Αλήθειες και ψέματα για τη θέση της γυναίκας σήμερα στο θεοκρατικό κράτος των σιιτών μουλάδων.
Ο θάνατος της 29χρονης Ιρανής φιλάθλου που αυτοπυρπολήθηκε αφού συνελήφθη επειδή προσπάθησε να μπει κρυφά σε γήπεδο ποδοσφαίρου της Τεχεράνης μεταμφιεσμένη σε άντρα προκάλεσε έντονες αντιδράσεις τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας για τα δικαιώματα που (δεν) απολαμβάνει η γυναίκα στο Ιράν σήμερα.
Ορόσημο για τη θέση της γυναίκας αποτέλεσε η Ισλαμική Επανάσταση του 1979, κατά την οποία ανατράπηκε ο τελευταίος μονάρχης (σάχης) του Ιράν Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί και επιβλήθηκε το θεοκρατικό καθεστώς του αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί.
Ο ενδυματολογικός κώδικας και το χιτζάμπ
Η πιο εμφανής αλλαγή αφορούσε την εξωτερική εμφάνιση των γυναικών, οι οποίες από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 υποχρεώθηκαν να φορούν χιτζάμπ, μαντίλα που καλύπτει το κεφάλι και τον θώρακα. Τον αυστηρό ενδυματολογικό κώδικα οφείλουν μέχρι σήμερα να ακολουθούν σε όλους
τους δημόσιους χώρους αλλά και οπουδήποτε αλλού είναι παρών άντρας που δεν ανήκει στο στενό οικογενειακό κύκλο τους. Η διαφορά με την εποχή που κυβερνούσαν οι σάχηδες στην πάλαι ποτέ Περσία είναι εντυπωσιακή. Αποκορύφωμα το διάταγμα του 1930, το οποίο απαγόρευε οποιαδήποτε μορφή μαντίλας και υποχρέωνε την αστυνομία να αφαιρεί με τη βία οτιδήποτε κάλυπτε τα κεφάλια των γυναικών.
Το αφήγημα που προώθησε το θεοκρατικό καθεστώς των μουλάδων για τον ρόλο της γυναίκας τη συνέδεσε στενά με την τεκνοποιία και την ανατροφή των παιδιών. Συνεχίζει μέχρι σήμερα να την κρατά μακριά –χωρίς ωστόσο να την αποκλείει– από τα δημόσια αξιώματα (μόλις το 3,3% των βουλευτών είναι γυναίκες) και την εργασία (το 17% του συνολικού εργατικού δυναμικού είναι γυναίκες). Η ισότητα των δύο φύλων είναι έννοια αντίθετη στο σύνταγμα της χώρας, γεγονός που «δικαιολογεί» το γεγονός ότι το Ιράν βρίσκεται στις τελευταίες πέντε θέσεις της παγκόσμιας κατάστασης.
Περί κληρονομιάς και ποινικών ευθυνών
Η σημερινή νομοθεσία του Ιράν, η οποία υιοθετήθηκε μετά την Ισλαμική Επανάσταση, βασίζεται στη σαρία, τον ισλαμικό νόμο που ερμηνεύει το Κοράνι, και μεταχειρίζεται τη γυναίκα ως «μισό άντρα». Αυτό σημαίνει ότι το ποσό που κληρονομούν οι άντρες είναι το διπλάσιο από αυτό που θα κληρονομούσαν αν ήταν γυναίκες, ενώ μόλις τον περασμένο Αύγουστο το ανώτατο δικαστήριο της χώρας αποφάσισε ότι το ποσό που θα λαμβάνουν οι συγγενείς ως αποζημίωση σε περίπτωση θανάτου θα είναι το ίδιο είτε το άτομο που αποδήμησε εις Μωάμεθ είναι γυναίκα είτε άντρας.
Ενα ακόμη ενδιαφέρον σημείο του ποινικού κώδικα είναι η ηλικία κατά την οποία τα παιδιά αποκτούν ποινικές ευθύνες και μπορούν να διωχθούν δικαστικά. Για τα κορίτσια είναι τα 10 έτη ενώ για τα αγόρια τα 14.
Ωστόσο, παρά το μεγάλο χάσμα μεταξύ των δικαιωμάτων που απολαύουν οι γυναίκες και οι άντρες στο σημερινό θεοκρατικό Ιράν, η μοίρα των πρώτων είναι εμφανώς καλύτερη σε σχέση με αυτήν των γυναικών σε άλλα ισλαμικά κράτη, όπως για παράδειγμα η Σαουδική Αραβία
Οι Ιρανές έχουν δικαίωμα υποβολής αιτήματος διαζυγίου, ενώ – πλην εξαιρέσεων– αναλαμβάνουν την ανατροφή των παιδιών, οδηγούν, αναλαμβάνουν δημόσια αξιώματα και έχουν πλήρη πρόσβαση στην εκπαίδευση, όπως και στα… κινητά τηλέφωνα.
Μετά την επανάσταση το θεοκρατικό καθεστώς «συνειδητοποίησε ότι για να λειτουργήσει το κράτος έπρεπε να εκπαιδεύσει τόσο τους άντρες όσο και τις γυναίκες» εξηγεί η Χάλεχ Αφσάρ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Γιορκ η οποία μεγάλωσε στο Ιράν τη δεκαετία του ’60. Ακολούθησε, επομένως, την τακτική των σάχηδων που άνοιξαν τις πόρτες των σχολείων στις Ιρανές.