«Από τη δωρεάν περίθαλψη στους ανασφάλιστους περνάμε στην επί πληρωμή περίθαλψη των ασφαλισμένων». Η φράση αυτή, όπως ανέφεραν γιατροί στο Documento, αποτυπώνει με ακρίβεια την ουσία του νομοσχεδίου για τη διάλυση του ΕΣΥ –σχεδόν 40 χρόνια μετά τη δημιουργία του– από την ιδεοληπτική κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Σχεδόν τρία χρόνια από το ξέσπασμα της πανδημίας και πάνω από μία δεκαετία μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης, που επέφερε βαρύτατο πλήγμα στο ΕΣΥ, η κυβέρνηση επιλέγει, πιστή στη λογική της ενίσχυσης των ιδιωτών και στον περιορισμό του δημοσίου, να δώσει τη χαριστική βολή αφήνοντας ασθενείς οι οποίοι δεν έχουν την πολυτέλεια να πληρώσουν κάτι παραπάνω για την περίθαλψή τους στο έλεος της τύχης τους.
Η φράση «όποιος δεν προσαρμόζεται πεθαίνει», που εν τη ρύμη του λόγου ξεστόμισε για άλλο θέμα ο αναπληρωτής υπουργός Eσωτερικών Στέλιος Πέτσας, φαίνεται ότι βρίσκει πια εφαρμογή. Ο νέος νόμος, ο οποίος ψηφίστηκε την περασμένη Παρασκευή από σύσσωμη την κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ –και μόνο–, προβλέπει μεταξύ άλλων ότι οι γιατροί του ΕΣΥ δεν θα είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης, γεγονός που παρουσιάζεται ως ευελιξία. Στην πραγματικότητα, όπως συμπεραίνουν οι ενώσεις γιατρών ανά την επικράτεια, αυτό θα προκαλέσει περαιτέρω προβλήματα, αφού πολλοί γιατροί θα κατευθύνουν τους ασθενείς τους σε ιδιωτικές κλινικές με τις οποίες θα συνεργάζονται, προκειμένου να τους χειρουργήσουν νωρίτερα. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι οι ασθενείς που δεν έχουν αρκετά χρήματα θα παραμένουν στις πολύμηνες λίστες αναμονής, με ό,τι κινδύνους συνεπάγεται αυτό για την υγεία τους, ενώ οι κλινικάρχες θα συνεχίσουν να βλέπουν τα κέρδη τους να αυξάνονται.
Η διάλυση του ΕΣΥ, όπως σύσσωμη η αντιπολίτευση και οι ιατρικοί φορείς επισημαίνουν, είναι πια δεδομένη. Αντί κινήτρων στους νέους γιατρούς και γενναίων αυξήσεων που θα εξασφαλίσουν ότι θα πάψει η φυγή του επιστημονικού κεφαλαίου της χώρας, η κυβέρνηση διασφαλίζει απλώς τα συμφέροντα των ιδιωτών, όπως ακριβώς έκανε σε όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησής της και ιδίως την περίοδο της πανδημίας. Την περίοδο 1990-93 την αποκλειστική απασχόληση των ειδικευμένων γιατρών στο ΕΣΥ είχε καταργήσει και η κυβέρνηση του πατρός Μητσοτάκη. Σήμερα ο υιός Μητσοτάκης κάνει πράξη εκείνα τα οποία επιθυμούσε ο πατέρας του 30 χρόνια πριν και γυρίζει τη χώρα στη δεκαετία του ’70. Σε μια εποχή δηλαδή που το ΕΣΥ ήταν όνειρο θερινής νυκτός και η περίθαλψη των χαμηλότερων οικονομικά στρωμάτων σχεδόν αδύνατη.
Αγνοια των πολιτών για τον νέο νόμο
Το μεγάλο ερώτημα είναι βέβαια τι γνωρίζει η κοινωνία για τη λαίλαπα που φέρνει ο νέος νόμος στη δημόσια υγεία. Η απάντηση, αν και δεν εκπλήσσει ιδιαίτερα, είναι απογοητευτική. Οι πολίτες, όπως αποκαλύπτει οδοιπορικό του Documento, έξω από εφημερεύοντα νοσοκομεία δηλώνουν σχεδόν στο σύνολό τους πλήρη άγνοια, όχι μόνο ως προς τα περιγραφόμενα στον νέο νόμο, αλλά ακόμη και ως προς το γεγονός ότι οι γιατροί απεργούσαν εξαιτίας της ψήφισής του στη Βουλή. Σε τυχαίο δείγμα περίπου 30 πολιτών στους οποίους απευθυνθήκαμε έξω από τον Ευαγγελισμό, ο οποίος εφημέρευε την περασμένη Πέμπτη, μόλις μία γυναίκα απάντησε ότι οι γιατροί απεργούν αντιτιθέμενοι στον νέο νόμο που διαλύει το ΕΣΥ.
«Γιατί; Επειδή διαλύουν το ΕΣΥ» απάντησε στο σχετικό ερώτημα που θέσαμε η Χαρά Απατσίδου, η οποία δέχτηκε να αναφερθεί το όνομά της για τις ανάγκες του ρεπορτάζ.
Η ίδια στεκόταν σε ένα από τα καφέ στην οδό Μαρασλή, ακριβώς απέναντι από την κεντρική είσοδο του Ευαγγελισμού, μαζί με τον καρδιοπαθή ξάδερφό της. «Ο Γιάννης είναι καρδιοπαθής και δεν έχουμε ούτε 0,50 ευρώ στην τσέπη μας. Ηρθαμε στο ΕΣΥ για να μας βοηθήσουν. Αν το καταργήσουν, όλοι οι Γιάννηδες πού θα πάνε;» διερωτήθηκε. Ο Γιάννης από την πλευρά του υπερθεμάτισε: «Το ΕΣΥ έχει πάρα πολύ καλούς γιατρούς. Πήγα στην εφημερία στο “Αγία Ολγα” και έκανα σε 15 ώρες αξονική, υπέρηχο, τρία καρδιογραφήματα, ακτινογραφία θώρακος και αιματολογικές. Θα ήθελα δύο εβδομάδες για να κάνω αυτές τις εξετάσεις έξω. Οι γιατροί στα νοσοκομεία μας είναι ήρωες».
Από τους υπόλοιπους ήταν ελάχιστοι εκείνοι που είχαν έστω αντιληφθεί ότι εξελίσσεται απεργιακή κινητοποίηση. Ασφαλώς η κύρια ευθύνη, όπως επισημαίνει στο Documento και ο καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Δημήτρης Καλτσώνης, δεν βαραίνει πρωτίστως τους ίδιους, αλλά το ίδιο το σύστημα και τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, τα οποία έχουν ασχοληθεί με τον νέο νόμο και τις αντιδράσεις από ελάχιστα έως καθόλου. Είναι χαρακτηριστικό ότι την Πέμπτη, ημέρα της μεγάλης απεργιακής κινητοποίησης, πολλά από τα πιο δημοφιλή διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης πληροφορούσαν τους πολίτες για το γεγονός ότι η λεωφόρος Αμαλίας, η οποία διέρχεται μπροστά από τη Βουλή, ήταν κλειστή λόγω κινητοποίησης, χωρίς την παραμικρή πληροφορία ποιοι και για ποιους λόγους βρίσκονταν στους δρόμους.
Ζοφερό το μέλλον των γιατρών
Το όραμα της κυβέρνησης για το νέο ΕΣΥ μπορεί να έχει βρει σύσσωμο τον ιατρικό κόσμο απέναντί του, ωστόσο πλέον είναι γεγονός. Οι γιατροί φοβούνται ότι η δημόσια υγεία οδεύει με ιλιγγιώδη ταχύτητα στην προ ΕΣΥ εποχή και εκφράζουν την ανησυχία τους σχετικά με τους σοβαρούς κινδύνους που ενέχει η αναίρεση της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησής τους σε συνδυασμό με την άρνηση της κυβέρνησης –όπως έχει αποφασίσει το ΣτΕ– να επαναφέρει τους μισθούς στα επίπεδα που ήταν πριν από τις περικοπές του 2012. «Πάμε από τη δωρεάν καθολική και ισότιμη φροντίδα των ασθενών στη συνθήκη όπου οι γιατροί θα επιδιώκουν την ιδιωτική σχέση και την οικονομική συναλλαγή με τον ασθενή» είπαν στο Documento.
«Είναι η ταφόπλακα του ΕΣΥ» σημείωσαν τόσο οι γιατροί από τα δημόσια νοσοκομεία όσο και από τον ιδιωτικό τομέα, που θα δημιουργήσει ασθενείς δύο ταχυτήτων. Μάλιστα εξήγησαν με παραδείγματα τι ακριβώς συμβαίνει μέχρι σήμερα στα νοσοκομεία και τι θα συμβεί την επόμενη μέρα. «Οποιος δεν έχει να πληρώσει θα καθυστερεί η αντιμετώπιση της ασθένειάς του. Το κράτος λέει ξεκάθαρα στον ασθενή βάλε το χέρι στην τσέπη για να μπορέσεις να βρεις την υγεία σου, αλλιώς θα περιμένεις» ξεκαθάρισαν στο Documento.
Τα νοσοκομεία πριν και μετά
Η εγκατάλειψη του ΕΣΥ τα τελευταία χρόνια σε συνδυασμό με τη μονοθεματική λειτουργία των νοσοκομείων λόγω την πανδημίας για μεγάλο χρονικό διάστημα προκάλεσαν ακόμη μεγαλύτερες λίστες αναμονής για χειρουργεία και για διαγνωστικές εξετάσεις. Πλέον, όπως είπαν οι γιατροί, οι δυσκολίες που υπάρχουν διαχρονικά στο ΕΣΥ θα παρουσιάζονται από ορισμένους γιατρούς ως ανυπέρβλητες, με σκοπό να αναγκαστούν οι ασθενείς να βάλουν το χέρι στην τσέπη για να τις υπερβούν, αλλιώς θα περιμένουν. Ο Γιάννης Γαλανόπουλος, μέλος της εκτελεστικής γραμματείας της ομοσπονδίας νοσοκομειακών γιατρών (ΟΕΝΓΕ), περιέγραψε τις επιλογές των ασθενών του ΕΣΥ σήμερα αλλά και την επόμενη μέρα: «Σήμερα στα δημόσια νοσοκομεία έχουμε μεγάλες αναμονές για τακτικά χειρουργεία και εξετάσεις. Ο ασθενής μπαίνει σε μια λίστα αναμονής για χειρουργείο, το οποίο διεκπεραιώνεται πολύ αργά».
Αυτοί οι ασθενείς, όπως εξήγησε ο γιατρός, ακολουθούν συνήθως τις εξής επιλογές: «Η πρώτη είναι να προσεγγίσουν τον γιατρό για να του δώσουν χρήματα, νομίζοντας ότι εμείς τους λέμε για καθυστερήσεις τεχνητά προκειμένου να μας δώσουν λεφτά ώστε να τους βάλουμε από την πίσω πόρτα για χειρουργείο. Αυτό συμβαίνει παρόλο που τους εξηγούμε ότι και 1 εκατ. ευρώ να δώσουν, το πρόβλημα αυτό δεν λύνεται επειδή έχουμε λίγους αναισθησιολόγους, λίγους νοσηλευτές, λίγους τραυματιοφορείς, λίγο προσωπικό καθαριότητας και ότι γενικά είναι κάποιοι κρίκοι μέσα σε μια μεγάλη αλυσίδα που είναι όλοι προβληματικοί κι αν δεν αλλάξουν, δεν μπορεί να επιταχυνθεί η διαδικασία».
«Η δεύτερη επιλογή που έχουν» συνέχισε ο ίδιος «είναι να βρουν τελικά να δώσουν “φακελάκι” στο δημόσιο νοσοκομείο και διά της πλαγίας οδού το μη επείγον να βαφτιστεί επείγον για να μπορέσει να γίνει το χειρουργείο ένα απόγευμα, ένα Σάββατο, μια Κυριακή». Ο ίδιος βέβαια διευκρίνισε ότι δεν λειτουργεί η πλειονότητα των γιατρών έτσι και ότι είναι λίγοι αυτοί που το κάνουν. Τέλος, η τρίτη επιλογή είναι «ο ασθενής να πάει ιδιωτικά και να κάνει τη δουλειά του».
Τι θα γίνει όμως με τον νέο νόμο του υπουργείου Υγείας; Ο Γ. Γαλανόπουλος σημείωσε στο Documento ότι όλες οι δυσκολίες που υπάρχουν στο ΕΣΥ διαχρονικά θα παρουσιάζονται από όσους γιατρούς κάνουν ιδιωτικό επάγγελμα ως ανυπέρβλητες. «“Δεν μπορεί να γίνει τίποτε, πάμε κάπου ιδιωτικά” θα λέει ο γιατρός με περισσότερο θάρρος γιατί δεν θα είναι παράνομος πλέον. Αρα αυτό που αλλάζει προς το χειρότερο είναι ότι αν είχε μέχρι σήμερα την πιθανότητα να πέσει σε έναν κανονικό γιατρό και να κάνει τη δουλειά του δωρεάν, τώρα οι πιθανότητες απομακρύνονται» τόνισε.
Οδεύουμε στην προ ΕΣΥ εποχή
Ο νόμος για τη δευτεροβάθμια περίθαλψη προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις και από τους ελεύθερους επαγγελματίες γιατρούς. «Κι εμείς θέλουμε ένα γερό ΕΣΥ για να ξέρουν οι ασθενείς, που δεν μπορούμε να τους αντιμετωπίσουμε στην πρωτοβάθμια ή που δεν έχουν τα λεφτά να μας πληρώσουν στο ιδιωτικό νοσοκομείο, ότι μπορούμε να τους βάλουμε στο ΕΣΥ και να τους παρακολουθήσει ένας συνάδελφος εκεί» είπε στο Documento η Ολγα Κεσίδου, μέλος του ΔΣ του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών (ΙΣΑ) και πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Ωτορινολαρυγγολόγων Ελεύθερων Επαγγελματιών, ξεκαθαρίζοντας ότι το θέμα δεν είναι συντεχνιακό αλλά ζήτημα δημόσιας υγείας.
Η ίδια περιέγραψε τι θα αντιμετωπίσει ο ασθενής του ΕΣΥ την επόμενη μέρα: «Καταρχήν μια ατέλειωτη λίστα. Παράλληλα ο γιατρός του ΕΣΥ θα έχει τον νου του στο ιατρείο, στην ιδιωτική κλινική του και στο χειρουργείο που θα του αποφέρει έξτρα χρήματα, γιατί κι αυτός χρειάζεται ενίσχυση στο εισόδημά του κι αυτό είναι ανθρώπινο».
Τι θα γίνει όμως με τους ασθενείς που δεν θα έχουν χρήματα; «Εγώ δεν θα μπορώ να βρω τον γιατρό για το παιδί μου ή για τη μητέρα μου επειδή απλούστατα έχει πεπερασμένα όρια αντοχής και αν πρέπει να χειρουργήσει κάποιον για να βάλει το επιπλέον εισόδημα στον οικογενειακό του προϋπολογισμό θα κάνει εκπτώσεις στην πρωινή του εργασία. Αυτό το έχουμε ως δεδομένο γιατί το έχουμε ξαναδεί στην προ ΕΣΥ εποχή» επισήμανε.
Μάλιστα η Ολγα Κεσίδου έθεσε ένα ακόμη πολύ σοβαρό θέμα που προκαλεί η υπερεργασία των γιατρών: «Ενας γιατρός που θα δουλεύει μέρα νύχτα για να καλύψει τις βιοποριστικές του ανάγκες αμέσως θα περιορίσει και τις επιστημονικές του ανησυχίες και δυνατότητες».
Δημιουργεί γιατρούς και ασθενείς δύο ταχυτήτων
Στο σύνολό του ο ιατρικός κόσμος εκφράζει την ανησυχία του για τη δημιουργία γιατρών και ασθενών δύο ταχυτήτων. «Η πρώτη ταχύτητα είναι η fast line, σαν αυτούς που στα αεροδρόμια πληρώνουν κάτι παραπάνω. Ετσι οι γιατροί θα χώνουν το χέρι στην τσέπη των ασθενών και θα εκμεταλλεύονται το δημόσιο νοσοκομείο για να εξυπηρετήσουν τα ιδιωτικά τους περιστατικά. Δεν είναι το σύνολο των γιατρών αυτό» ξεκαθάρισε η ίδια.
Μάλιστα, όπως εξήγησε η Ολγα Κεσίδου, αυτή η διαδικασία θα προκαλέσει ντόμινο εξελίξεων στις εργασιακές σχέσεις και των υπόλοιπων γιατρών αλλά και των ελεύθερων επαγγελματιών. «Αυτή η fast line που θα δημιουργηθεί στο δημόσιο νοσοκομείο θα συμπαρασύρει και τους άλλους γιατρούς που για να μπορέσουν να επιβιώσουν θα πάνε στους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους για μικρούς μισθούς –καθώς γι’ αυτούς θα θεωρείται συμπλήρωμα– κι αυτοί θα παρασύρουν και τους δικούς μας (των ελεύθερων επαγγελματιών) τους μισθούς που δουλεύουμε σε αυτά και αποτελεί το κύριο έργο μας».