Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων αντιδρά στις τροποποιήσεις του Αρχαιολογικού Νόμου
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων με ανακοίνωση που έδωσε στη δημοσιότητα ζητάει να μην πραγματοποιηθούν τροποποιήσεις στον Αρχαιολογικό Νόμο και να μην παραδοθεί το Ακροπόλ και η καλλιτεχνική δημιουργία στα επιχειρηματικά και ιδιωτικά συμφέροντα. «Δυστυχώς πρόκειται για μια πάγια κυβερνητική τακτική, να ψηφίζονται νομοσχέδια που αφορούν τους εργαζόμενους χωρίς καν αυτοί να ερωτηθούν», αναφέρει χαρακτηριστικά η ανακοίνωση.
Διαβάστε επίσης:
Αναλυτικά η ανακοίνωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων
Το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, που ψηφίζεται αύριο στη Βουλή, περιέχει άρθρα που τροποποιούν τον Αρχαιολογικό Νόμο (συγκεκριμένα το άρθρο 46) και τον Οργανισμό του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, για τα οποία δεν υπήρξε καμία διαβούλευση με τα σωματεία, ούτε καν δημοσιοποίηση για διαβούλευση στο opengov, όπου αναρτήθηκε το υπόλοιπο νομοσχέδιο.
Επιπλέον, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων δεν εκλήθη να εκφράσει την άποψή του ούτε κατά την ακρόαση φορέων στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής. Με αυτή την έννοια, είναι κατ’ ελάχιστο άκομψη η πρωτοβουλία της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λ. Μενδώνη να «ανακοινώσει» η ίδια τις απόψεις του ΣΕΑ για το υπό συζήτηση νομοσχέδιο στη Βουλή. Αν πραγματικά ήθελε να ακούσει τις απόψεις του ΣΕΑ θα μπορούσε να δεχτεί τον Σύλλογο στη συζήτηση της Επιτροπής της Βουλής κι όχι να θεωρεί ότι μπορεί η ίδια να αναλάβει την «εκπροσώπηση» του σώματος των αρχαιολόγων του ΥΠΠΟΑ.
Δυστυχώς πρόκειται για μια πάγια κυβερνητική τακτική, να ψηφίζονται νομοσχέδια που αφορούν τους εργαζόμενους χωρίς καν αυτοί να ερωτηθούν. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο για την ίδρυση ΝΠΙΔ που διαχειρίζεται το Ακροπόλ ανταποκρίνεται στο γενικό πνεύμα του ξεδοντιάσματος της κρατικής συμμετοχής, διά της ανάθεσης της αρμοδιότητας χάραξης πολιτικής σε ΔΣ που διορίζονται ή παύονται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως συμμετοχή του ΥΠΠΟΑ στον νέο φορέα. Χάνεται η ευκαιρία το Ακροπόλ να αποτελέσει ένα εργαλείο του κρατικού φορέα για τη στήριξη του δημιουργικού τομέα του σύγχρονου πολιτισμού και της σύνδεσης της πολιτιστικής κληρονομιάς με τη σύγχρονη δημιουργία. Το ΥΠΠΟΑ θα συνεχίσει να αποτελεί τον «τροχονόμο» των επιχορηγήσεων χωρίς να μετέχει στην ανάπτυξη και τη χάραξη πολιτικής στον σύγχρονο πολιτισμό.
Ως προς τα επιμέρους άρθρα, ο ΣΕΑ έχει να παρατηρήσει τα εξής:
Με το προτεινόμενο άρθρο 20 επέρχονται ουσιαστικές αλλαγές στο άρθρο 46 του Αρχαιολογικού Νόμου (Ν. 3028/2002), οι οποίες, σύμφωνα και με την έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους που συνοδεύει το παρόν νομοσχέδιο, θα επιφέρουν μείωση των εσόδων του ΤΑΠΑ. Το άρθρο 46 του Αρχαιολογικού Νόμου, όπως ισχύει μέχρι σήμερα (παρατίθεται ολόκληρο στο τέλος), διαφυλάσσει τόσο τα έσοδα του δημοσίου από αναπαραγωγές ή αναπαραστάσεις μνημείων ή ευρημάτων για άμεσους ή έμμεσους εμπορικούς σκοπούς, αλλά και εξασφαλίζει την απαλλαγή από αντίστοιχα τέλη για την καλλιτεχνική δημιουργία, τις επιστημονικές απεικονίσεις και το εκπαιδευτικό υλικό, όπως και για τις εκδηλώσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Διαφυλάσσει επίσης τα μνημεία και τα ευρήματα από χρήσεις που μπορεί να τα προσβάλλουν βάναυσα ή να τα ευτελίζουν, όπως τη χρήση τους σε ετικέτες προϊόντων ή για προβολή συγκεκριμένων επιχειρήσεων.
Το άρθρο 46, όπως ισχύει, προβλέπει εξουσιοδοτικές διατάξεις για τη ρύθμιση των λεπτομερειών των θεμάτων αυτών. Εάν η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ διέγνωσε δυσλειτουργίες ή καθυστερήσεις στα θέματα αυτά, όπως ισχυρίζεται, θα μπορούσε να εκδώσει νέες Υπουργικές Αποφάσεις για να τα ρυθμίσει. Αντί να κάνει αυτό, η πολιτική ηγεσία φέρνει τροποποίηση του νόμου, που ανοίγει περιθώρια στην παράκαμψη της αδειοδότησης και της καταβολής τελών. Με την προτεινόμενη διάταξη αντικαθιστά την ισχύουσα έννοια «για άμεσο ή έμμεσο οικονομικό ή εμπορικό σκοπό» με την ιδιαίτερα περιοριστική έννοια «με σκοπό το κέρδος».
Επιπλέον, αντικαθιστά την ισχύουσα αδειοδότηση για «παραγωγή, αναπαραγωγή και διάδοση στο κοινό, με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας, αντιγράφων και απεικονίσεων» με την ιδιαίτερα περιοριστική προτεινόμενη διάταξη «απεικόνιση μνημείου νοείται η πιστή αποτύπωση της υφιστάμενης εικόνας του μνημείου συνολικά ή τμηματικά». Με τον τρόπο αυτό αφήνει ελεύθερο, χωρίς αδειοδότηση από το ΥΠΠΟΑ (ώστε να ελεγχθεί και η επιστημονική του ακρίβεια) και χωρίς πληρωμή τελών στο ΤΑΠΑ ένα μεγάλο φάσμα απεικονίσεων μνημείων, όπως οι 3D αναπαραστάσεις ή απεικονίσεις, δημιουργίες επαυξημένης πραγματικότητας και άλλες τεχνολογίες που σήμερα αποτελούν μια νέα δυναμική αγορά στην οποία δραστηριοποιούνται πολλές επιχειρήσεις. Αφήνει επίσης ανοιχτό το ενδεχόμενο να μπορεί μια επιχείρηση με το επιχείρημα ότι συγκεκριμένες δράσεις της δεν έχουν ως «σκοπό το κέρδος» ή με το επιχείρημα ότι χρησιμοποιεί μη πιστή απεικόνιση μνημείου, να πραγματοποιεί προωθητικές ενέργειες συνδέοντας το όνομά της ή τα προϊόντα της με αρχαιολογικά μνημεία ή ευρήματα, χωρίς να ελέγχεται και χωρίς να πληρώνει τέλη για αυτό.
Το ίδιο ισχύει και για τα ακριβή αντίγραφα, για τα οποία η προτεινόμενη διάταξη ορίζει ότι «ακριβές αντίγραφο μνημείου νοείται το ομοίωμα που έχει τις ίδιες διαστάσεις, το ίδιο χρώμα και την ίδια πατίνα, αποδίδοντας αυστηρά και με ακρίβεια τις λεπτομέρειες και τις φθορές, χωρίς να φέρει συμπληρώσεις». Η περιοριστική διάταξη αφήνει ανεξέλεγκτη την αγορά αντιγράφων και σουβενίρ, στην οποία πλέον θα μπορεί κάθε επιχειρηματίας να πουλάει στο κοινό «πιστές αναπαραγωγές» ευρημάτων και μνημείων, χωρίς αδειοδότηση από το ΥΠΠΟΑ, καθώς θα έχει κάνει κάποιες μικρές αλλαγές στο χρώμα ή στην πατίνα για να γλιτώσει τα νόμιμα τέλη.
Με το άρθρο 21 προβλέπεται διάταξη, με την οποία ιδρύεται Αυτοτελές Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων και Εθιμοτυπίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, απευθείας υπαγόμενο στον Υπουργό. Είναι μια ρύθμιση που δείχνει ότι οι προτεραιότητες της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ αφίστανται εντελώς από τις πραγματικές ανάγκες του πολιτισμού και της κατάστασης του υποστελεχωμένου ΥΠΠΟΑ. Για να αναφερθούμε σε ένα μόνο παράδειγμα: τη στιγμή που υπάρχουν υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ χωρίς ούτε έναν λογιστή, ενώ έχουν ήδη αναλάβει ή πρόκειται να αναλάβουν τις εκκαθαρίσεις των δαπανών τους, αντί να δημιουργηθεί και να στελεχωθεί Διεύθυνση Εκκαθάρισης στο ΥΠΠΟΑ που είναι αναγκαία για τη λειτουργία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, συστήνεται ένα ακόμη Τμήμα που αναφέρεται απευθείας στην Υπουργό. Πολύ περισσότερο το Τμήμα αυτό έρχεται να καλύψει δήθεν «ανάγκες», όπως την εκπλήρωση των επίσημων μετακινήσεων της και των εθιμοτυπικών υποχρεώσεων της Υπουργού ή τη διοργάνωση συνεδρίων, ημερίδων και διεθνών συναντήσεων, παρότι όλα αυτά ανήκουν στην αρμοδιότητα μονάδων που ήδη υπάρχουν, όπως το αυτοτελές Γραφείο Τύπου και Επικοινωνίας, η Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οικονομικές υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, αλλά και το πολιτικό γραφείο της Υπουργού.
Με το άρθρο 25 καταργείται η αποκλειστική αρμοδιότητα του ΤΑΠΑ στην παραγωγή εκμαγείων, συμπληρώνοντας τις ρυθμίσεις του προτεινόμενου άρθρου 20. Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, καταργεί την διάταξη του άρθρου 2 του Ν. 3028/2002 που προέβλεπε ότι: «Ως εκμαγείο ή μήτρα παραγωγής νοείται το εκμαγείο που παράγεται από το μοντέλο. Η μήτρα και το μοντέλο φυλάσσονται στο Τ.Α.Π. απαγορευμένης της κυκλοφορίας τους στην αγορά». Τα εκμαγεία και οι μήτρες παραγωγής ακριβών αντιγράφων του ΤΑΠΑ αποτελούν περιουσία του ΥΠΠΟΑ, έχουν παραχθεί με εξειδικευμένο τρόπο και διαφυλάττουν την εγκυρότητα, την πιστότητα και την αποκλειστικότητα του ΤΑΠΑ στην παραγωγή πιστών αντιγράφων ευρημάτων. Δυστυχώς, με αυτό το άρθρο γίνεται πράξη κάτι που υπήρχε προσπάθεια δεκαετιών: να καταργηθεί η αποκλειστικότητα του ΤΑΠΑ σε αυθεντικά αντίγραφα και να μπορούν τα εκμαγεία και τα μοντέλα να δοθούν σε ιδιώτες προκειμένου να αυξήσουν τα κέρδη τους εις βάρος του προϋπολογισμού του ΥΠΠΟΑ.
Όλα τα παραπάνω δεν συνιστούν «ρύθμιση της σχετικής αγοράς» ή «προσαρμογή της νομοθεσίας στα νέα ψηφιακά δεδομένα», όπως εξαγγέλθηκε. Αντιθέτως, αποτελούν προσπάθεια να αποσυρθεί το ΥΠΠΟΑ από τον ρόλο του και να αναθέσει λειτουργίες του –και κυρίως τα αντίστοιχα έσοδα- σε ιδιώτες και επιχειρηματίες. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται σήμερα είναι η εξασφάλιση και η αύξηση των εσόδων του ΤΑΠΑ, με την εφαρμογή των τελών και της διαχείρισης των απεικονίσεων μνημείων, όπως προβλέπει το ισχύον άρθρο 46, με βελτίωση και απλοποίηση της διαδικασίας. Το παράδειγμα μεγάλων μουσείων της αλλοδαπής, τα οποία διαθέτουν φωτοθήκη με εμπορεύσιμο υλικό διαφορετικής ανάλυσης, ανάλογα με την αιτούμενη χρήση, υποδεικνύουν την κατεύθυνση που θα μπορούσε να λάβει η σχετική απλοποίηση της διαδικασίας, αν η πολιτική ηγεσία ήθελε να ασχοληθεί με το θέμα προς όφελος των μνημείων και της περιουσίας του ΥΠΠΟΑ, κι όχι προς όφελος των μεγάλων επιχειρήσεων.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων ζητά να αποσυρθούν τα παραπάνω άρθρα και να παραμείνει το άρθρο 46 του Αρχαιολογικού Νόμου όπως ισχύει ως σήμερα.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Το Άρθρο 46 του Ν. 3028/02, όπως ισχύει ως σήμερα:
«1. Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του αρμόδιου κατά περίπτωση Συμβουλίου, καθορίζονται, για το σύνολο ή κατηγορία οργανωμένων αρχαιολογικών χώρων, ιστορικών τόπων, ακινήτων μνημείων, μουσείων ή μεμονωμένα για σημαντικούς χώρους, ακίνητα μνημεία ή μουσεία: α) οι όροι και οι προϋποθέσεις επίσκεψης του κοινού σε αυτούς, β) οι πολιτιστικές ή άλλες εκδηλώσεις που μπορεί να πραγματοποιούνται σε αυτούς, συμβατές με το χαρακτήρα τους ως μνημείων, προστατευόμενων χώρων ή μουσείων και γ) οι όροι, οι προϋποθέσεις, η διαδικασία και το όργανο χορήγησης άδειας για την πραγματοποίηση εκδήλωσης ή για την παραχώρηση της χρήσης ενός ή περισσότερων αρχαιολογικών χώρων, ιστορικών τόπων, ακινήτων μνημείων ή μουσείων για την πραγματοποίηση πολιτιστικών ή άλλων εκδηλώσεων. Ως οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος, ο οποίος μπορεί να είναι και ανασκαφικός χώρος, ορίζεται αυτός που ανήκει στην κυριότητα του Δημοσίου και αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερης μέριμνας για την ανάδειξη και προβολή του. Ένας αρχαιολογικός χώρος χαρακτηρίζεται ως οργανωμένος με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του αρμόδιου κατά περίπτωση Συμβουλίου.
2. α. Η άδεια για την πραγματοποίηση πολιτιστικών ή άλλων εκδηλώσεων ή για την παραχώρηση της χρήσης μουσείων που ανήκουν στο Δημόσιο, ακινήτων μνημείων, οργανωμένων αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών τόπων προκειμένου να πραγματοποιηθούν πολιτιστικές ή άλλες εκδηλώσεις χορηγείται έναντι τέλους που καταβάλλεται στο Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (Τ.Α.Π.). Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού και Αθλητισμού καθορίζεται το ύψος του τέλους, καθώς και οι όροι και η διαδικασία απαλλαγής από την υποχρέωση καταβολής του για εκδηλώσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.
2. β. Με άδεια της αρμόδιας κατά περίπτωση Υπηρεσίας επιτρέπεται η πρόσβαση ειδικών επιστημόνων σε κινητά μνημεία που βρίσκονται σε δημόσια μουσεία και αποθηκευτικούς χώρους υπό την εποπτεία της, με σκοπό τη φωτογράφιση ή την κινηματογράφηση, τη μελέτη ή τη δημοσίευσή τους, εφόσον δεν υπάρχει κίνδυνος να υποστούν φθορά τα μνημεία και με την επιφύλαξη του άρθρου 39 ως προς τα δικαιώματα δημοσίευσης.
3. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού και Αθλητισμού καθορίζεται το ύψος του αντιτίμου που καταβάλλεται από το κοινό για την επίσκεψη ιστορικών τόπων, οργανωμένων αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και μουσείων που ανήκουν στο Δημόσιο. Με όμοια απόφαση ορίζονται οι γενικοί όροι και η διαδικασία απαλλαγής από την υποχρέωση καταβολής του ως άνω αντιτίμου.
4. Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του αρμόδιου κατά περίπτωση Συμβουλίου, καθορίζονται για φορείς ή πρόσωπα, πλην των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Τ.Α.Π., οι όροι, οι προϋποθέσεις, το όργανο και η διαδικασία χορήγησης άδειας παραγωγής, αναπαραγωγής και διάδοσης στο κοινό, με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας, αντιγράφων και απεικονίσεων μνημείων που ανήκουν στο Δημόσιο ακινήτων που βρίσκονται σε αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς τόπους ή είναι μεμονωμένα, καθώς και κινητών που βρίσκονται σε μουσεία ή συλλογές του Δημοσίου.
Η σχετική άδεια χορηγείται σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα έναντι τέλους που καταβάλλεται στο Τ.Α.Π. Τα αντίγραφα αυτά που διατίθενται στο κοινό, απαγορεύεται να φέρουν τη σφραγίδα του Τ.Α.Π. Η παραγωγή, αναπαραγωγή και διάδοση στο κοινό, για άμεσο ή έμμεσο οικονομικό ή εμπορικό σκοπό, αντιγράφων ή απεικονίσεων χωρίς άδεια τιμωρείται με την ποινή της παραγράφου 1 του άρθρου 66.
Η παραγωγή εκμαγείων και ακριβών αντιγράφων κινητών μνημείων που βρίσκονται σε μουσεία ή συλλογές του Δημοσίου πραγματοποιείται μόνον από το Τ.Α.Π. Το Τ.Α.Π. υποχρεούται να προμηθεύει απρόσκοπτα τα δημόσια μουσεία με ακριβή αντίγραφα, προκειμένου να εξυπηρετηθούν αποκλειστικά ερευνητικοί και επιστημονικοί σκοποί. Η παραγωγή εκμαγείων ή ακριβών αντιγράφων κινητών μνημείων συλλογών ή Μουσείων του Δημοσίου από άλλο πρόσωπο τιμωρείται με την ποινή της παραγράφου 1 του άρθρου 66 και τα ανωτέρω αντικείμενα κατάσχονται.
5. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού και Αθλητισμού καθορίζεται το ύψος του τέλους της προηγούμενης παραγράφου, οι διαδικασίες και ο τρόπος είσπραξής του, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα. Με όμοια απόφαση ορίζονται οι γενικοί όροι και η διαδικασία απαλλαγής από την υποχρέωση καταβολής του τέλους, όταν η άδεια χορηγείται για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς”.