Για τις δύο πολύνεκρες αεροπορικές τραγωδίες που σημειώθηκαν στην εκπνοή του 2024 υπάρχουν πολύ περισσότερα ερωτήματα από ό,τι απαντήσεις. Από τις δικλίδες ασφαλείας των αεροσκαφών μπροστά σε τεχνικά προβλήματα μέχρι την έκταση του κινδύνου για τις πολιτικές πτήσεις κοντά σε εμπόλεμες ζώνες, προκύπτουν αρκετά σκοτεινά σημεία, ενώ μένει να φανεί πώς θα εξελιχθούν οι έρευνες και αν (και πότε) θα αποδοθούν ευθύνες.
Στην τραγωδία του Καζακστάν, όπου οι αρχές προσπαθούν να ξετυλίξουν το κουβάρι γύρω από τη συντριβή του αεροσκάφους της πτήσης της Azerbaijan Airlines, που στοίχισε τη ζωή σε 38 άτομα, όλοι, πλην της Μόσχας, ισχυρίζονται ότι ένας ρωσικός πύραυλος μπορεί να βρίσκεται πίσω από το συμβάν.
Η συντριβή του νοτιοκορεατικού αεροσκάφους με τους 179 νεκρούς –ειδικοί υποστηρίζουν ότι ένα χτύπημα από πτηνό στον κινητήρα είναι απίθανο να αποτελεί τον μοναδικό παράγοντα– ήταν η χειρότερη αεροπορική καταστροφή των τελευταίων πέντε χρόνων. Στις 10 Μαρτίου 2019 είχε σημειωθεί άλλη μία αεροπορική τραγωδία που είχε συγκλονίσει την κοινή γνώμη παγκοσμίως: η συντριβή του Boeing 737 MAX 8 στην Αιθιοπία, που στοίχισε τη ζωή σε 157 επιβαίνοντες.
Ελαττωματικός σχεδιασμός
Ο Αντώνης Μαυρόπουλος είναι ο μοναδικός επιβάτης που λόγω τυχαίων γεγονότων έφτασε με καθυστέρηση δύο λεπτών στην πύλη επιβίβασης και δεν επιβιβάστηκε τελικά στην πτήση ΕΤ 302 Αντίς Αμπέμπα – Ναϊρόμπι που συνετρίβη έξι λεπτά μετά την απογείωσή της.
Ο χημικός μηχανικός, που ταξίδευε στο Ναϊρόμπι για να παρευρεθεί σε συνέδριο του ΟΗΕ και μετά την τραυματική αυτή εμπειρία εντρύφησε στη μηχανική αεροσκαφών, σημειώνει ότι μετά το συμβάν άρχισε να λαμβάνει μηνύματα με «τεχνικό περιεχόμενο» από λογαριασμούς που έμοιαζαν να είχαν δημιουργηθεί πριν από μερικές ώρες. «Πιθανολογώ ότι ήταν άνθρωποι μέσα από την Boeing που ήθελαν να μου δώσουν στοιχεία. Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι δεν επρόκειτο για ατύχημα, αλλά ότι υπήρξε εξαρχής ένας ελαττωματικός σχεδιασμός με σημαντικούς κινδύνους, ο οποίος αποκρύφτηκε, γιατί αν γινόταν γνωστός ούτε οι πιλότοι δεν θα ήθελαν να πετάξουν τα αεροπλάνα» τονίζει ο ίδιος.
Ο Αντ. Μαυρόπουλος, μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Διεθνούς Κέντρου Περιβαλλοντικών Τεχνολογιών της UNEP, σημειώνει πως «παρά τα όσα συνέβησαν συνεχίζω να εμπιστεύομαι τα αεροπλάνα, που παραμένουν το ασφαλέστερο μέσο μεταφοράς». Οπως δηλώνει, «με όσα συμβαίνουν στην Boeing, παρόλο που έχει κατασκευάσει μερικά από τα ασφαλέστερα αεροσκάφη, έχει αρχίσει να θολώνει η εμπιστοσύνη του κόσμου. Αν χαθεί, θα αποτελέσει μεγάλο πλήγμα για τον σύγχρονο τρόπο ζωής».
Σύμφωνα με τον ίδιο, παρόλο που η Boeing αποτελούσε κάποτε την πιο ασφαλή εταιρεία στον κόσμο, υπήρξε ένα «σημείο καμπής» στην κουλτούρα της από το 1997, όταν συγχωνεύτηκε με τη McDonnell Douglas. «Ενώ όλα γίνονταν by the book, οι έλεγχοι των προϊόντων ήταν ασφυκτικοί και οι μηχανικοί της θεωρούνταν ως οι καλύτεροι στον κόσμο εκ του αποτελέσματος, αυτό άλλαξε ξαφνικά μετά τη συγχώνευση. Για τη νέα ηγεσία αυτό που είχε πλέον σημασία ήταν να ανεβαίνει διαρκώς η αξία της μετοχής της, ένα γενικότερο χαρακτηριστικό του σύγχρονου καπιταλισμού. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η τελειομανία, η έμφαση στην ασφάλεια και οι αυστηρές διαδικασίες σχεδιασμού να αντικατασταθούν από την εμμονική παρακολούθηση της τιμής της μετοχής και τη σύνδεση των διαδικασιών στην εταιρεία όχι πλέον με την ασφάλεια των επιβατών αλλά με τη διασφάλιση εύκολων και γρήγορων κερδών των μετόχων. Από τότε, όπως όλα τα πρόσφατα περιστατικά δείχνουν», προσθέτει «σταδιακά μεταβλήθηκε όχι απλώς σε μια εταιρεία παραγωγής ελαττωματικών προϊόντων, αλλά σε μια εταιρεία επικίνδυνη για τους επιβάτες».
Λύσεις… με software
Ερωτηθείς για τις αποκαλύψεις σχετικά με τη συντριβή του αεροπλάνου στο οποίο παραλίγο να επιβιβαστεί, αναφέρεται στον «ελαττωματικό σχεδιασμό» του 737 και στην επιλογή της εταιρείας να τοποθετήσει σε αυτό ένα λογισμικό που εξισορροπεί την απώλεια ευστάθειας. «Η Airbus είχε κυκλοφορήσει τότε δύο μοντέλα αεροσκαφών σε ανταγωνιστική τιμή και πιο αποδοτικά οικονομικά. Η Boeing για να απαντήσει θα έπρεπε να σχεδιάσει ένα καινούργιο αεροπλάνο, πράγμα για το οποίο θα έπρεπε να περάσουν έξι με οκτώ χρόνια. Ετσι, εγκατέστησε σε ένα από τα υπάρχοντα πιο αποδοτικές μηχανές που κάνουν οικονομία στο καύσιμο. Καθώς όμως είναι πιο βαριές, έπρεπε αναγκαστικά να τοποθετηθούν πιο κοντά στα φτερά. Παρόλο που η εταιρεία γνώριζε πως έτσι υπήρχε πρόβλημα αεροδυναμικής ευστάθειας, αντί να τροποποιήσει το αεροσκάφος, επέλεξε να τοποθετήσει το εν λόγω λογισμικό, που είχε τη δυνατότητα να πάρει τον έλεγχο από τον πιλότο, χωρίς να υπάρχει κάποιος τρόπος για εκείνον να το απομονώσει.
Η πρακτική αυτή αντικατοπτρίζει την ευρύτερη λογική της Silicon Valley, ότι δηλαδή όλα διορθώνονται με software. Υπάρχουν όμως υλικοί περιορισμοί στον πραγματικό κόσμο που απαιτούν επιστημονική προσέγγιση και δεν λύνονται ψηφιακά» επισημαίνει ο ίδιος, προσθέτοντας ότι το παράδειγμα αυτό αποτέλεσε κίνητρο για να γράψει το βιβλίο «Τεχνητή νοημοσύνη. Ανθρωπος, φύση, μηχανές». Σημειώνει μάλιστα πως, περιγράφοντας ένα δυστοπικό σενάριο επιστημονικής φαντασίας στο τελευταίο κεφάλαιο, όπου οι μηχανές παίρνουν τον έλεγχο από τους ανθρώπους, σκέφτηκε ότι «δεν χρειαζόμαστε την τεχνητή νοημοσύνη για κάτι τέτοιο. Συμβαίνει ήδη. Αρκεί ένα software και μια εταιρεία που μετατρέπει σε υπολογιστικό ρίσκο την πιθανότητα να σκοτωθούν άνθρωποι» εξηγεί.
Πτήσεις στη σκιά των πυραύλων
Καθώς οι ένοπλες συγκρούσεις αυξάνονται παγκοσμίως και αναπτύσσονται ολοένα πιο ισχυρά εναέρια όπλα, τίθεται το ερώτημα αν οι πύραυλοι αποτελούν πλέον σοβαρή απειλή για την πολιτική αεροπορία. Αν επιβεβαιωθεί ότι η συντριβή του αεροσκάφους της Azerbaijan Airlines στο Καζακστάν προκλήθηκε από ρωσικό πύραυλο, τότε θα πρόκειται για το τρίτο πολύνεκρο δυστύχημα επιβατικού αεροσκάφους που συνδέεται με ένοπλη σύρραξη τα τελευταία δέκα χρόνια. Το 2014 ένα Boeing 777 της Malaysia Airlines χτυπήθηκε από πύραυλο εδάφους – αέρος ενώ πετούσε πάνω από εμπόλεμη ζώνη στην περιφέρεια του Ντονιέτσκ (298 νεκροί). Αλλο ένα σοβαρό περιστατικό συνέβη το 2020, όταν οι ιρανικές δυνάμεις κατέρριψαν κατά λάθος ένα Boeing 737 της Ukraine International Airlines που αναχωρούσε από την Τεχεράνη (176 νεκροί).
Διαβάστε επίσης:
ΗΠΑ: Ο Τραμπ ετοιμάζει πυρετωδώς τη συνάντηση με τον Πούτιν
«Πεθαίνω, ο πολεμιστής έχει δικαίωμα στην ξεκούραση» – Συγκλονίζει ο εμβληματικός Χοσέ Μουχίκα