Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες στην Ευρώπη, που κατάργησε την ποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας, το 1951. Από τότε έγιναν αρκετά βήματα για να έχουν όλοι οι πολίτες ίσα δικαιώματα, με τελευταίο το 2015, όταν ψηφίστηκε το σύμφωνο συμβίωσης και για τα ομόφυλα ζευγάρια. Ένα πολύ σημαντικό θέμα, παραμένει όμως άλυτο: τα παιδιά.
Το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων μέσα από την έρευνα για τις ΛΟΑΤΚΙ* οικογένειες προσπαθεί να προσεγγίσει το θέμα για το ποια είναι τα προβλήματα που συναντούν τα ομόφυλα ζευγάρια και τα παιδιά τους στην καθημερινότητά τους.
Η Ελένη Μαραβέλια, έχει δυο κόρες και ζει με τη γυναίκα της, η οποία είναι Βρετανίδα, στην Ισπανία. Τα παιδιά γεννήθηκαν στη Βαρκελώνη, όπου τα παιδιά ΛΟΑΤΚΙ οικογενειών εντός και εκτός γάμου αναγνωρίζονται. Η μικρή κόρη, η Φραντσέσκα, γεννήθηκε εκτός γάμου και ούτε η Ελλάδα, ούτε η Μ. Βρετανία της έδιναν ιθαγένεια ή διαβατήριο. Η Φραντσέσκα αρρώστησε βαριά όταν ήταν τριών μηνών και τότε το να μην μπορεί να ταξιδέψει πήρε άλλη διάσταση. Τελικά, το ελληνικό προξενείο, λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης, εξέδωσε διαβατήριο για τη μικρή, αλλά εν μέρει, μόνο με την κ. Μαραβέλια ως μητέρα. «Αν η κόρη μου δεν είχε αρρωστήσει, δε θα είχε ακόμα διαβατήριο», περιέγραψε η κ. Μαραβέλια κατά την κατάθεσή της στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Ιούλιο του 2018.
Επειδή και στις τρεις χώρες οι νόμοι για τις ΛΟΑΤΚΙ οικογένειες είναι διαφορετικοί, τα παιδιά έχουν δυο γονείς στην Ισπανία, στην Ελλάδα έχουν μόνο μια μάμα (την κ. Μαραβέλια), ενώ στη Μ. Βρετανία, η μικρή κόρη έχει δυο μαμάδες και η μεγάλη μια (τη Βρετανίδα), γιατί στη Μ. Βρετανία αναγνωρίζονται τα παιδιά, μόνο εφόσον το ομόφυλο ζευγάρι έχει παντρευτεί.
Αντίστοιχα, η μικρή κόρη έχει ελληνικό, και η μεγάλη αγγλικό διαβατήριο. «Δεν την έχω γράψει στην Ελλάδα γιατί ξέρω, ότι δεν θα κάνουν ολική μεταγραφή του πιστοποιητικού γέννησης», εξηγεί η κ. Μαραβέλια στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Οπότε τα παιδιά καταλήγουν να έχουν δυο πιστοποιητικά γέννησης, δυο επίθετα και πολλά προβλήματα που μπορούν να προκύψουν, συμπληρώνει.
«Μπορείς να ασφαλίσεις τον άνεργο σύντροφό σου, αλλά το παιδί σου, το πιο ευάλωτο μέλος της οικογένειας, όχι»
Το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια ήταν ένα πολύ θετικό βήμα, γιατί δίνει τη δυνατότητα σε πάρα πολλούς ανθρώπους να είναι ορατοί, νομικά και κοινωνικά δημιουργείται μια συνθήκη, αναφέρει η Στέλλα Μπελιά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, πρόεδρος της οργάνωσης οικογενειών «Ουράνιο τόξο». «Θωρακίζει κάπου των άνθρωπο, λέει με υπολογίζουν, υπάρχω. Τακτοποιεί επίσης, νομικά, περιουσιακά και άλλα θέματα».
Αλλά τα ΛΟΑΤΚΙ ζευγάρια που έχουν παιδιά, όπως οι οικογένειες «Ουράνιο τόξο», δεν το πολυχρησιμοποιούν, γιατί δεν τους καλύπτει. «Ζητούσαμε τεκμήριο γονεϊκότητας στον νόμο, τελικά μπήκε πατρότητας», εξηγεί η κ. Μπελιά, οπότε δεν μας αναγνωρίζουν, δέχονται μόνο τη βιολογική μητέρα. «Μπορείς να ασφαλίσεις τον άνεργο σύντροφό σου, αλλά το παιδί σου, το πιο ευάλωτο μέλος της οικογένειας, όχι».
«Σύμφωνα με το Σύνταγμα, όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Θα πρέπει να υπάρχει εξίσωση, λοιπόν, στις σχέσεις των ζευγαριών», προσθέτει η Ειρήνη Πετροπούλου από την ΟΛΚΕ (Ομοφυλοφιλική Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας).
«Πρώτα γνωρίζεις τον άνθρωπό σου και μετά αποφασίζετε να προχωρήσετε σε οικογένεια, έτσι δεν είναι; Σε εμάς το αρνούνται. Όμως μια οικογένεια είναι λειτουργική ή δυσλειτουργική, άσχετα με το φύλο των γονιών. Υπάρχει μια έκρηξη οπισθοδρόμησης, συντηρητισμού και θεοκρατικών αντιλήψεων», λέει η κ. Μπελιά.
Τι θα γίνει αν ο γονιός, που δεν αναγνωρίζεται, αρρωστήσει και πάει στο νοσοκομείο; Θα αποκλειστούν τα παιδιά του από το να τον επισκεφτούν ή να πάρουν αποφάσεις; Ή αν πεθάνει, τι γίνεται με τα κληρονομικά; διερωτάται η κ. Πετροπούλου.
Επίσης, ο νόμος για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή στην Ελλάδα, επιτρέπει μόνο σε ετερόφυλα ζευγάρια ή γυναίκα μόνη να προχωρήσει σε τεχνητή γονιμοποίηση. Οποιαδήποτε σχέση με τη μορφή γάμου, σύμφωνο συμβίωσης ή ελεύθερη σχέση μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών απορρίπτεται. «Μας λένε «χώρισε και έλα», λέει η κ. Μπελιά.
Ο αριθμός των οικογενειών Ουράνιο Τόξο τα τελευταία χρόνια αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο
Πριν 15 χρόνια, όταν η κ. Μπελιά ξεκινούσε με τη σύντροφό της την οικογένειά τους, γνώριζε μόνο ένα ζευγάρι ακόμα. Σιγά-σιγά, άρχιζαν να εμφανίζονται περισσότερα ομόφυλα ζευγάρια με παιδιά. «Όσο πληθαίνουν τα παραδείγματα, τόσο ο κόσμος ξεθαρρεύει», παρατηρεί. «Οι άνθρωποι δεν ξέρω πόσο θα αντέξουν να μένουν στα σκοτάδια, οριακά κρύβονται ακόμα», σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Μπελιά. Ο αριθμός των οικογενειών Ουράνιο Τόξο τα τελευταία χρόνια αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο. Πριν λίγα χρόνια η οργάνωση είχε καταγράψει 300 οικογένειες, μετά όμως σταμάτησε να μετράει.
«Δεν έχω αντιμετωπίσει ιδιαίτερο θέμα με φίλους, οικογένεια, δουλειά, αλλά αυτό δε συμβαίνει με όλους. Είναι δύσκολο να είσαι ανοιχτά ο εαυτός σου. Υπάρχει η προκατάληψη, πως, ό,τι κάνεις, υποτίθεται πως το κάνεις για να κάνεις και τους άλλους ΛΟΑΤΚΙ», αναφέρει η κ. Μπελιά.
Σε μια ιδανική κοινωνία θα ήμασταν όλοι ίσοι, ανεξάρτητα από το σεξουαλικό προσανατολισμό. Είναι τυχαίο το ποιόν θα αγαπήσεις, όπως τυχαίες είναι πολλές επιλογές στη ζωή μας, προσθέτει.
Ένας άνθρωπος που αισθάνεται καταπιεσμένος, θα φαίνεται στη συμπεριφορά του, θα είναι πιεσμένος σε όλα τα επίπεδα και μοναχικός. Το στρες που κρύβουμε δημιουργεί πολλές ψυχώσεις, όπως κάθε καταπίεση, σημειώνει η κ. Πετροπούλου.
«Πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπ’ όψη το συμφέρον του παιδιού»
«Εμείς σαν οικογένειες, που έχουμε πλήρη δικαιώματα στο εξωτερικό, το μόνο που ζητάμε είναι να σεβαστεί το ελληνικό κράτος (και όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ) αυτά τα κεκτημένα δικαιώματα και να τα αναγνωρίσει και στην Ελλάδα, ιδιαίτερα τους δεσμούς μεταξύ γονέων και παιδιών», επισημαίνει η κ. Μαραβέλια. Οι χώρες οι οποίες δεν έχουν νομοθεσίες που να δίνουν δικαιώματα στους ΛΟΑΤΚΙ γονείς, υποστηρίζουν ότι το οικογενειακό δίκαιο δεν αποφασίζεται στην Ευρώπη, οπότε δεν χρειάζεται να αναγνωρίσουν τις οικογένειες του εξωτερικού.
Επιχειρήματα υπέρ των ΛΟΑΤΚΙ οικογενειών υπάρχουν και είναι σημαντικά: από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού τα άρθρα 3 και 8, όπου μεταξύ άλλων αναφέρουν:
Αρ. 3: «Σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν στα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής προστασίας, είτε από τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή από τα νομοθετικά όργανα, πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη το συμφέρον του παιδιού».
Αρ 8: «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται το δικαίωμα του παιδιού για διατήρηση της ταυτότητας του, συµπεριλαµβανοµένων της ιθαγένειας του, του ονόματός του και των οικογενειακών σχέσεων του, όπως αυτά αναγνωρίζονται από το νόμο, χωρίς παράνομη ανάμιξη».
Επίσης βάσει του άρθρου 21 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ σχετικά με την ελεύθερη μετακίνηση εντός της ΕΕ και με την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση Κόμαν «διαφαίνονται ελπίδες, ότι κάποτε τα πράγματα θα αλλάξουν. Ήδη σε άλλες χώρες, όπως στην Πολωνία, έχουν βγει αποφάσεις ανωτάτου δικαστηρίου, όπου δέχθηκαν τη μεταγραφή αλλοδαπού πιστοποιητικού γέννησης μετά από χρόνια που αρνούνταν να το κάνουν», τονίζειν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Μαραβέλια.
Τι ισχύει στην υπόλοιπη Ευρώπη
Την τελευταία δεκαετία το ποσοστό των χωρών σε όλον τον κόσμο, που επιτρέπει στα ομόφυλα ζευγάρια να υιοθετούν, έχει αυξηθεί από 4% (6 χώρες) σε 16% (27 χώρες).
Συνήθως, εξηγεί η κ. Πετροπούλου, οι χώρες προχωρούν στο σύμφωνο συμβίωσης, το επεκτείνουν σε γάμο και σταδιακά καλύπτουν και τα παιδιά.
Σε γενικές γραμμές, τα κράτη με τα πιο πολλά δικαιώματα είναι στη Νότια Αμερική, στη Βόρεια Αμερική και στη Δυτική Ευρώπη.
Αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη 16 χώρες έχουν θεσπίσει το γάμο ομόφυλων ζευγαριών (Ολλανδία, Βέλγιο, Ισπανία, Νορβηγία, Σουηδία, Πορτογαλία, Ισλανδία, Δανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Ιρλανδία, Φινλανδία, Μάλτα, Γερμανία, Αυστρία και Ηνωμένο Βασίλειο), ενώ το σύμφωνο συμβίωσης 24 χώρες.
Οι 16 προαναφερθείσες χώρες μαζί με την Ανδόρα, έχουν κατοχυρώσει και την υιοθεσία από κοινού για τα ομόφυλα ζευγάρια.
Υιοθεσία από τον μη βιολογικό γονέα επιτρέπεται στις χώρες, όπου υπάρχει ο γάμος και στην Ελβετία, Σλοβενία, Εσθονία και Ανδόρα.
Αυτόματη αναγνώριση και των δυο γονέων, αλλά μόνο σε περίπτωση λεσβιών, συναντάται σε 11 χώρες (Αυστρία, Ισπανία, Φινλανδία, Βέλγιο, Δανία, Ιρλανδία, Μάλτα, Ολλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο).
Επίσης σε 14 χώρες επιτρέπεται σε ζευγάρια γυναικών η πρόσβαση σε ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Στο άρθρο 8 του νομοσχεδίου για τις αναδοχές και τις υιοθεσίες, που ψηφίστηκε πριν ένα χρόνο στην Ελλάδα και αρχίζει σταδιακά να εφαρμόζεται, αναφέρεται, ότι άτομα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης (άρα και ομόφυλα ζευγάρια) έχουν δικαίωμα στην αναδοχή, αλλά όχι στην υιοθεσία, αφού το δεύτερο εμπίπτει στον Αστικό Κώδικα.
