Σε διάγγελμά του το απόγευμα της Τρίτης, ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε το εμπάργκο του ρωσικού πετρελαίου από την αμερικανική κυβέρνηση. «Το ρωσικό πετρέλαιο δεν θα γίνεται πλέον δεκτό στην Αμερική», είπε ο Μπάιντεν, συμπληρώνοντας με νόημα ότι «δεν θα επιδοτήσουμε τον πόλεμο του Πούτιν. Πολλοί Ευρωπαίοι σύμμαχοι και εταίροι ίσως να μην μπορούν να μας ακολουθήσουν».
Η τελευταία αποστροφή του λόγου του είχε σχεδόν βέβαια να κάνει με την άρνηση του γερμανού καγκελαρίου Όλαφ Σολτς να διακόψει την εισαγωγή πετρελαίου και αερίου από τη Ρωσία, στο τελευταίο επεισόδιο της τριβής στις σχέσεις ανάμεσα στη Γερμανία και τις ΗΠΑ. Η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας που προέρχεται από τη Ρωσία στην Ευρώπη.
Παράλληλα, οι ΗΠΑ που επιθυμούν την μείωση του ενεργειακού κόστους κάνουν προσπάθεια να πείσουν τις σύμμαχες χώρες να απελευθερώσουν 60 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου που κρατούν σε απόθεμα, συμπεριλαμβανομένων και των 30 εκατομμυρίων που κρατούν οι ΗΠΑ, ώστε να σταθεροποιηθούν οι τιμές στην ενεργειακή αγορά.
Αντίκτυπος στη Μόσχα
Ο αντίκτυπος στη Ρωσία θα είναι πιθανότατα ελάχιστος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εισάγουν ένα μικρό μερίδιο των εξαγωγών πετρελαίου της Ρωσίας και δεν αγοράζουν καθόλου από το φυσικό αέριο της.
Πέρυσι, περίπου το 8% των αμερικανικών εισαγωγών πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου προέρχονταν από τη Ρωσία. Συνολικά, οι εισαγωγές των ΗΠΑ από τη Ρωσία ανήλθαν σε 245 εκατομμύρια βαρέλια το 2021, που «μεταφράζεται» σε περίπου 672.000 βαρέλια πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου την ημέρα. Όμως οι εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου μειώνονται ραγδαία καθώς οι αγοραστές απομακρύνονται από τα ορυκτά καύσιμα.
Επειδή η ποσότητα πετρελαίου που εισάγουν οι ΗΠΑ από τη Ρωσία είναι μέτρια, η Ρωσία θα μπορούσε ενδεχομένως να πουλήσει αυτό το πετρέλαιο αλλού, ίσως στην Κίνα ή την Ινδία. Ωστόσο, πιθανότατα θα έπρεπε να το πουλήσει με μεγάλη έκπτωση, επειδή όλο και λιγότεροι αγοραστές δέχονται ρωσικό πετρέλαιο. Από την άλλη, χώρες που δεν είναι φίλα προσκείμενες προς τη Δύση όπως η Βενεζουέλα ή το Ιράν μπορεί να επωφεληθούν από το εμπάργκο, καθώς οι δυτικές δυνάμεις ήδη αναζητούν εναλλακτικές στην παροχή ενέργειας.
Οι τιμές θα αυξηθούν;
Και μόνο στο άκουσμα της πιθανότητας του εμπάργκο, η τιμή της βενζίνης σκαρφάλωσε στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί στις ΗΠΑ. Πριν από ένα μήνα, το πετρέλαιο αποτιμούταν σε περίπου 90 δολάρια το βαρέλι. Τώρα, οι τιμές αυξάνονται γύρω στα 130 δολάρια το βαρέλι καθώς οι αγοραστές αποφεύγουν το ρωσικό αργό καθώς τα διυλιστήρια φοβήθηκαν ότι θα έμεναν με πετρέλαιο που δεν θα μπορούσαν να μεταπωλήσουν εάν επιβάλλονταν κυρώσεις.
Οι ενεργειακοί αναλυτές προειδοποιούν ότι οι τιμές θα μπορούσαν να φτάσουν τα 160 δολάρια ή και τα 200 δολάρια το βαρέλι εάν οι αγοραστές συνεχίσουν να αποφεύγουν το ρωσικό αργό. Αυτή η τάση θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα υψηλότερα τις τιμές της βενζίνης στις ΗΠΑ, ένα σενάριο που ο Μπάιντεν θέλει απεγνωσμένα να αποφύγουν.
Θα ακολουθήσει η Ευρώπη;
Η επιτυχία του εγχειρήματος του αμερικανού προέδρου θα κριθεί εν πολλοίς από το αν η Ευρώπη, που καταναλώνει μεγάλο μέρος των ενεργειακών εξαγωγών της Ρωσίας, θα ακολουθήσει το παράδειγμα των ΗΠΑ. Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παρουσίασε την Τρίτη ένα φιλόδοξο σχέδιο για την απαγκίστρωση της ΕΕ από τα ορυκτά καύσιμα, το RePowerEU, ενώ υπάρχει «στα σκαριά» σχέδιο για έκδοση ευρω-ομολόγου που θα χρηματοδοτήσει –εν μέρει- την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Όμως αυτά τα σχέδια είναι στην καλύτερη περίπτωση μακρινές μελλοντικές πιθανότητες.
Στο παρόν ωστόσο, ο γερμανός υπουργός Οικονομίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ, υπερασπίστηκε την απόφαση της Γερμανίας για εξαίρεση του ρωσικού αερίου από τις κυρώσεις. Είπε ότι οι κυρώσεις πρέπει να είναι τέτοιες που να μπορούν να επιβληθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να πληγεί το καθεστώς Πούτιν, αλλιώς δεν θα είχαν νόημα. Παραδέχθηκε όμως ότι η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα της Ρωσίας έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια, και αυτό «δεν είναι μια καλή κατάσταση πραγμάτων».
Από την πλευρά της η Ρωσία απείλησε ότι μπορεί να διακόψει την παροχή αερίου από το Nord Stream 1 εξ αιτίας της αναστολής της αδειοδότησης του παράλληλου αγωγού Nord Stream 2, που δεν έχει τεθεί σε λειτουργία ακόμα.
Δυνατότητες αντικατάστασης
Το πετρέλαιο αντικαθίσταται ευκολότερα από το φυσικό αέριο. Άλλες χώρες θα μπορούσαν να αυξήσουν την παραγωγή πετρελαίου και να το στείλουν στην Ευρώπη. Αλλά λόγω της ποσότητας πετρελαίου που θα έπρεπε να αντικατασταθεί, οι τιμές θα ανέβαιναν ακόμη περισσότερο επειδή το πετρέλαιο πιθανότατα θα έπρεπε να ταξιδέψει μακρύτερα.
Η αντικατάσταση του φυσικού αερίου που παρέχει η Ρωσία στην Ευρώπη είναι πιθανότατα αδύνατη βραχυπρόθεσμα. Το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου που παρέχει η Ρωσία στην Ευρώπη ταξιδεύει μέσω αγωγών. Για να το αντικαταστήσει, η Ευρώπη θα εισάγει κυρίως υγροποιημένο φυσικό αέριο, γνωστό ως LNG. Η γηραιά ήπειρος δεν έχει αρκετούς αγωγούς για τη διανομή φυσικού αερίου από τις παράκτιες εγκαταστάσεις εισαγωγής σε πιο μακρινές περιοχές της ηπείρου.
Τον Ιανουάριο, τα δύο τρίτα των αμερικανικών εξαγωγών LNG πήγαν στην Ευρώπη. Ορισμένα πλοία γεμάτα με LNG κατευθύνονταν προς την Ασία, αλλά γύρισαν για να πάνε στην Ευρώπη επειδή οι αγοραστές εκεί προσφέρθηκαν να πληρώσουν υψηλότερες τιμές.
Ενώ οι Αμερικανοί παραγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν γεωτρήσεις για περισσότερο φυσικό αέριο, οι εξαγωγικές εγκαταστάσεις τους λειτουργούν ήδη σε πλήρη δυναμικότητα. Η επέκταση αυτών των εγκαταστάσεων θα χρειαζόταν χρόνια και επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων.