«Ασε να κατάλάβουμε τι λέει». Αυτή ήταν η απάντηση-σχόλιο κορυφαίου Ελληνα τραπεζίτη σε ερώτηση σχετική με το σχέδιο Στουρνάρα για τα «κόκκινα» δάνεια. Και δεν ήταν ο μοναδικός…
Αμεσα ή έμμεσα, τρεις από τις πέντε τράπεζες μάλλον στέκονται με επιφυλακτικότητα απέναντι στο σχέδιο του διοικητή της κεντρικής τράπεζας. Ενα σχέδιο που περιλαμβάνει, πέραν της περίπλοκης «μηχανικής» του, και «cash injections» (ενέσεις μετρητών) προς το… ειδικό σχήμα που εισηγείται ο κ. Στουρνάρας, χωρίς όμως να ξεκαθαρίζει από πού θα βρεθούν τα μετρητά. Αν και –όπως έχει αποκαλύψει το Documento– κάποιοι εποφθαλμιούν το περίφημο «μαξιλάρι» για το χρέος, κάτι που θα έπληττε σοβαρά την αξιοπιστία της χώρας και θα επιβάρυνε τις αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων. Αρα έξοδος «γιοκ» στις αγορές για πολύ καιρό.
Το ίδιο επιφυλακτική έναντι του σχεδίου Στουρνάρα εμφανίστηκε και η κυρία Daniele Nouy, κορυφαίο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που μιλώντας την περασμένη Τρίτη στο Ευρωκοινοβούλιο, είπε ότι το σχέδιο Στουρνάρα είναι σε πολύ προκαταρκτική φάση. Πάντως, αφήνοντας σαφείς αιχμές ότι υπάρχει πιθανώς θέμα «κρατικής εμπλοκής» και «κρατικής βοήθειας», υπογράμμισε ότι η Κομισιόν και τα αρμόδια για θέματα ανταγωνισμού ευρωπαϊκά όργανα «έχουν πολλή δουλειά να κάνουν».
Τσακαλώτος – ΤΧΣ
Η κατάρρευση των τραπεζικών μετοχών στο χρηματιστήριο και τα αλλεπάλληλα δημοσιεύματα του διεθνούς οικονομικού Τύπου για την κατάσταση των ελληνικών τραπεζών οδήγησαν τις εμπλεκόμενες πολιτικές, υπηρεσιακές και τραπεζικές αρχές στη δημοσιοποίηση σχεδίων και προθέσεων, τα οποία εκδηλώθηκαν βεβαίως με τεράστια καθυστέρηση, καθώς τόσο η Τράπεζα της Ελλάδας όσο και το υπουργείο Οικονομικών αντιμετώπισαν μέχρι τώρα πολύ χαλαρά το θέμα των «κόκκινων» δανείων. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι μόλις πριν από λίγες ημέρες το υπουργείο Οικονομικών προσέλαβε ως χρηματοοικονομικό σύμβουλο για τα «κόκκινα» δάνεια των τραπεζών την αμερικανική JP Morgan.
Εν αρχή (εδώ και δύο εβδομάδες) ήταν το σχέδιο του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που προέβλεπε την παροχή κρατικών εγγυήσεων μέσω της έκδοσης κρατικών ομολόγων υπέρ ειδικού σχήματος APS, σχέδιο που έτυχε ψυχρής υποδοχής τόσο από τα funds που καλούνταν να χρηματοδοτήσουν ουσιαστικά με ζεστό χρήμα το συγκεκριμένο σχήμα όσο και από τους θεσμούς που θεώρησαν το σχετικό σχέδιο ως «state aid», δηλαδή κρατική βοήθεια προς τις τράπεζες, κάτι που απαγορεύεται.
Η κατάσταση
Το σχέδιο Στουρνάρα, όπως παρουσιάστηκε σε συνάντησή του με τους επικεφαλής των τεσσάρων συστημικών τραπεζών και τον διευθύνοντα της Τράπεζας Αττικής και βάσει τρισέλιδου περιληπτικού σημειώματος που δόθηκε από τον ίδιο τον Γ. Στουρνάρα στους τραπεζίτες, περιέχει καταρχήν ακριβή στοιχεία για τα «κόκκινα» δάνεια και εν γένει τις επισφαλείς θέσεις των τραπεζών (επενδύσεις κ.λπ.).
Ειδικότερα αναφέρεται ότι κατά το 2ο τρίμηνο του 2018 οι τέσσερις συστημικές τράπεζες στην Ελλάδα είχαν υπόλοιπα δανείων €180 δισεκατομμύρια (ατομική βάση): από αυτά το 48% ή 85,9 δισ. ευρώ είναι μη εξυπηρετούμενα – «κόκκινα».
Εξ αυτών:
*10% είναι καταναλωτικά δάνεια,
*34% είναι στεγαστικά και
*56% είναι επιχειρηματικά δάνεια.
Οι προβλέψεις καλύπτουν το 49% των «κόκκινων» θέσεων και ειδικότερα:
*69% για τα καταναλωτικά,
*33% για τα στεγαστικά δάνεια και
*53% για τα επιχειρηματικά.
Το σχέδιο Στουρνάρα
Σύμφωνα με την πρόταση Στουρνάρα, τα NPEs (Non Performing Exposures, δηλαδή τοποθετήσεις μη αποδίδουσες έσοδα στην τράπεζα, ήτοι «κόκκινα» δάνεια τα οποία τουλάχιστον τις τελευταίες 90 ημέρες δεν έχουν αποδώσει καν τόκους, συν τις μη αποδίδουσες καθαρά έσοδα συμμετοχές, επενδύσεις κ.λπ.) «θα μπορούσαν να μεταφερθούν σε μια ξεχωριστή οντότητα [πιθανώς εταιρεία ειδικού σκοπού που θα χρηματοδοτείται από συστημικές τράπεζες, την ελληνική κυβέρνηση (μέσω της μεταφοράς του DTC] και του ιδιωτικού κεφαλαίου, υπό την επιφύλαξη του ενδιαφέροντος των επενδυτών» αναφέρεται στο σημείωμα Στουρνάρα.
Το DTC (Deferred Tax Credit) είναι ο αναβαλλόμενος φόρος, δηλαδή τα προερχόμενα από τους φόρους που θα έπρεπε να πληρώσουν οι τράπεζες για τα κέρδη τους στην εφορία, τα οποία, με βάση νόμο του Γκίκα Χαρδούβελη, τους χαρίζονται σε βάθος 25ετίας (από το 2014) και μετατρέπονται σε κεφάλαιο της κάθε τράπεζας.Tα κεφάλαια αυτά έχουν υπολογιστεί σε 21,5 δισ. ευρώ. Πρόκειται, βεβαίως, για θεωρητικό νούμερο, καθώς για να «πιαστεί» θα πρέπει, με βάση τον ισχύοντα φορολογικό συντελεστή μη διανεμόμενων κερδών 29%, οι τράπεζες να βγάζουν ετησίως –και κατά μέσο όρο– προ φόρων κέρδη ίσα με 3,5 δισ. ευρώ. Βεβαίως ο νόμος Χαρδούβελη προβλέπει ότι αν δεν πραγματοποιείται η συγκεκριμένη κερδοφορία ανά έτος, η κυβέρνηση θα βάζει τα χρήματα και θα παίρνει αντίστοιχες μετοχές των εν λόγω τραπεζών. Ενώ ο υπό μεταφορά αναβαλλόμενος φόρος στο σχήμα υπολογίζεται σε 7,5 δισ. ευρώ, χωρίς όμως να είναι πολύ καθαρό.
Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για την πρόταση Στουρνάρα καθώς προτείνεται η τιτλοποίηση του αναβαλλόμενου φόρου και η έκδοση ομολόγων τα οποία θα διατεθούν στην αγορά προκειμένου να αντληθεί ρευστότητα για το προτεινόμενο ειδικό εταιρικό σχήμα (SPV). Ποιος, αλήθεια, θα έδινε μετρητά με εξασφάλιση έναν μελλοντικό –θεωρητικά εισπραττόμενο– φόρο;
Ηδη επί του θέματος έχουν τοποθετηθεί αρνητικά διαχειριστές κεφαλαίων του εξωτερικού. Ενώ η πρόσθετη εγγύηση μελλοντικής καταβολής αυτών των ποσών από το δημόσιο μάλλον κρίνεται ως «κρατική βοήθεια» και δεν θα εγκριθεί από την Κομισιόν και την ΕΚΤ (σύμφωνα με όσα υπονόησε η Daniele Nouy της ΕΚΤ).
Τα καλά και τα κακά
Στο ειδικό σχήμα-όχημα (SPV) της πρότασης Στουρνάρα, πλην του αναβαλλόμενου φόρου θα εισφερθούν από τις τράπεζες και «κόκκινα» δάνεια ύψους 40 δισ., θα τιτλοποιηθούν και θα εκδοθεί και γι’ αυτά ομόλογο για την άντληση ρευστότητας.Το σε ποια τιμή όμως θα τιμολογηθούν – αποτιμηθούν τα συγκεκριμένα ομόλογα με κάλυψη τα «κόκκινα» δάνεια είναι ένα δεύτερο μεγάλο ερώτημα και εδώ προκύπτουν και νέα ερωτήματα:
Αν δεν συγκεντρωθεί η απαραίτητη ρευστότητα, τότε τι γίνεται;
Δειλά δειλά στο κείμενο αναφέρεται ως χρηματοδότηση το «cash injection», δηλαδή μετρητά. Από ποιον και από πού είναι το μέγα ερώτημα.
Από πλευράς Στουρνάρα υπολογίζεται ότι θα υπάρξει μεταφορά 40 δισ. ευρώ «κόκκινων» δανείων στο SPV με ανταλλαγή χρεόγραφων και μετρητών. Ετσι υπολογίζεται ότι τα NPEs σε επίπεδο συστήματος θα μειωθούν αμέσως από 85,9 δισ. ευρώ σε 45,8 δισ. ευρώ (μείωση κατά 46%).
Αυτό σημαίνει ότι στο σύνολο των δανειακών χαρτοφυλακίων των τραπεζών τα NPEs θα μειωθούν από 48% σε 33%. Κρίνεται όμως ότι και σε αυτά τα επίπεδα θα εξακολουθούν να είναι υψηλά. Σύμφωνα πάντα με την πρόταση Στουρνάρα, στόχος θα είναι να καταγγελθεί το χειρότερο μέρος των «κόκκινων» δανείων – τα δάνεια που συνήθως διαφεύγουν.
Κουμάντο ο Στουρνάρας
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας κατά το δόγμα του «κάνω μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα», όπως στην περίπτωση της PQH που έχει αποκαλύψει το Documento, αφού παντού το κράτος βάζει λεφτά και εγγυήσεις, αναφέρει στο σημείωμά του:
«Το ειδικό σχήμα θα είναι ιδιωτικό. Ο έλεγχος διαχείρισης διέπεται από τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και το συμφέρον των τραπεζών».
Οπερ μεθερμηνευόμενο: άλλος βάζει τα λεφτά και άλλος αποφασίζει και κάνει κουμάντο.
Οι αντιδράσεις και η κυβέρνηση
Δεδομένου ότι η κάθε τράπεζα έχει καταρτίσει ιδιαίτερη στρατηγική για τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων και δεδομένου επίσης ότι ο Γ. Στουρνάρας υποστήριξε στις μεταξύ τους συναντήσεις ότι αν δεν συμμετέχουν όλες οι τράπεζες το εγχείρημα αδυνατίζει σημαντικά, το μέλλον της πρότασης δεν διαφαίνεται ρόδινο. Ειδικά η Eurobank και η Alpha φαίνεται να κινούνται σε άλλο μήκος κύματος.
Πάντως είναι γεγονός ότι το πρόβλημα χρήζει άμεσης λύσης. Και οι αποφάσεις πρέπει να ληφθούν πριν από τα Χριστούγεννα.
Από πλευράς κυβέρνησης, το υπ. Οικονομικών μόλις πρόσφατα προσέλαβε την JP Morgan ως σύμβουλο για το θέμα και ο νέος υπεύθυνος για τις τράπεζες υπουργός Επικρατείας Αλέκος Φλαμπουράρης πραγματοποιεί συνεχείς επαφές ενημέρωσής του με τραπεζίτες και στελέχη της ΕΚΤ και των ευρωπαϊκών αρχών.
Το υπουργείο Οικονομικών φέρεται να υποστηρίζει το σχέδιο που κατήρτισε το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, σύμφωνα με το οποίο προβλέπεται η δημιουργία ειδικού σχήματος (Asset Protection Scheme), το οποίο ουσιαστικά θα χρηματοδοτηθεί με ειδικά ομόλογα που θα έχουν την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. Το σχήμα αυτό έχει τύχει μάλλον αρνητικής αποδοχής από την αγορά, δεδομένου ότι οι κρατικές εγγυήσεις δεν θεωρούνται ισχυρές από διεθνείς επενδυτές στους οποίους πρέπει να στραφεί για να πωλήσει τα ομόλογα αυτά το ειδικό σχήμα (APS) που θα δημιουργηθεί. Αρνητικά φαίνεται να διάκεινται και οι ΕΚΤ-SSM που θεωρούν την έκδοση ομολόγων με εγγύηση του δημοσίου κρατική βοήθεια, κάτι που απαγορεύεται.
Στον υπουργό Επικρατείας έχει ανατεθεί επίσης και το θέμα της προστασίας της πρώτης κατοικίας, δεδομένης της λήξης της ισχύος του νόμου Κατσέλη ως προς αυτή την πτυχή. Σενάρια επί σεναρίων που ξεκινούν από το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ που εφαρμόστηκε στην Κύπρο μέχρι πιο ρηξικέλευθες λύσεις συζητούνται για το θέμα, το οποίο έχει ιδιαίτερη πολιτική σημασία για την κυβέρνηση.
