Το τραγικό περιστατικό στην Καλαμάτα έγινε αφορμή για φραστικές ρουκέτες αλλά και για έναν γενικότερο προβληματισμό σχετικά με τα έθιμα.
*H Χρύσα Κακατσάκη είναι φιλόλογος ιστορικός Τέχνης
Έθιμα που έχουν τις ρίζες τους κυρίως στη θρησκεία και την ιστορία, σφυρηλατήθηκαν στο αμόνι του χρόνου και προσδιορίζουν την ιδιοπροσωπία ενός τόπου ή μιας χώρας.
Ας δεχτούμε ωστόσο ότι οι ρουκέτες και οι σαΐτες έχουν έναν συμβολισμό με την παλιννόστηση της μνήμης μέσω της αναπαράστασης. Όλα λειτουργούν σε φαντασιακό και ψευδαισθητικό επίπεδο. Οι καπεταναίοι φαντάζονται ότι κατατροπώνουν τον εχθρό, ότι συναντιούνται με το πεπρωμένο της φυλής τους, ότι δρουν συλλογικά και μέσω του «εμείς» περιφρουρούν την ομάδα από τον εκφυλισμό και την παγκοσμιοποίηση.
Ενεργώντας επομένως έξω από το εμβαδόν της λογικής, εκπαιδεύουν μικρά παιδιά που θα διασώσουν την τιμή της γενιάς, υποτιμούν τον κίνδυνο και τρέχουν εκστασιασμένοι, ανάμεσα στα όρια της νομιμότητας και της παρανομίας. Η δημοτική αρχή χρηματοδοτεί και οργανώνει το εγχείρημα και οι διάφορες υπηρεσίες της πολιτείας το εγκρίνουν αδιαφορώντας για ενδεχόμενα ατυχήματα. Προέχουν ο άρτος και τα θεάματα. Εκδίδουν μάλιστα και επιστημονική γνωμάτευση περί εγγραφής του εθίμου στο DNA για να κολακέψουν το φιλοθεάμον κοινό που τυγχάνει να είναι και εκλογικό σώμα. Ο λαϊκισμός σε όλο του το μεγαλείο.
Η παράδοση όμως δεν είναι η ωραία κοιμωμένη που θαυμάζουμε άκριτα και συντηρούμε τυπολατρικά ή φολκλορικά κατά περίπτωση. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκει και η κουλτούρα των όπλων. Ποιοι εμβριθείς Ελληνες π.χ. εντόπισαν κατ’ αποκλειστικότητα στα Ευαγγέλια και στον εορτασμό του Πάσχα τις κλαγγές των πιστολιών και τη λάμψη των βεγγαλικών; Βαφτίστηκε έθιμο λοιπόν η νοσηρή υπερβολή της ανάγκης για γλεντοκόπι που ορίζει να πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι.
Ειδικά στην Κρήτη συχνά δεν χρειάζεται καν πρόσχημα γάμου, βάφτισης ή κάποιας κοινωνικής εκδήλωσης για να αντηχήσουν τα κουμπούρια. Τη δεκαετία του ’90 καταμετρήθηκαν 5.000 πυροβολισμοί που ρίχτηκαν σε γάμο στα Χανιά και έχουν καταγραφεί σε βιντεάκι που κυκλοφορεί στο YouTube.
Το έναυσμα είχε δώσει ο ίδιος ο λυράρης λέγοντας: «Δεν πρόκειται να φύγουμε από δω αν δεν αδειάσουν όλα τα όπλα». Κανένας πολιτικός δεν διανοήθηκε ποτέ να ξεστομίσει ένα στοπ όταν επισκέπτεται το νησί και οι κάτοικοι τον υποδέχονται με το τρίπτυχο μαντινάδες – ρακές – μπαλοθιές.
Στην πραγματικότητα πίσω από την ευφρόσυνη παρεΐστικη ατμόσφαιρα κρύβονται καταχωνιασμένη επιθετικότητα και ένα επιδεικτικό και ανυπότακτο εγώ. Στο μεταξύ μεγαλώνει κάθε χρόνο η λίστα με τα θύματα, νεκρούς και τραυματίες. Η πραγματικότητα εκδικείται. Το διακύβευμα είναι σαφές. Η διατήρηση μιας επικίνδυνης παράδοσης ή η αναντικατάστατη αξία της ανθρώπινης ζωής;
Μέχρι τώρα γνωρίζαμε πως το DNA αποκαλύπτει τα μυστικά της ζωής. Ο δήμαρχος Καλαμάτας μας έμαθε πως ενίοτε σκορπά και τον θάνατο. Τόσο αυτός όσο και οι υπόλοιποι αρμόδιοι ας πάψουν λοιπόν να αποκαλούν την υποκρισία τους λύπη κι ας πάρουν τα κατάλληλα μέτρα αποκαθιστώντας την ευνομία.