Καθαρά κέρδη 328 εκατ. ευρώ πέτυχε το κρατικό μάνατζμεντ στα ΕΛΠΕ
Λένε ότι οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Δεν ξέρουμε εάν αυτό ισχύει στην περίπτωση των επιχειρήσεων, όπου ο κανόνας λέει ότι το κρατικό μάνατζμεντ είναι αναποτελεσματικό και ότι το ιδιωτικό επιτυγχάνει καλύτερους στόχους και φυσικά καλύτερα κέρδη. Όμως στην περίπτωση των Ελληνικών Πετρελαίων συνέβη το αντίθετο. Το κρατικό μάνατζμεντ οδήγησε τον όμιλο σε ιστορική κερδοφορία, ενώ το ιδιωτικό οδηγούσε επί χρόνια την εταιρεία από το κακό στο χειρότερο.
Σε κάθε περίπτωση, τα Ελληνικά Πετρέλαια έσπασαν μια παράδοση αναποτελεσματικής διοίκησης που κράταγε χρόνια. Να διευκρινίσουμε ότι ο γράφων δεν είναι κρατιστής. Το αντίθετο. Όμως δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια:
α) στην επί δέκα χρόνια πτωτική πορεία της εταιρείας μέχρι και το 2014, ούτε
β) στην ιδιαίτερη επίδοση του 2016 (καθαρά κέρδη 328 εκατ. ευρώ), κατά την πρώτη πλήρη οικονομική χρήση με διορισμένη από το δημόσιο διοίκηση. Επίδοση που αποτελεί παρακαταθήκη για το μέλλον γιατί επιτεύχθηκε μέσα από συνδυασμό ενεργειών (αναδιάρθρωση δανείων με χαμηλότερο κόστος, αποδοτικότερη λειτουργία) και όχι μόνο λόγω της ευνοϊκής συγκυρίας στη διεθνή αγορά πετρελαίου (χαρακτηρίστηκε από υψηλά περιθώρια διύλισης).
Για να δώσουμε μια εικόνα της πορείας των Ελληνικών Πετρελαίων τα τελευταία χρόνια αρκεί να τη συγκρίνουμε με αυτήν του άλλου μεγάλου παίκτη της αγοράς, δηλαδή τον όμιλο της Motor Oil, που αποτελεί εταιρεία εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αθηνών όπως και τα Ελληνικά Πετρέλαια και ανήκει στον ιδιωτικό τομέα, με βασικότερο μέτοχο την οικογένεια Βαρδινογιάννη.
Από τον πίνακα προκύπτει ότι το 2004 τα Ελληνικά Πετρέλαια είχαν τζίρο 4,9 δισ. ευρώ ή 2,2 φορές τον τζίρο της Motor Oil (2,2 δισ.). Με άλλα λόγια, τα Ελληνικά Πετρέλαια ήταν 2,2 φορές μεγαλύτερος όμιλος από την εταιρεία του Βαρδινογιάννη. Εκείνη την περίοδο το ελληνικό δημόσιο πούλησε το 25,34% των μετοχών των Ελληνικών Πετρελαίων στον όμιλο Λάτση και παράλληλα τα Ελληνικά Πετρέλαια απορρόφησαν την εταιρεία Πετρόλα του ομίλου Λάτση. Ετσι, ο όμιλος Λάτση έγινε ο δεύτερος μεγαλύτερος μέτοχος των Ελληνικών Πετρελαίων με ποσοστό 25,34% (σήμερα η συμμετοχή του ξεπερνάει το 45%). Από τότε και σταδιακά, η ψαλίδα που χώριζε το μέγεθος των δύο ομίλων άρχισε να μικραίνει, τάση που κορυφώθηκε την περίοδο 2013-14 όταν ο τζίρος της Motor Oil προσέγγισε τον τζίρο των Ελληνικών Πετρελαίων σε ποσοστό άνω του 95%. Το 2014 ο τζίρος της Motor Oil ήταν 9,05 δισ. ευρώ και των Ελληνικών Πετρελαίων 9,478 δισ. Με άλλα λόγια, μέσα σε μια δεκαετία η Motor Oil σχεδόν διπλασιάστηκε ως μέγεθος, ενώ τα Ελληνικά Πετρέλαια έμειναν στο ίδιο επίπεδο, παρά την επεκτατική τους πολιτική σε διάφορους τομείς και τα δισεκατομμύρια που ξοδεύτηκαν.
Στο εννεάμηνο του 2016 (τα Ελληνικά Πετρέλαια έχουν ανακοινώσει οικονομικά αποτελέσματα και για το σύνολο της οικονομικής χρήσης του 2016, αλλά η Motor Oil όχι ακόμη) η ψαλίδα φαίνεται να ξανανοίγει υπέρ των Ελληνικών Πετρελαίων. Ο τζίρος της Motor Oil έχει μειωθεί στο 93% του τζίρου των ΕΛΠΕ.
Εάν η σύγκριση γίνει με όρους κερδοφορίας, τα αποτελέσματα είναι ακόμη χειρότερα για την πορεία των Ελληνικών Πετρελαίων το διάστημα 2004-14.
Το άθροισμα των κερδών-ζημιών μετά φόρων την περίοδο 2010-14 είναι κέρδη 132,5 εκατ. ευρώ για τη Motor Oil και ζημίες 407 εκατ. ευρώ για τα Ελληνικά Πετρέλαια. Σε όρους απόδοσης των κερδών προς τους μετόχους, η Motor Oil δίνει μέρισμα κάθε χρόνο ενώ τα Ελληνικά Πετρέλαια έδιναν σπανίως.
Οι ισορροπίες σε διοίκηση-μετόχους
Ο όμιλος των Ελληνικών Πετρελαίων ελέγχεται μετοχικά από την οικογένεια Λάτση (που είναι και ο μεγαλύτερος μέτοχος με ποσοστό 45,47%) και το ελληνικό δημόσιο, που έχει περιορίσει τη συμμετοχή του στο 35,44%. Η οικογένεια Λάτση ανακοίνωσε αύξηση της συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο της Ελληνικών Πετρελαίων (έπειτα από πολλά χρόνια) όταν το μάνατζμεντ είχε περιέλθει σε κρατικό έλεγχο. Αυτή η κίνηση δεν ήταν τυχαία, λένε κάποιοι, οι οποίοι θυμίζουν ότι περίπου την ίδια περίοδο που η οικογένεια Λάτση αύξησε τη συμμετοχή της στο μετοχικό κεφάλαιο των Ελληνικών Πετρελαίων, η Τράπεζα Πειραιώς πούλησε ένα σημαντικό πακέτο μετοχών με «άγνωστο» αποδέκτη. Συνεπώς, αυτό το ορφανό πακέτο μετοχών μπορεί οποιαδήποτε στιγμή να κάνει τη μεγάλη διαφορά και να προστεθεί σε αυτό που έχει η οικογένεια Λάτση, παίρνοντας την πλειοψηφία.
Μεταξύ των δύο βασικών μετόχων υπήρχε η άτυπη συμφωνία ο όμιλος Λάτση να ορίζει τον διευθύνοντα σύμβουλο και το ελληνικό δημόσιο τον πρόεδρο. Ο όμιλος Λάτση είχε επίσης στον έλεγχό του και τη θέση του οικονομικού διευθυντή.
Αυτή η παράδοση έσπασε τον Μάιο του 2015, όταν το ελληνικό δημόσιο πρότεινε –ύστερα από συμφωνία με τον όμιλο Λάτση– πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας. Έτσι, ο Στάθης Τσοτσορός, καθηγητής Οικονομικών που έχει διατελέσει στέλεχος του δημόσιου (ΔΕΗ, ΟΑΕΕ κ.ά.) και του ιδιωτικού τομέα (ΣΚΑΪ, Alpha, Polis κ.ά.) και ο Γρηγόρης Στεργιούλης, χημικός μηχανικός και στέλεχος των ΕΛΠΕ, ανέλαβαν τη διοίκηση των ΕΛΠΕ. Ο Τσοτσορός ανέλαβε καθήκοντα προέδρου αντικαθιστώντας τον Γιάννη Παπαθανασίου και ο Στεργιούλης καθήκοντα διευθύνοντος συμβούλου αντικαθιστώντας τον Γιάννη Κωστόπουλο.
Το οξύμωρο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι το δίδυμο Τσοτσορού – Στεργιούλη δουλεύει αποδοτικά για το ελληνικό δημόσιο αλλά κυρίως για τον Λάτση, αφού είναι ο μεγαλύτερος μέτοχος. Αντίθετα, η διορισμένη από τον Λάτση διοίκηση δεν είχε καλά αποτελέσματα για τον ίδιο και τους λοιπούς μετόχους. Όμως οι δύο βασικοί μέτοχοι την ανέχονταν και τη στήριζαν.
