκη και ακόμη πιο δύσκολη. Στο Ζάλτσμπουργκ στην Αυστρία, ψάχνοντας ένα σπίτι, ανέβαινα μέσα στα χιόνια και έλεγα “πού πάω στη μέση του πουθενά;”Oταν, χωρίς να συνειδητοποιήσω πώς, έφτασα σε δυο πανέμορφα χωριά». Η περιπέτεια πίσω από αυτή την αναζήτηση είναι ένα ζωογόνο «μικρόβιο» καθώς, όπως λέει, «πιστεύω πως όσο ζω δεν θα πάψω ποτέ να ταξιδεύω για να βρίσκω αντικείμενα που ερεθίζουν το ενδιαφέρον μου. Είναι ένα συναίσθημα που δεν μπορώ να σας περιγράψω, να περιγράψω το μέγεθος της λατρείας που αισθάνομαι».
Οι βικογιατροί, τα βότανα και τα αποστάγματα
Δίπλα σε όλα αυτά τα αντικείμενα που διηγούνται ιστορίες, πάμε σε άλλες μυρωδιές, αυτές της φύσης. Άλλη μια ασχολία του κ. Τσουμάνη είναι η συλλογή βοτάνων στις πλαγιές της Τύμφης και η παραγωγή τερψιλαρύγγιων λικέρ με δεκάδες διαφορετικές γεύσεις και τσίπουρου. Το λικέρ από κράνα που δοκιμάσαμε είναι ένα επίγειο νέκταρ, ενώ το τσίπουρο από κράνα «όπως λέγανε οι παλιοί, πίνεις ένα το πρωί με τον καφέ και είναι ό,τι πρέπει για την καρδιά». «Όλα τα βότανα τα μαζεύω προσωπικά ο ίδιος. Βέβαια στην περιοχή είναι καταγραμμένα περίπου 1.200 είδη βοτάνων. Από αυτά συλλέγω ένα μικρό ποσοστό, αυτά που μου έχουν υποδείξει οι γεροντότεροι στο χωριό. Πάντα παίρνω τη γνώμη τους και συμβουλεύομαι βιβλία. Ήταν περίφημοι οι βικογιατροί, οι πρακτικοί γιατροί του Zαγορίου, οι οποίοι γιάτρευαν ανθρώπους και ζώα με φαρμακευτικά φυτά και βότανα αποκλειστικά της χλωρίδας του φαραγγιού. Οι βικογιατροί σταμάτησαν να υπάρχουν με το που κυριάρχησαν οι φαρμακοβιομηχανίες».
Από τα πιο ιδιαίτερα βότανα που είδαμε στα ράφια είναι ο κράταιγος, ο οποίος έχει καταγραφεί από τον 1ο αιώνα μ.Χ. και βοηθάει στην αρτηριακή πίεση και την καρδιά, καθώς και το γανόδερμα, ένα είδος σκληρού μανιταριού, «φάρμακο για τον καρκίνο», όπως μας λέει. Αλλά και το τριβόλι, το φυσικό βιάγκρα, και η λυγαριά – το αντίστοιχο αφροδισιακό βότανο για τις γυναίκες.
Η καθημερινότητα του κ. Τσουμάνη –η οποία για πολλούς από εμάς φαντάζει δύσκολη– είναι πραγματικά γεμάτη. «Όταν έχεις να ασχοληθείς με τον ξενώνα και το εστιατόριο αλλά παράλληλα έχεις να φροντίσεις κήπους, αμπέλι, κότες και κουνέλια αλλά και το εργαστήρι κατασκευής μικροαντικειμένων δεν φτάνει με τίποτε ο χρόνος». Ο ξενώνας του Νίκου και της Ιουλίας Τσουμάνη που λειτουργεί από το 1990 αποτελείται από σπιτάκια που ορθώθηκαν με παλιά υλικά και εντάσσεται ομαλά στη χαρακτηριστική ζαγορίτικη αρχιτεκτονική του ανακηρυγμένου παραδοσιακού χωριού.
Οι επισκέπτες τους προέρχονται από την Ελλάδα αλλά και πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, όπως διευκρίνισε ο ιδιοκτήτης, η πλειονότητα των επισκεπτών που δέχεται το χωριό τα τελευταία χρόνια προέρχονται από το Ισραήλ, μιας και πλέον το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων συνδέεται απευθείας με αυτό του Τελ Αβίβ.
Ωραία ακούγονται όλα αυτά αλλά περιμένω να διατυπώσει κάποια παράπονα για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Η απάντησή του αφοπλιστική: «Αυτή είναι η ζωή μας. Ξυπνάμε με το κελάηδημα των πουλιών και τα κουδουνίσματα των ζώων. Αυτά μας αποζημιώνουν». Είναι ένας άνθρωπος που έχει επιλέξει συνειδητά να ζήσει στα 900 μέτρα υψόμετρο: «Το Πάπιγκο ήταν και θα παραμένει πάντα επιλογή μου».
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento