Αθώος ο Κώστας Βαξεβάνης από την κατηγορία της συκοφαντικής δυσφήμησης διά του Τύπου που του είχε αποδοθεί έπειτα από μήνυση της Σταυρούλας Νικολοπούλου-Στουρνάρα για την υπόθεση του ΚΕΕΛΠΝΟ, ένοχη όμως η κριτική και αδέσμευτη δημοσιογραφία.
Αυτό είναι σε ελεύθερη μετάφραση το διά ταύτα της απόφασης που εξέδωσε το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθήνας έπειτα από πολυήμερη ακροαματική διαδικασία, το οποίο ναι μεν αναγνώρισε ομόφωνα στον δημοσιογράφο καλή πρόθεση και ότι το δημοσίευμά του δεν ήταν ψευδές, καταρρίπτοντας έτσι το αρχικό κατηγορητήριο, όχι όμως και το δικαίωμά του στο δικαιολογημένο ενδιαφέρον, το οποίο βαφτίστηκε «απλή δυσφήμηση» με αποτέλεσμα μια οκτάμηνη καταδίκη με τριετή αναστολή.
Πρόκειται για μια απόφαση η οποία κατάφερε το οξύμωρο, να «ικανοποιεί» εν μέρει και τις δύο αντίδικες πλευρές, επί της ουσίας όμως καταφέρει κι ένα καίριο πλήγμα στον πυρήνα της μαχητικής και ανεξάρτητης δημοσιογραφίας, που είναι και το μεγάλο διακύβευμα. Κι αυτό επειδή θέτει υπό «δικαστική επιτροπεία» το δικαίωμα του δημοσιογράφου να ασκεί δριμεία κριτική σε δημόσια πρόσωπα για ζητήματα δημοσίου συμφέροντος και μάλιστα για γεγονότα που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως ψευδή.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή για να καταλάβει ο κάθε αναγνώστης, που δεν έχει εντρυφήσει σε νομικά τερτίπια, τι ακριβώς συνέβη σ’ αυτή την υπόθεση.
Από την αποκάλυψη ως την απόφαση
Ο Κ. Βαξεβάνης, ο οποίος μέσα από το HotDoc αποκάλυψε το επίσημο πόρισμα των ελεγκτών για το αμαρτωλό ΚΕΕΛΠΝΟ και το πάρτι των εκατομμυρίων, τα οποία τουλάχιστον επί μία 15ετία μοιράζονταν αφειδώς σε ημέτερους, δημοσιογράφους και μη, διώχτηκε για συκοφαντική δυσφήμηση διά του Τύπου ύστερα από μήνυση της κ. Νικολοπούλου – Στουρνάρα.
Το «αμάρτημά» του ήταν η δημοσίευση μιας φωτογραφίας της μηνύτριας με τον σύζυγό της, κεντρικό τραπεζίτη της χώρας, και η λεζάντα που τη συνόδευε στην οποία αναφερόταν ότι στο ΚΕΕΛΠΝΟ είχαν «βαφτίσει τον καρκίνο κολλητικό για να πάρει λεφτά η οικογένεια Στουρνάρα».
Το τεύχος για το οποίο είχε κατατεθεί η μήνυση δεν αφορούσε πρωτίστως τη σύμβαση της κ. Στουρνάρα με το ΚΕΕΛΠΝΟ σχετικά με την επίμαχη πολυδάπανη διαφημιστική καμπάνια για μια ασθένεια που δεν είναι… κολλητική, αλλά αναφερόταν κυρίως στη «μαφία του ΚΕΛΛΠΝΟ» και στις χορηγίες που είχε δώσει ακόμα και στον πρωταγωνιστή του «Noor1» Αιμίλιο Κοτσώνη.
Για την περίπτωση άλλωστε της κ. Στουρνάρα, η οποία είναι μια από αυτές που αναφέρονται στο πόρισμα-φωτιά των επιθεωρητών και το οποίο διερευνάται τώρα από ανακριτή κατά της διαφθοράς, είχε προηγηθεί άλλο ρεπορτάζ, επίσης στο HotDoc, για το οποίο δεν κατατέθηκε μήνυση. Σε αυτό το τεύχος άλλωστε παρέπεμπε και η… επίδικη φωτογραφία με τη λεζάντα.
Στο επίμαχο πόρισμα, στο οποίο αναφέρονται σημεία και τέρατα για τη δράση διοικήσεων του ΚΕΕΛΠΝΟ σε βάρος των οποίων έχουν ασκηθεί ποινικές διώξεις, εκφράζονται οι αμφιβολίες των ελεγκτών, οι οποίοι έκαναν με μεγάλη δυσκολία τη δουλειά τους καθώς δεν τους παραδόθηκαν σημαντικά στοιχεία για τη νομιμότητα πολλών δράσεων.
Γι’ αυτό άλλωστε και ο ίδιος ο εισαγγελέας Αντώνης Ελευθεριάνος, ο οποίος ως εισαγγελέας διαφθοράς έκανε την προκαταρκτική έρευνα, στο πόρισμά του προς τον ανακριτή αναφέρεται στο… βάφτισμα του καρκίνου ως νόσημα κολλητικό.
Με όλα αυτά τα δεδομένα όμως ο Κ. Βαξεβάνης κατέστη κατηγορούμενος και, όπως είπε και στην απολογία του στους δικαστές, «ζούμε τη νομική σχιζοφρένεια να πρέπει να πάρετε μια απόφαση για ένα δημοσίευμα που αποτελεί τη βάση για μια προχωρημένη έρευνα που διενεργεί η Δικαιοσύνη και αφορά πρωτίστως το ΚΕΕΛΠΝΟ αλλά και την κυρία Στουρνάρα».
Παρά το γεγονός μάλιστα ότι έπειτα από αίτημα των συνηγόρων του, Γιάννη Μαντζουράνη και Γιάννη Απατσίδη, το δικαστήριο με απόφασή του ζήτησε ενημέρωση για την πορεία των ανακρίσεων προκειμένου να διακριβωθεί εάν έχει ζητηθεί η άσκηση ποινικής δίωξης και για το έργο που είχε αναλάβει η κ. Νικολοπούλου, το ανακριτικό γραφείο δεν ανταποκρίθηκε. Η επίμαχη απόφαση ανακλήθηκε και η δίκη ολοκληρώθηκε χωρίς να έχει ξεκαθαριστεί αυτό το μείζον για την κρίση των δικαστών ζήτημα.
Ο ίδιος ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Παύλος Πολάκης, που έδωσε μάχη για να «καθαρίσει» το ΚΕΕΛΠΝΟ, κατέθεσε στο δικαστήριο και, αναφερόμενος στην επίμαχη σύμβαση για το έργο που είχε αναλάβει η μηνύτρια, το χαρακτήρισε «ένα μόνο “στιγμιότυπο” του τεράστιου πάρτι που γινόταν επί χρόνια στο Κέντρο».
«Το βασικό», τόνισε ο κ. Πολάκης, «με αυτήν τη σύμβαση αλλά και άλλες είναι ότι επρόκειτο για μηνύματα κοινωνικού χαρακτήρα που δεν έπρεπε να πληρωθούν και χρυσοπληρώθηκαν, δόθηκαν εκατομμύρια. Δεν μπορέσαμε να βρούμε στοιχεία και το αν αυτά που λένε ότι προβλήθηκαν όντως προβλήθηκαν. Στο πόρισμα που πήγε στον εισαγγελία γίνεται λόγος για το αν δικαιούτο το ΚΕΕΛΠΝΟ να χρηματοδοτήσει τέτοια δράση για τον καρκίνο, καθώς δεν ανήκε στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του και των ασθενειών με τις οποίες εμπλέκεται. Εγινε και παράταση της λήξης της προθεσμίας του διαγωνισμού με τη δικαιολογία ότι έπρεπε να δοθούν κάποιες διευκρινίσεις για τους όρους… ενώ δεν είχε και ως όρο αν ελέγχετο κάποιος από τους συμμετέχοντες για παλιά καταδίκη που θα μπορούσε να τον αποκλείσει από τον διαγωνισμό».
«Μα να κάνει το ΚΕΕΛΠΝΟ καμπάνια για τις κακοήθειες ενώ ασχολείτο με τα λοιμώδη νοσήματα;» αναρωτήθηκε χαρακτηριστικά σε μια αποστροφή του λόγου του ο κ. Πολάκης.
Ακύρωση της δημοσιογραφικής έρευνας
Ο εισαγγελέας της έδρας εισηγήθηκε μεν μετατροπή της κατηγορίας από συκοφαντική σε απλή δυσφήμηση διά του Τύπου, με το σκεπτικό ότι ο δημοσιογράφος είχε την πεποίθηση πως αυτό που έγραψε ήταν αληθές, πλην όμως δεν του αναγνώρισε το δικαιολογημένο ενδιαφέρον.
Βασικός άξονας της εισήγησής του, πάνω στον οποίο κινήθηκε, είναι το γεγονός όπως ισχυρίστηκε ότι «η νομιμότητα της σύμβασης μεταξύ της εταιρείας της κ. Στουρνάρα και του ΚΕΕΛΠΝΟ διερευνάται ήδη και είναι στο στάδιο της προκαταρκτικής εξέτασης». Οπότε, «δεν μπορεί να συναχθεί με βεβαιότητα το αληθές ή το ψευδές αυτού που ισχυρίζεται ο κατηγορούμενος, ότι παρανόμως δηλαδή διενεργήθηκε η καμπάνια και ανατέθηκε στην εταιρεία της μηνύτριας».
Τι έκανε δηλαδή επί της ουσίας ο εισαγγελέας; Ακύρωσε, καταδικάζοντάς το, το δικαστικό ρεπορτάζ… Πώς; Εισηγήθηκε ενοχή για τον δημοσιογράφο για μια υπόθεση που δεν έχει ακόμα κλείσει, άρα δεν γνωρίζει ποιος θα δικαιωθεί στο τέλος, τιμωρώντας τον μάλιστα επειδή δεν περίμενε να τελεσιδικήσει πρώτα η υπόθεση ώστε να γράψει στη συνέχεια…
Όσο για τη δημοσιογραφική κρίση, για όσα αποκαλύπτονταν στο επίμαχο ρεπορτάζ για τα «έργα και τις ημέρες» του ΚΕΕΛΠΝΟ, ο κ. εισαγγελέας, τασσόμενος απόλυτα με τις δικαστικές ενώσεις που τον τελευταίο καιρό με άκρως επιθετικές ανακοινώσεις τους αποκηρύττουν μετά βδελυγμίας οποιαδήποτε κριτική στις δικαστικές αποφάσεις αλλά και σε συμπεριφορές δικαστών, υποστήριξε ότι «υποκαθιστά τη δικαστική εξουσία».
Τα πραγματικά περιστατικά
Γιατί όμως το νομικό τοπίο ήταν απολύτως ξεκάθαρο και η αθώωση του δημοσιογράφου μονόδρομος; Επειδή όταν δεν έχουμε συκοφαντία, όπως αποδείχτηκε εν προκειμένω, η δριμύτατη κριτική ως προϊόν δικαιολογημένου δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος δεν είναι ποινικώς κολάσιμη.
«Εφόσον υπάρχει δίωξη για συκοφαντική δυσφήμηση», επισήμανε ο Γ. Μαντζουράνης επικαλούμενος τις σχετικές διατάξεις του νόμου, «πρέπει να εξεταστεί αν το γεγονός είναι ψευδές κι αν αποδεικνύεται η αλήθεια του γεγονότος, ο δράστης παραμένει ατιμώρητος και για την απλή δυσφήμηση. Κι αν δεν αποδεικνύεται η αλήθεια του γεγονότος, τότε ερευνάται αν η συμπεριφορά του κατηγορουμένου καλύπτεται από το δικαιολογημένο ενδιαφέρον».
Καταρρίπτοντας δε τους καταδικαστικούς ισχυρισμούς της πολιτικής αγωγής, οι συνήγοροι επεσήμαναν σε ό,τι αφορά τα πραγματικά περιστατικά αλλά και το δικαιολογημένο δημοσιογραφικό ενδιαφέρον ότι:
* Η δημοσιογραφική πληροφόρηση αναφέρεται σε πράξεις προσώπων που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον του κοινωνικού συνόλου και οφείλουν να δέχονται και οξεία κριτική.
* Με βάση τα στοιχεία που δεν προέρχονται από κάποιον πληροφοριοδότη αλλά από επίσημη αρχή, με υπογραφές ελεγκτών που αναλαμβάνουν την ευθύνη, είναι απόλυτα δικαιολογημένος να γράψει ο δημοσιογράφος.
* Η δράση του ΚΕΕΛΠΝΟ, όπως προκύπτει και από το πόρισμα των ελεγκτών και όταν μια από τις διαπιστώσεις λέει ότι αυτά τα σποτ θα μπορούσαν να προβληθούν εντελώς δωρεάν κι όχι να δοθούν τόσα λεφτά, είχε ενδιαφέρον για το κοινωνικό σύνολο.
* Πρόκειται για πόρισμα που είχε επτά διαπιστώσεις με επτά σκαστές παρανομίες.
* Η φωτογραφία του ζεύγους Στουρνάρα είναι αληθής. Η κ. Στουρνάρα, σύζυγος του κεντρικού τραπεζίτη, υπόκειται ως πρόσωπο της επικαιρότητας σε κριτική και σε σκληρή κριτική.
* Η εταιρεία της είναι οικογενειακή, άρα το «να πάρει λεφτά η οικογένεια Στουρνάρα» δεν είναι ψευδές. Το «για», που προηγείται, σημαίνει και σκοπό και αιτία αλλά σημαίνει και προκειμένου να πάρει, ώστε να πάρει. Αυτό είναι αληθές. Θα τα έπαιρνε αν δεν γινόταν αυτή η εκστρατεία για τον καρκίνο;
* Το πόρισμα των ελεγκτών, που ήταν το έναυσμα για τον δημοσιογράφο, πουθενά δεν αναφέρει ότι το ΚΕΕΛΠΝΟ κάνει επικοινωνία για νόσους όπως ο καρκίνος. Δημοσιογραφική αδεία λοιπόν χρησιμοποιήθηκε η φράση «βάφτισαν τον καρκίνο κολλητικό». Από το 2007 μέχρι το 2017 το ΚΕΕΛΠΝΟ δεν έκανε καμία άλλη δράση για τον καρκίνο.
* Το πάρτι εκατομμυρίων δεν αναφέρεται στην οικογένεια Στουρνάρα αλλά σε ό,τι έγινε στο ΚΕΕΛΠΝΟ, αν και τα 1,6 εκατ. ευρώ που δόθηκαν για επικοινωνιακή εκστρατεία πρόληψης του καρκίνου δεν είναι και λίγα λεφτά.
* Η μετάθεση της ημερομηνίας για τον διαγωνισμό δεν είναι αθώα, υποκρύπτει σκοπιμότητα… Από κάποιον κάτι έλειπε, δεν ξέρουμε αν ήταν από την κ. Στουρνάρα.
* Δεν δόθηκαν στην επιτροπή τα πρακτικά αξιολόγησης των υποβληθεισών προσφορών. Η κ. Στουρνάρα προσκόμισε ένα έγγραφο χωρίς ταυτότητα, χωρίς υπογραφή, με ακριβή βεβαίως στοιχεία. Δεν προσκομίστηκαν όμως τα υπόλοιπα πρακτικά, να δούμε πώς αξιολογήθηκαν και πήραν τόσα λεφτά. Ελλείψει χορήγησης των στοιχείων η επιτροπή που έκανε τον έλεγχο και συνέταξε το πόρισμα δεν μπορούσε να καταλήξει για τη νομιμότητα.
* Η νομολογία δέχεται ότι για να διακριβωθεί η εξύβριση εξετάζεις το σύνολο του κειμένου κι όχι, όπως εδώ, μόνο τη φωτογραφία και τη λεζάντα. Δεν υπάρχει τίποτε το χυδαίο και το καταφρονητικό στο σύνολο του κειμένου.
* Ούτως ή άλλως η πράξη του δημοσιογράφου καλύπτεται από το δικαιολογημένο ενδιαφέρον και σε περίπτωση αμφιβολιών ως προς την αλήθεια του γεγονότος.
* Κρίσεις μπορούμε να κάνουμε όλοι οι πολίτες, η διαφορά με την κρίση του δικαστή είναι ότι αυτή έχει συνέπειες, δέσμευση. Κρίση έκανε ο δημοσιογράφος και είχε το δικαίωμα…
* Η κρίση του βρίσκει έρεισμα, θεμελίωση σε ένα δημόσιο έγγραφο.
