Ο εγκεφαλικός θάνατος του ΝΑΤΟ και η γαλλοτουρκική αντιπαράθεση
Ο εμφύλιος πόλεμος που μαίνεται στη Λιβύη είναι η πιο θερμή σύρραξη παγκοσμίως αυτήν τη στιγμή. Οπως είναι λογικό, τα βλέμματα των γεωπολιτικών δυνάμεων της περιοχής είναι στραμμένα στη χώρα της βόρειας Αφρικής. Από τη μια έχουμε τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σάρατζ με έδρα την Τρίπολη στα δυτικά της χώρας και από την άλλη τις δυνάμεις του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ με έδρα το Τομπρούκ στα ανατολικά. Η πρώτη χαίρει της υποστήριξης της Τουρκίας, του Κατάρ και –σε μικρότερο βαθμό– της Ιταλίας. Ο Χαφτάρ από την άλλη έχει στο πλευρό του τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τη Ρωσία. Κοντά στον Χαφτάρ όμως βρίσκεται και η Γαλλία, η οποία θέλει πάση θυσία να αποφύγει τον τουρκικό έλεγχο της Λιβύης και εσχάτως έχει ανεβάσει τους τόνους απέναντι στην Τουρκία.
Οι κινήσεις του Μακρόν σχετικά με την Τουρκία πρέπει να διαβαστούν ως μέρος της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής, στην οποία κεντρικό ρόλο παίζουν τα συμφέροντα της χώρας στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο. Η Λιβύη ως αραβική πετρελαιοπαραγωγή χώρα της Αφρικής που βρέχεται από τη Μεσόγειο μοιάζει «λουκούμι» για τους στρατηγικούς γαλλικούς στόχους. Αλλωστε η Γαλλία πάντα ενδιαφερόταν για τα εδάφη της Λιβύης, αν και ποτέ δεν κατάφερε να εδραιώσει την παρουσία της στη χώρα. Ας μην ξεχνάμε ότι με πρόεδρο τον Νικολά Σαρκοζί η Γαλλία συνέβαλε τα μέγιστα στη νατοϊκή επιχείρηση κατά του καθεστώτος Καντάφι το 2011. Εκτοτε μπορεί η χώρα να έχει βυθιστεί στο χάος του εμφύλιου πολέμου, αλλά εξακολουθεί να αποτελεί στρατηγικό στόχο για τη Γαλλία.
Το πολλαπλό ενδιαφέρον της Γαλλίας
Οι αιτίες του γαλλικού ενδιαφέροντος για τη Λιβύη είναι αρκετές. Πρώτον, οι προερχόμενοι από την Αφρική μετανάστες και πρόσφυγες φεύγουν από τα λιμάνια της Λιβύης με προορισμό την Ευρώπη. Δεύτερον, η Λιβύη συνορεύει με το Τσαντ και τον Νίγηρα, χώρες του Σαχέλ (το βόρειο τμήμα της υποσαχάριας Αφρικής) όπου η Γαλλία έχει σημαντικότατα εμπορικά και στρατηγικά συμφέροντα. Τρίτον, ως χώρα του αραβομουσουλμανικού κόσμου η Λιβύη διατηρεί ιστορικά στενές σχέσεις με τις αραβικές χώρες της Μέσης Ανατολής. Τέλος, είναι δεδομένο το ενδιαφέρον του γαλλικού ενεργειακού κολοσσού Total για κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μεσόγειο, αν και είναι γεγονός ότι η ιταλική Eni έχει πλεονεκτική θέση.
Για τους παραπάνω λόγους ο Μακρόν προσπαθεί να αποτρέψει την κυριαρχία τού –υποστηριζόμενου από τον Ερντογάν– Σάρατζ. Οι σχέσεις των δυνάμεων της κυβέρνησης εθνικής συμφωνίας (GNA) του Σάρατζ με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα θέτουν σε κίνδυνο τον γαλλικό σχεδιασμό για ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει την Αίγυπτο του Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι και την ίδια στιγμή να βοηθήσει τους τζιχαντιστές του Σαχέλ, τους οποίους η Γαλλία μάχεται από το 2014 στο πλαίσιο της «επιχείρησης Μπαρκάν». Ταυτόχρονα η Γαλλία δεν επιθυμεί την επέκταση της επιρροής της Τουρκίας στην περιοχή τόσο για να μην αμφισβητηθεί η επιρροή της στις υπόλοιπες χώρες της βόρειας Αφρικής όσο και για μην εργαλειοποιηθούν περαιτέρω οι μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη. Με τον Ερντογάν να ελέγχει τις δύο βασικές διόδους προσφύγων και μεταναστών η ΕΕ θα βρισκόταν στο έλεος του φασίζοντα προέδρου της Τουρκίας.
Την ίδια στιγμή η Γαλλία προσπαθεί να εδραιώσει τον ρόλο της στο μοίρασμα των φυσικών πόρων της ανατολικής Μεσογείου μέσω της Total. Οι επιθετικές κινήσεις του Ερντογάν με το «Ορούτς Ρέις» προβληματίζουν έντονα τον Εμανουέλ Μακρόν καθώς θέτουν εν αμφιβόλω τις συζητήσεις της Total με Ελλάδα, Αίγυπτο και Κύπρο. Παράλληλα ο άξονας Τουρκίας – Λιβύης έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει επιπλέον προβλήματα στην πραγματοποίηση του αγωγού EastMed, έργο στο οποίο συμμετέχει η Total.
Η προοπτική της πολιτικής λύσης
Ολα αυτά κάνουν τη Γαλλία να ψάχνει επιτακτικά για απαντήσεις στη Λιβύη, όπου όμως φαίνεται ότι μέχρι στιγμής πόνταρε σε κουτσό άλογο καθώς ο Χαφτάρ δείχνει να μην τραβάει. Εχοντας χάσει εδάφη και πολιτικό κεφάλαιο, όλα δείχνουν ότι ο στρατηγός θα αποχωρήσει σύντομα από το προσκήνιο. Με τον πληθυσμό να έχει εξαντληθεί από την ένταση των τελευταίων μηνών και χωρίς ολοκληρωτική στρατιωτική νίκη να διαφαίνεται στον ορίζοντα οι δυνάμεις που εναντιώνονται στην κυβέρνηση του Σάρατζ κινούνται προς την προώθηση πολιτικής λύσης. Ο πρόεδρος του κοινοβουλίου Αγκίλα Σάλεχ Ισα δείχνει να αναλαμβάνει ολοένα και σημαντικότερο ρόλο.
Για τη Γαλλία αυτή η εξέλιξη έχει δύο όψεις. Από τη μια υποχωρεί η πιθανότητα συντριπτικής νίκης. Από την άλλη θα μπορέσει πιο εύκολα να υποστηρίξει ανοιχτά την πολιτική λύση που μπορεί να επέλθει μεταξύ Σάρατζ και Ισα και να προασπιστεί τα συμφέροντά της επισήμως, κάτι που δεν έχει κάνει μέχρι στιγμής λόγω της αμφιλεγόμενης φιγούρας του Χαφτάρ. Σε κάθε περίπτωση πάντως η περίπτωση της Λιβύης δείχνει τις μεγάλες αδυναμίες του ΝΑΤΟ και τις αγεφύρωτες διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των μελών του.