Αύριο, Τρίτη διεξάγεται η δίκη μετά τη μήνυση του πρώην πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά, κατά του εκδότη του Documento, Κώστα Βαξεβάνη για ένα… «meme».
Η μήνυση αυτή προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από δημοσιογράφους, πολιτικούς, σκιτσογράφους, καθηγητές και καλλιτέχνες αφού με αυτήν αμφισβητείται η ελευθερία κριτικής, σχολιασμού και σάτιρας σε κάθε δημόσιο πρόσωπο.
Μεταξύ αυτών που αντέδρασαν και τις δηλώσεις τους θα βρείτε στη συνέχεια του άρθρου, είναι οι:
Αντονι Μπελανζέρ, Τζόντι Γκίνσμπεργκ, Πατρίκ Πελού, Κάρλος Λατούφ, Βαγγέλης Χερουβείμ, Ευάγγελος Αντώναρος, Στάθης Σταυρόπουλος, Νικόλας Στεφαδούρος, Σπύρος Δερβενιώτης, Ιπποκράτης Ι. Μυλωνάς, Δέσποινα Παπαδοπούλου, Χριστόφορος Ζαραλίκος, Aρης Χατζηστεφάνου, Σταύρος Καπάκος, Σταμάτης Κραουνάκης αλλά και ο δημιουργός του επίμαχου «meme»
Φαίνεται πως οι κατακτήσεις των δημοκρατικών κοινωνιών που αφορούν κρίσεις και επικρίσεις δημοσίων προσώπων από δημοσιογράφους, γελοιογράφους ή και απλούς πολίτες, παρά την πάγια νομολογία που ισχύει στον ευρωπαϊκό χώρο, αμφισβητούνται από τον πρώην πρωθυπουργό, Αντώνη Σαμαρά.
Εξάλλου πρόκειται για πολιτικό που έχει χρησιμοποιήσει πολλές φορές εκφράσεις πεζοδρομίου και απειλές στους πολιτικούς του αντιπάλους, σε δημοσιογράφους και σε μέσα ενημέρωσης όπως και σε προστατευόμενους –και με δικό του νόμο- μάρτυρες
Η αγωνία τού Αντ. Σαμαρά για την εμπλοκή του ονόματός του στο σκάνδαλο Novartis αυτήν τη φορά τον οδήγησε στην απόφαση να υποβάλει μήνυση και μάλιστα με τη διαδικασία του αυτόφωρου κατά του Κώστα Βαξεβάνη! Και αυτό επειδή ο δημοσιογράφος και εκδότης του Documento ανήρτησε (αρχές 2018) στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter φωτογραφία τύπου meme, που του είχε στείλει -τότε- αναγνώστης μετά την κυκλοφορία του Documento, το οποίο αποκάλυπτε ότι στο σκάνδαλο της Novartis υπάρχουν τρεις νεκροί και η υπόθεση αρχίζει να θυμίζει «Noor 1». Η επίμαχη φωτογραφία εμφάνιζε τον Αντ. Σαμαρά να λέει: «Όποιος ανοίγει το στοματάκι του θα έχει την τύχη του Μαυρίκου. Το αισθάνομαι» και βασιζόταν σε παλαιότερο βίντεο προεκλογικής συνέντευξης του πρώην πρωθυπουργού, στην οποία είχε πει το γνωστό: «Ο ΣΥΡΙΖΑ θα χάσει, το αισθάνομαι». Και φυσικά η σατιρική φωτογραφία δεν είναι άσχετη των απειλών Σαμαρά: «Θα τους πάω μέχρι τέλους» (για Τσίπρα και «συνεργούς του», συμπεριλαμβανομένων των μαρτύρων), αλλά και των μηνύσεων που υπέβαλε εναντίον δύο εκ των προστατευόμενων μαρτύρων που κατέθεσαν για την υπόθεση Novartis, τους οποίους αποκάλεσε «στημένους ψευδομάρτυρες».
Μια σατιρική φωτογραφία, λοιπόν, αποτέλεσε αφορμή μήνυσης εναντίον δημοσιογράφου από τον Αντ. Σαμαρά, ο οποίος, ούτως ή άλλως, δεν υπήρξε ποτέ δεκτικός στη σάτιρα! Τον Σεπτέμβριο του 2014 η απολύτως ταυτισμένη με την πολιτική σάτιρα εφημερίδα «Το Ποντίκι» είχε σε εξώφυλλό της γελοιογραφία με πρωταγωνιστή τον τότε πρωθυπουργό μετά τη ΔΕΘ. Τι είχε κάνει τότε ο Αντ. Σαμαράς; Το αδιανόητο για πρωθυπουργό της χώρας παγκοσμίως – πλην Ερντογάν και Τραμπ, βεβαίως! Εξέδωσε ανακοίνωση το γραφείο του πρωθυπουργού προειδοποιώντας την εφημερίδα ότι: «Το άθλιο πρωτοσέλιδο στην εφημερίδα “Το Ποντίκι”, οι εμπνευστές του και όσοι κρύβονται πίσω από τους εμπνευστές του, να γνωρίζουν ότι αυτή η Κυβέρνηση δεν άγεται, ούτε φέρεται, ούτε κάμπτεται από κανέναν»! Η εφημερίδα μάλιστα είχε δημοσιεύσει νέο σκίτσο, συνοδεύοντάς το με τα αναμενόμενα σατιρικά σχόλια…
Είχε προηγηθεί, άλλωστε, τον Μάρτιο του 2013, ανάλογη ενόχληση του πρώην πρωθυπουργού για εξώφυλλο του περιοδικού «Unfollow», το οποίο παρουσίαζε τον Αντ. Σαμαρά «μαυρισμένο» στο ξύλο! Η ψηφιακά επεξεργασμένη φωτογραφία του έφερε τον τίτλο «Photoshop στον Πρωθυπουργό», συνοδευόταν από το σχόλιο: «Η πολιτική πρέπει να είναι αναγνωρίσιμη. Για την πολιτική δεν ξέρουμε, πάντως ο πρωθυπουργός του εξώφυλλου δε φαίνεται να συμμερίζεται και πολύ αυτή την ιδέα».
Μηνύσεις δεν έγιναν τότε, πάντως, ούτε βγήκε ανακοίνωση του πρωθυπουργικού γραφείου, ωστόσο μέσω του προσωπικού του λογαριασμού στο Twitter o τότε διευθυντής του Γραφείου Τύπου του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνος Μουρούτης είχε ζητήσει την παρέμβαση της ΕΣΗΕΑ: «Περιμένω τη αντίδρασή της! George Mouroutis (@gmourout 5 Μαρτίου 2013», ενώ ο πάντοτε… ασυγκράτητος Αδωνης Γεωργιάδης είχε ζητήσει εισαγγελική παρέμβαση, πιστεύοντας βαθιά ότι το εξώφυλλο προτρέπει στην… τρομοκρατία και στον φόνο: «Αν δεν πάει για αυτό εισαγγελέας, όπου παρουσιάζεται ο πρωθυπουργός της χώρας πυροβολημένος στο κεφάλι, σαν να λένε στον τρομοκράτη, πήγαινε σκότωσε τον Σαμαρά…»!
Να σημειώσουμε, παρεμπιπτόντως, ότι η εξουσία συνήθως είναι ανεκτική στη σάτιρα. Ωστόσο, όπως συμβαίνει στην περίπτωση Σαμαρά, η αντίδραση μπορεί να φτάσει στα άκρα όταν η σάτιρα δείχνει να αποκτά υπόσταση και αποδοχή από τον κόσμο…
Αντονι Μπελανζέρ
Γενικός γραμματέας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (IFJ)
«Απολύτως εξωφρενική επίθεση»
Είναι απολύτως εξωφρενική μία επίθεση εναντίον ενός δημοσιογράφου ακριβώς επειδή είναι δημοσιογράφος είτε έχει δίκιο, οπότε θα πρέπει να τον ευχαριστήσουμε για τις πληροφορίες του υπέρ του δημόσιου συμφέροντος, είτε έχει άδικο και χρειαστεί να επανορθώσει. Η ηθική είναι η ίδια για όλους σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι απειλές και ο εκφοβισμός δεν είναι ανεκτά και η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (IFJ) υποστηρίζει όλους τους συναδέλφους που δέχονται άδικες επιθέσεις.
Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι τεταμένη. Οι πολίτες και οι δημοσιογράφοι δεν θα πρέπει να πληρώνουν για όλα τα προβλήματα της κοινωνίας. Στηρίζουμε τις εγχώριες συνεργαζόμενες ενώσεις που μάχονται καθημερινά ενάντια στις αδικίες σε βάρος των δημοσιογράφων.
Τζόντι Γκίνσμπεργκ
Διευθύνουσα σύμβουλος του βρετανικού οργανισμού εκστρατειών και δημοσιεύσεων για την ελευθερία της έκφρασης Index on Censorship, ο οποίος μάχεται για την υπεράσπιση της ελευθερίας του λόγου
«Είναι παρενόχληση»
Είναι εντελώς γελοίο ότι ένας δημοσιογράφος θα πρέπει να διώκεται στα δικαστήρια για ένα meme στο Twitter. Αυτή, όπως και η άλλη πρόσφατη νομική υπόθεση εναντίον του Κώστα Βαξεβάνη, είναι τα τελευταία παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο οι αξιωματούχοι προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν κίβδηλες αγωγές για να καταδιώκουν τους δημοσιογράφους επειδή κάνουν τη δουλειά τους, διερευνώντας και αποκαλύπτοντας τη διαφθορά και την κατάχρηση εξουσίας. Είναι παρενόχληση. Αυτή η μήνυση πρέπει να αποσυρθεί.
Πατρίκ Πελού
Γιατρός, αρθρογράφος και ένα από τα ιστορικά στελέχη της γαλλικής σατιρικής εβδομαδιαίας εφημερίδας «Charlie Hebdo»*
«Η ελευθερία έκφρασης μαρτυρά το επίπεδο δημοκρατίας»
Η ελευθερία έκφρασης, η οποία αποτυπώνεται και μέσω των γελοιογραφιών, μαρτυρά το επίπεδο δημοκρατίας μιας χώρας. Εάν κάποιος αισθάνεται ότι συκοφαντείται είναι στη δικαιοδοσία της Δικαιοσύνης να εφαρμόσει τον νόμο. Ο νόμος οφείλει, βεβαίως, να προστατεύει την ελευθερία της έκφρασης και της δημιουργίας των γελοιογραφιών. Επομένως, ο πολιτικός οφείλει να θεσπίζει νόμους που προάγουν την ελευθερία και να διασφαλίζει τη συμμόρφωση σε αυτούς. Αλλά όπως και όλοι οι πολίτες, εάν οι πολιτικοί αισθάνονται ότι συκοφαντούνται, οφείλουν να ακολουθήσουν τη διαδικασία που προβλέπει η Δικαιοσύνη, η οποία θα ερμηνεύσει και θα εφαρμόσει τη νομοθεσία.
………………………………….
* Την ημέρα του μακελειού, τον Ιανουάριο του 2015, ήταν από τους πρώτους που μπήκαν στα γραφεία αντικρίζοντας τους νεκρούς συναδέλφους του. Τότε, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Η εφημερίδα θα συνεχίσει το έργο της […] γιατί η βλακεία δεν θα κερδίσει».
Κάρλος Λατούφ
Πολιτικός σκιτσογράφος
«Μαθήματα από τον Ερντογάν;»
Ενας δημοσιογράφος συνελήφθη για τη δημοσίευση memes για έναν πολιτικό στο Twitter. Μήπως συνέβη στην Τουρκία; Οχι, συνέβη στη λεγόμενη δημοκρατική Ελλάδα! Ο Αντώνης Σαμαράς παίρνει μαθήματα απολυταρχισμού και λογοκρισίας από τον Ερντογάν;
Βαγγέλης Χερουβείμ
Σκιτσογράφος
Το Documento απευθύνθηκε στον σκιτσογράφο για τη μήνυση Σαμαρά και ως απάντηση παρέδωσε στην εφημερίδα το εικονιζόμενο σκίτσο.
Ευάγγελος Αντώναρος
Δημοσιογράφος, πρώην υπουργός
«Κανένα δικαστήριο δεν μπορεί να κρίνει το καλό και το κακό στην αισθητική»
Το υποπτευόμουνα για πάρα πολλά χρόνια. Από την εποχή που ήμουνα ακόμη δημοσιογράφος. Αλλά η υποψία μου έγινε βεβαιότητα όταν πια μπήκα στην ενεργό πολιτική. Σε κανέναν άλλο χώρο η αίσθηση του χιούμορ δεν είναι αγαθό σε έλλειψη όσο στη σφαίρα της πολιτικής.
Οχι. Δεν θέλω να κάνω τον έξυπνο. Αλλά, πιστέψτε με, ξέρω τι λέω. Γεννήθηκα με το χιούμορ, τη σάτιρα και το γέλιο, τα γνώρισα από την κούνια μου. Πατέρας μου είναι ο σπουδαίος γελοιογράφος Αρχέλαος. Μη νομίζετε ότι γελάγαμε συνέχεια στο σπίτι μας ή ότι τα παίρναμε όλα στο σορολόπ. Κάθε άλλο.
Αλλά μέσα από τα σκίτσα του Αρχέλαου μάθαμε να βλέπουμε τα πράγματα, τις καταστάσεις και φυσικά τους ανθρώπους από άλλη οπτική γωνία. Δεν είναι πιο «ελαφριά» η οπτική της σάτιρας. Είναι απλώς πιο αφαιρετική. Γιατί αφαιρεί τη σοβαροφάνεια και το περισπούδαστο από την καθημερινότητά μας. Και πολύ περισσότερο από τον συχνά κενόδοξο δημόσιο βίο του τόπου μας.
«Μακριά από ανθρώπους που δεν μπορούν να αυτοσαρκασθούν – να γελάσουν με τον εαυτό τους» μου έλεγε συχνά πυκνά ο Αρχέλαος. Πόσο δίκιο είχε. Στα δέκα χρόνια μου στην πολιτική, συνάντησα μόνο τρεις (!!!) πολιτικούς από τον χώρο της Νέας Δημοκρατίας που έκαναν το ίδιο με μένα. Να συγκεντρώνουν όλα τα σκίτσα που δημοσιεύονται γι’ αυτούς στον Τύπο και να τα δείχνουν στο γραφείο τους. Οι άλλοι –η συντριπτική πλειονότητα δηλαδή– προσποιούνταν ότι το θέμα δήθεν δεν τους αφορά, για να κρύψουν την ενόχλησή τους. Ναι, γιατί το πενάκι τού σκιτσογράφου «στραπατσάριζε» την αυταρέσκειά τους. Ελάχιστοι αντιλαμβάνονται ότι η σάτιρα δεν μπορεί να είναι απαλή σαν χάδι αλλά αιχμηρή σαν εκατοντάδες αιχμηρές βελονίτσες.
«Μα μου κάνει τόσο μεγάλη μύτη» μου είπε κάποτε ένας ενοχλημένος υπουργός, χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι η ούτως ή άλλως τεράστια μύτη του τού έδινε κάποια ίχνη προσωπικότητας που διαφορετικά δεν διέθετε.
Πριν από 50 χρόνια, οι τότε επιφανείς γελοιογράφοι (μεταξύ τους και ο πατέρας μου) αποφάσισαν να μην ξανασκιτσάρουν τον κατοπινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τότε υπουργό Κωνσταντίνο Τσάτσο, γιατί τους έκανε απίθανες επιθέσεις. Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο Τσάτσος τους τηλεφώνησε θερμοπαρακαλώντας τους να ξαναρχίσουν να τον σκιτσάρουν «όπως θέλουν».
Λίγα χρόνια νωρίτερα, ο τότε πανίσχυρος υπουργός Σπύρος Μαρκεζίνης είχε σύρει τον πατέρα μου στα δικαστήρια για ένα καυστικό σκίτσο. Η συνέχεια γνωστή. Τον Μαρκεζίνη τον έφαγε η μαρμάγκα για να επανέλθει ως δοτός πρωθυπουργός ολίγων εβδομάδων του δικτάτορα Παπαδόπουλου. Ο Αρχέλαος συνέχισε να σκιτσάρει, μέχρι να φύγει από τη ζωή πριν από 20 ακριβώς χρόνια.
ΥΓ.: Στην ερώτηση που δήθεν αφελώς μου κάνουν κάποιοι συχνά «αν υπάρχει καλή και κακή σάτιρα» απαντώ: «ασφαλώς και υπάρχει». Είναι σαν να με ρωτούν: «υπάρχουν καλά και κακά βιβλία;». Και τι πρέπει να κάνουμε; Να ρίξουμε τα κακά στην πυρά; Όχι, βέβαια. Γι’ αυτό, ας υπάρχει σάτιρα και ό,τι να είναι. Γιατί κανένα δικαστήριο δεν μπορεί να κρίνει το καλό και το κακό στην αισθητική.
Στάθης Σταυρόπουλος
Σκιτσογράφος
«Ανοίγουν το κουτί της Πανδώρας»
Οι ποινικές διώξεις εναντίον δημοσιογράφων από πολιτικούς και από δημοσιογράφους εναντίον πολιτικών είναι απαράδεκτες. Οι πολιτικοί έχουν τις πολιτικές ευθύνες και οι δημοσιογράφοι βασίζονται στη δημοσιογραφική δεοντολογία. Πάνω σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να κινείται η σχέση των δύο πλευρών. Οι ποινικές διώξεις και οι μηνύσεις δημιουργούν ένα τοπίο ζοφερό, ασαφές και επικίνδυνο. Ανοίγουν τον ασκό του Αιόλου ή, αν θέλετε, το κουτί της Πανδώρας χωρίς μέσα να υπάρχει ελπίδα.
Νικόλας Στεφαδούρος
Σκιτσογράφος
«Το μόνο που μας νοιάζει είναι αν μας θίγει ένα retweet»
Προσωπικά με εξοργίζει το γεγονός ότι στην πλειονότητά τους οι Ελληνες πολιτικοί αποφεύγουν τεχνηέντως να απολογηθούν για οτιδήποτε τους προσάψουν, αδίκως ή δικαίως. Για όλα φταίει ο προηγούμενος, ο επόμενος, ο παραδίπλα και στο τέλος κανείς δεν λογοδοτεί σε κανέναν. Το μόνο που μας νοιάζει είναι αν μας θίγει ένα retweet. Και γι’ αυτό τον λόγο δεν είμαι υπέρ της φυλάκισης βουλευτών, υπουργών, πρωθυπουργών. Οχι. Προτιμώ δήμευση της περιουσίας τους και να τους δοθεί η «χάρη» να εργαστούν με κατώτατο μισθό ή «μπλοκάκι», πληρώνοντας φόρους. Θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον τότε να δούμε αν θα ασχολούνται με retweets και μηνύσεις…
Σπύρος Δερβενιώτης
«Καύσιμο για ακόμη εντονότερη αποδομητική σάτιρα»
Σκιτσογράφος, υπεύθυνος Τύπου ΜέΡΑ25
Στη χώρα όπου έχουν έρθει τα πάνω κάτω, μοιραίο είναι κάποιοι ρόλοι να συγχέονται: έτσι έχουμε πολιτικούς να απειλούν με αποκαλύψεις σκοτεινών δολοπλόκων, κλέβοντας τη δουλειά των δημοσιογράφων, και δημοσιογράφους να τους απαντάνε με χιουμοριστικά φωτομοντάζ, κλέβοντας τη δουλειά των γελοιογράφων.
Για να μιλήσουμε σοβαρά (κλέβοντας κι εμείς, οι γελοιογράφοι, τη δουλειά των αρθρογράφων και των πολιτικών για να κλείσει ο κύκλος), η αντίδραση του Αντώνη Σαμαρά να απαντήσει με μήνυση και αυτόφωρο στη σάτιρα που του έκανε ο Κώστας Βαξεβάνης για την υπόθεση της Novartis βάζει τον πρώην πρωθυπουργό στο κάδρο μιας διόλου κολακευτικής συντροφιάς αυταρχικών, δυσανεκτικών εξουσιαστών, απ’ τους οποίους ούτε ένας δεν κατάφερε τίποτε περισσότερο απ’ το να δώσει καύσιμο για ακόμη εντονότερη αποδομητική σάτιρα. Γιατί τίποτε δεν θρέφει τη σάτιρα περισσότερο από μια εξουσιαστική φιγούρα που την εχθρεύεται και την απεχθάνεται.
Την ίδια ώρα, ο αρχηγός του κόμματός του (ο οποίος, πιστός στη σύγχυση ρόλων, αντιπολιτεύεται με γελοιογραφίες του Αρκά) ρωτούσε από το βήμα της Βουλής και των social media «τι έχουν να φοβηθούν οι προστατευόμενοι μάρτυρες και κρύβουν την ταυτότητά τους;». Αυτό ύστερα από σειρά δηλώσεων του αντιπροέδρου του και άλλων εμπλεκομένων ότι «θα τους βρούμε, θα τους γδάρουμε, θα τους λιώσουμε, θα τους εξαφανίσουμε».
Θα το πω μια τελευταία φορά:
Αφήστε το γελοιογραφείν για τους έξοχους επαγγελματίες του είδους.
Ιπποκράτης Ι. Μυλωνάς
Δ.Ν. – Δικηγόρος
«Οχι συκοφαντική δυσφήμηση, αλλά σατιρικός σχολιασμός»
Μετά τη μήνυση που κατέθεσε ο πρώην πρωθυπουργός κ. Σαμαράς κατά του πρωθυπουργού και των εισαγγελέων Διαφθοράς, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πήραν φωτιά σχολιάζοντας την ενέργειά του, είτε με σοβαρό είτε με σατιρικό τρόπο.
Ενας χρήστης στέλνει στον δημοσιογράφο Κώστα Βαξεβάνη την επίμαχη φωτογραφία του κ. Σαμαρά, με ένα προφανώς σατιρικό σχόλιο. Ο Βαξεβάνης αναρτά τη φωτογραφία στο Twitter, προσθέτοντας τη λέξη: «λες;».
Στη συνέχεια ο πρώην πρωθυπουργός και νυν βουλευτής μηνύει τον Βαξεβάνη για συκοφαντική δυσφήμηση.
Εχω την άποψη ότι αυτή η ενέργεια του κ. Σαμαρά καταδεικνύει νομική σύγχυση, άρνηση αποδοχής της κριτικής και άγνοια βασικών ευρωπαϊκών δεδομένων. Ειδικότερα:
Δεν γνωρίζω το περιεχόμενο της μήνυσης. Γνωρίζω όμως ότι η συκοφαντική δυσφήμηση προϋποθέτει ότι κάποιος ισχυρίζεται (ή διαδίδει) ένα αναληθές γεγονός για κάποιον.
Στην παρούσα υπόθεση δεν υπάρχει ισχυρισμός γεγονότος για τον κ. Σαμαρά, αλλά κάτι εντελώς διαφορετικό: με σατιρικό τρόπο παρουσιάζεται ότι ο ίδιος ο κ. Σαμαράς είπε κάτι που είναι προφανές ότι δεν το έχει πει. Δηλαδή δεν έχουμε συκοφαντική δυσφήμηση, αλλά σατιρικό σχολιασμό των ενεργειών του κ. Σαμαρά.
Βέβαια αυτή η σάτιρα είναι που προφανώς ενοχλεί τον κ. Σαμαρά, ο οποίος αρνείται να δεχθεί την παραμικρή κριτική.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί ότι βάσει της πάγιας νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) σχετικά με το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ, που καθιερώνει την ελευθερία της έκφρασης, ένα δημόσιο πρόσωπο, και ιδίως ένας πολιτικός, οφείλει να ανεχθεί την κριτική για τις ενέργειές του ακόμη κι όταν γίνεται με τρόπο που προσβάλλει, σοκάρει ή ενοχλεί.
Με δυο λόγια, η υπερβολική ευθιξία του κ. Σαμαρά δεν έχει νομική σημασία, αφού η επιλογή του Βαξεβάνη να αναρτήσει στο Twitter την επίμαχη φωτογραφία με σατιρικό περιεχόμενο δεν συνιστά συκοφαντική δυσφήμηση, αλλά σατιρικό σχολιασμό των ενεργειών του πρώην πρωθυπουργού, ο οποίος αυτές τις ημέρες βρίσκεται στην πολιτική επικαιρότητα, ελεγχόμενος για πιθανή εμπλοκή του στο σκάνδαλο της φαρμακευτικής εταιρείας Novartis. Η θέση του στην κεντρική πολιτική σκηνή ως ελεγχόμενου προσώπου καθιστά αποδεκτή και νόμιμη την άσκηση σατιρικής κριτικής, η οποία θα μπορούσε να ήταν και πολύ πιο αιχμηρή!
Δέσποινα Παπαδοπούλου
Καθηγήτρια Παντείου
«Ελευθερία του Τύπου, χιούμορ και σκιτσογραφία»
Ως γνωστόν, η ελευθερία του Tύπου και το λειτούργημα του δημοσιογράφου κατοχυρώνονται στο άρθρο 14 παρ. 1, 2, 3 του ελληνικού συντάγματος και ο ρόλος τους στη σύγχρονη δημοκρατία είναι σημαντικός για δύο θεμελιώδεις λόγους:
1. Η ελευθεροτυπία αποτελεί βασικό εργαλείο ελεύθερης διαμόρφωσης ιδεών, απόψεων και αξιών για την κοινή γνώμη. Ο συνταγματικός νομοθέτης θέλησε να προστατέψει στον ύψιστο βαθμό την ελευθερία του δημοσιογράφου να παρέχει στην κοινωνία την πληροφορία χωρίς εξαρτήσεις και παρεμβάσεις από συμφέροντα του κράτους, κοινωνικών τάξεων, ομάδων και των παρακείμενων συμφερόντων τους.
2. Στην εποχή της εύκολης πρόσβασης στην πληροφορία, της υπερπληροφόρησης και των fake news, της αποσπασματικής πληροφόρησης που δημιουργεί εντυπώσεις και κραυγές, η σοβαρή, μαχητική, έντιμη, ερευνητική και αποκαλυπτική δημοσιογραφία αποτελεί φάρο στη χάραξη δημοκρατικών αξιών, ήθους και αρχών, ενισχύοντας έτσι την ιδιότητα του πολίτη.
Εκτός από την αρθρογραφία, τις απόψεις, τη δημοσιογραφική έρευνα και το ρεπορτάζ, ένα από τα μέσα είναι και η σάτιρα, η γελοιογραφία, η σκιτσογραφία. Η δίωξη και η ποινικοποίηση αυτών αποτελεί:
1. Απαράδεκτη καταστρατήγηση της ελευθερίας του Τύπου στην ουσία της και στην εφαρμογή της.
2. Εκφοβισμό του εκάστοτε δημοσιογράφου ή σκιτσογράφου με πολύ επικίνδυνες προεκτάσεις ως προς την ακύρωση του έργου του δημοσιογράφου στη συνείδηση των πολιτών∙ άλλωστε σ’ αυτό στοχεύει.
3. Αμεση παρέμβαση στο έργο του δημοσιογράφου κατά τρόπο ώστε να αποπροσανατολιστεί ο πολίτης καθώς ένα μέρος του δημοσιογραφικού έργου βαφτίζεται «έγκλημα» στην αντίληψή του.
4. Εμμεση παρέμβαση στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης ώστε να απομακρυνθεί από αυτή την πληροφορία αφού ακυρώνεται με μια οιονεί «τιμωρία» της.
5. Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, όταν η μήνυση ασκείται από πολιτικό πρόσωπο που προστατεύεται με βάση τον νόμο από την όποια δίωξη, η μέθοδος αυτή ποινικοποίησης και απονομιμοποίησης του δημοσιογραφικού λόγου συγκροτεί ανήθικη πολιτικά πράξη.
Εν κατακλείδι, η τάση ποινικοποίησης της εικονικής, σχηματοποιημένης και κωδικοποιημένης διακίνησης της πληροφορίας μέσα από το χιούμορ, όπως είναι μια γελοιογραφία ή ένα σκίτσο, ανατρέπει βάναυσα την ελευθερία του Τύπου, εκφοβίζει, παρεμποδίζει και αποτρέπει τον δημοσιογράφο από το έργο του, παρεμβαίνει αρνητικά στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, ακυρώνοντας και τιμωρώντας αυτή την πληροφορία, και τέλος βαφτίζει έγκλημα την ίδια την άσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος.
Χριστόφορος Ζαραλίκος
«Μηνύσιμο»
Ο,τι και να πει κάποιος για τον Σαμαρά θα είναι μηνύσιμο. Εκτός αν εννοεί τον Τρύφωνα Σαμαρά.
Stand up comedian
Aρης Χατζηστεφάνου
Δημοσιογράφος
«Ερντογαν-ισμοί»
Ο Αντώνης Σαμαράς, που επί πρωθυπουργίας του χάσαμε δεκάδες θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη της ελευθερίας του Τύπου, νομίζει ότι είναι ακόμη σε θέση να τρομοκρατεί δημοσιογράφους με μηνύσεις, όπως έκαναν και οι υφιστάμενοί του απειλώντας ελληνικά και ξένα ΜΜΕ. Οι «Ερντογαν-ισμοί» του θα πέσουν για άλλη μια φορά στο κενό.
Σταύρος Καπάκος
Γενικός γραμματέας ΔΣ ΕΣΗΕΑ
«Ξεπερνάει τα εσκαμμένα»
Ενας προβεβλημένος πολιτικός έχει μεγάλες δυνατότητες δημόσιας αντίδρασης ακόμη κι όταν αδικείται από τον Τύπο, επομένως η μήνυση κατά δημοσιογράφου δεν αποτελεί ένδειξη σωφροσύνης. Εν προκειμένω ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς έχει αυξημένες δυνατότητες δημόσιας απάντησης για μια σατιρική ανάρτηση η οποία ενέχει στοιχεία υπερβολής και ξεπερνάει τα εσκαμμένα. Η όξυνση της πολιτικής αντιπαράθεσης δυστυχώς συχνά παίρνει τη μορφή της στρατηγικής της έντασης, πράγμα που σημαίνει ότι υπερβαίνει τον θεμιτό πολιτικό ανταγωνισμό. Χρειάζεται πολιτική οξυδέρκεια, αυτοσυγκράτηση και ανεκτικότητα τόσο από τους πολιτικούς ταγούς όσο και από εμάς τους δημοσιογράφους ώστε η αυστηρή κριτική και από τις δύο πλευρές να μην παίρνει τα χαρακτηριστικά της στρατηγικής της έντασης, καθώς αυτή δεν αποτελεί στοιχείο της ανεκτικής δημοκρατικής πολιτικής κουλτούρας, την οποία πρέπει να επιδεικνύουν τόσο οι λειτουργοί της ενημέρωσης όσο και οι πολιτικοί. Παραφράζοντας τον Ζολά, θα έλεγα προς τους πολιτικούς ότι είναι προτιμότερο να τους σφυρίξουν, ακόμη και να τους αδικήσουν, για έναν καλό στοίχο παρά να τους χειροκροτήσουν για έναν κακό. Με άλλα λόγια, ένας πολιτικός έχει περισσότερα να μάθει από τους επικριτές του, ακόμη και όταν αδικείται, παρά από τους πλαγιοφύλακές του.
Σταμάτης Κραουνάκης
Συνθέτης
«Μαρτυρώ»
«Ο Σαμαροκροκέτας μηνύει Βαξ, ο Σαμαροκροκέτας μηνύει Βαξ. Μαρτυρώ!»
(ΜΕ)RE(ΜΕ)ΤΙ
Ο δημιουργός του επίμαχου meme
«Είμαστε πολλοί και επιδιώκουν να μας επιβάλουν τη σιωπή»
Να είσαι νέος άνθρωπος που κλήθηκες να φτιάξεις τη ζωή σου επί των μνημονίων και της λιτότητας που αυτοί έφεραν, να είσαι νέος που έμεινες άνεργος από τις πολιτικές τους και σου υποθήκευσαν το μέλλον, να επιλέγεις απλώς να τους σατιρίζεις ως χομπίστας και κάποια στιγμή να είναι σαν να τους βλέπεις να έρχονται από πάνω σου, να σου κουνάνε το δάχτυλο, να σε λένε τσόγλανο που τολμάς να τους ασκήσεις κριτική για τα πεπραγμένα τους…! Είμαι από εκείνους που βλέπουν στο πρόσωπο του Κώστα Βαξεβάνη έναν ήρωά τους, έναν ανεξάρτητο δημοσιογράφο, που δεν ανήκει στον δικό τους κόσμο! Του δικού τους συστήματος! Που μπορεί να χτυπήσει αποτελεσματικά το παλιό κατεστημένο της διαπλοκής, της μίζας, της διαφθοράς, του μαύρου χρήματος, των μεγάλων σκανδάλων, πολλών από αυτών που μας έφεραν έως εδώ και θυσίασαν τόσες ζωές νέων ανθρώπων, γιατί το τίμημα ήταν γι’ αυτούς σε κάποιες περιπτώσεις κάποια λίγα… εκατομμύρια ευρώ, από μίζες! Είμαι εκείνος που διανοήθηκα… να στείλω αυτό το επίμαχο meme σε έναν άνθρωπο που θαυμάζω για την τόλμη του! Ο οποίος βγαίνει μπροστά και εκφράζει όλους εμάς που δεν έχουμε την απαιτούμενη δύναμη να τους αντιμετωπίσουμε! Ακόμη προσπαθώ να το συνειδητοποιήσω! Μια έμπνευση λίγων λεπτών, ένα meme, ήταν υπεραρκετό για να ενεργοποιήσει τα έως φαίνεται αντιδημοκρατικά ένστικτα… ενός πρώην πρωθυπουργού! Ηταν υπεραρκετό ώστε να κατηγορήσει τον δημοσιογράφο που το δημοσίευσε ως έναν επικίνδυνο συκοφάντη, που επιβαλλόταν να συλληφθεί…! Είμαστε πολλοί και επιδιώκουν να μας επιβάλουν τη σιωπή, γιατί την αμφισβήτηση δεν την αντέχουν…! Γιατί φαίνεται πως δεν είναι μόνο ο Βαξεβάνης ο στόχος τους! Είμαστε και όλοι εμείς που τολμάμε να τους κρίνουμε. Αλλά στην τελική ούτε εμείς τους φοβόμαστε! Ας έρθουν, ας επιχειρήσουν να ποινικοποιήσουν και το χόμπι μας, ας ποινικοποιήσουν τη γελοιογραφία, τη σάτιρα ή οτιδήποτε! Ας έρθουν να μηνύσουν κι εμάς, όπως πολύ καλά ξέρουν! Αυτοί, οι της αντρικής σχολής (που κατά τ’ άλλα κρύβονται πίσω από βουλευτικές ασυλίες) ας έρθουν, είμαστε πολλοί και τους περιμένουμε…
