Τα ανοιχτά μέτωπα και η επόμενη μέρα των κινητοποιήσεων στον χώρο του πολιτισμού
Πέρασαν τρεις ολόκληροι μήνες πολλαπλών κινητοποιήσεων από εργαζόμενους στον πολιτισμό και από σπουδαστές/στριες δραματικών σχολών. Με καταλήψεις, απεργίες, συγκεντρώσεις και μεγάλες συναυλίες. Κι όμως το ΠΔ 85/2022 δεν έχει ανακληθεί, ενώ η κυβέρνηση αρνείται επίμονα να θέσει προς συζήτηση τη σχετική τροπολογία που κατέθεσαν τα καλλιτεχνικά σωματεία. Οι αμιγώς σπουδαστικές καταλήψεις τελείωσαν –παραμένει υπό κατάληψη το Δημοτικό Θέατρο Ολύμπια, ενώ το βράδυ της Παρασκευής ανακοινώθηκε ότι μπαίνει τέλος στην κατάληψη του Rex–, οι διεκδικήσεις όμως συνεχίζονται με διαφορετικές μορφές. Οταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το ΠΔ 85 κανείς δεν φανταζόταν ότι θα ακολουθούσε ένα τόσο δυναμικό, πολύμορφο και μεγάλο σε διάρκεια κίνημα. Δεν υπήρξε θέατρο στο οποίο δεν διαβάστηκε η ανακοίνωση για την εξίσωση των πτυχίων δραματικών σχολών με το απολυτήριο λυκείου.
Τα κατειλημμένα κτίρια δεν έκλεισαν ποτέ τις πόρτες τους στην κοινωνία. Αντιθέτως κέρδισαν μαζική υποστήριξη, συνδέθηκαν με κοινωνικούς αγώνες και πρόσφεραν ανοιχτή πρόσβαση στην τέχνη. Χιλιάδες βρέθηκαν στη μεγάλη συναυλία έξω από το κτίριο Τσίλλερ στις 10 Φεβρουαρίου και κατέκλυσαν με τραγούδια και συνθήματα την Αγίου Κωνσταντίνου και τους γύρω δρόμους. Καλλιτέχνες όπως η Τάνια Τσανακλίδου, ο Σταύρος Ψυλλάκης, ο Φοίβος Δεληβοριάς, ο Σωκράτης Μάλαμας, ο ΛΕΞ, ο Παντελής Βούλγαρης, ο Δημήτρης Μυστακίδης αλλά και δεκάδες νέοι συνάδελφοί τους στήριξαν με την παρουσία τους τις καταλήψεις (συναυλίες, προβολές, συζητήσεις). Το κίνημα ενάντια στο προεδρικό διάταγμα δεν γεννήθηκε από μηδενική βάση. Η μετωπική επίθεση της κυβέρνησης στον πολιτισμό είχε προκαλέσει πλήθος κινητοποιήσεων και διαμαρτυριών τα προηγούμενα χρόνια. Την περίοδο της καραντίνας έκανε την εμφάνισή της η πρωτοβουλία «Support Art Workers» που έθεσε στο επίκεντρο εργασιακές διεκδικήσεις όταν ο κλάδος έμεινε αστήριχτος από την πολιτεία και ενδυνάμωσε τα καλλιτεχνικά σωματεία. Στη συνέχεια άνοιξε η βεντάλια του #MeToo από ανθρώπους του θεάτρου και ακολούθησαν η «αποκαθήλωση» του εκλεκτού της κυβέρνησης Δημήτρη Λιγνάδη και η καταδίκη του για βιασμούς δύο ανηλίκων. Το πανό «Βιαστής είναι» σηκώθηκε σε σχεδόν όλα τα μεγάλα θέατρα της χώρας και στην Επίδαυρο.
Οι ανασφάλιστες πρόβες
Παρά τις πολύμηνες διαμαρτυρίες η διαβάθμιση των πτυχίων των καλλιτεχνικών σχολών βρίσκεται ακόμη στο σημείο μηδέν. Τα καλλιτεχνικά σωματεία πραγματοποίησαν την Τετάρτη νέα κινητοποίηση έξω από το υπουργείο Πολιτισμού. Σε σχέδιο νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης (!) που κατατέθηκε στις 24/3/2023 προστέθηκαν από τον υφυπουργό Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη νομοθετικές ρυθμίσεις που υπονομεύουν τις ήδη επιβαρυμένες εργασιακές σχέσεις στον κλάδο, οι οποίες παρουσιάστηκαν τεχνηέντως από την κυβέρνηση ως προσπάθεια «καταπολέμησης της αδήλωτης και ανασφάλιστης πρόβας». «Πιστεύω ότι πρόκειται για προεκλογικό παιχνίδι προκειμένου ο κ. Γιατρομανωλάκης να αλλάξει την ατζέντα και να διοχετεύσει στα ΜΜΕ πανηγυρικά δελτία Τύπου. Οι παγίδες πάλι κρύβονταν στις λεπτομέρειες. Οι ρυθμίσεις της κυβέρνησης ουσιαστικά επιχείρησαν να ελαστικοποιήσουν τις σχέσεις εργασίας και όχι να καταπολεμήσουν την ανασφάλιστη πρόβα» μας σχολίασε ο γενικός γραμματέας του ΣΕΗ Αρης Λάσκος. Μετά βέβαια την αντίδραση των σωματείων η κυβέρνηση αναγκάστηκε να αναδιπλωθεί και τελικά το άρθρο ψηφίστηκε με ενσωματωμένες τις αλλαγές.
Για τις καταλήψεις και το αποτύπωμα που κατάφεραν να αφήσουν ο Αρης Λάσκος τόνισε ότι «όσον αφορά τα επαγγελματικά δικαιώματα βρισκόμαστε δυστυχώς στο ίδιο σημείο. Εχουμε κερδίσει όμως συσπείρωση, συλλογικές διαδικασίες, στήριξη από την κοινωνία. Τα παιδιά των δραματικών σχολών έχουν γνωριστεί, έχουν οργανωθεί, έχουν βρεθεί σε διαπραγματεύσεις και έχουν αποκτήσει πείρα και γνώση. Αυτά τα όπλα αποτελούν τρομερή δύναμη για το μέλλον».
«Δέκα, εκατό, χιλιάδες»
Πριν από λίγες μέρες οι σπουδαστικές καταλήψεις έληξαν και οι σπουδαστές/στριες ανακοίνωσαν ότι συνεχίζουν τις διεκδικήσεις τους με ανοιχτές σχολές. «Μπήκαμε με χιόνια, φεύγουμε με την άνοιξη» ανέφερε η ανακοίνωση του Συντονισμού Δραματικών Σχολών. Τα μαθήματα ξεκίνησαν και οι καθηγητές –οι οποίοι είχαν παραιτηθεί για να στηρίξουν τα αιτήματα των σπουδαστών– επέστρεψαν στη θέση τους.
Ο Θάνος Παπαδογιάννης σπουδάζει σκηνοθεσία στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και συμμετείχε από την πρώτη στιγμή στις καταλήψεις. Μας μίλησε για την επόμενη μέρα, την επικοινωνία με τους καθηγητές της σχολής αλλά και τη δυσαρέσκεια από την ανακοίνωση της καλλιτεχνικής διεύθυνσης, η
Τα κατειλημμένα κτίρια όχι μόνο δεν έκλεισαν ποτέ τις πόρτες τους στην κοινωνία, αλλά κέρδισαν μαζική υποστήριξη, συνδέθηκαν με κοινωνικούς αγώνες και πρόσφεραν ανοιχτή πρόσβαση στην τέχνη οποία στάθηκε απέναντι στην κατάληψη του Rex αναφέροντας ότι «η διοίκηση θα αναγκαστεί να προχωρήσει στη διακοπή της διοικητικής υποστήριξης του κτηρίου και στην ανάληψη κάθε άλλης αναγκαίας νόμιμης ενέργειας για την επάνοδο του κτηρίου στη σκοπούμενη λειτουργία του». Οι σπουδαστές/στριες πλέον σχεδιάζουν τα επόμενα βήματα σε διαφορετικό πλαίσιο. «Προσπαθούμε να σκεφτούμε με ποιους τρόπους μπορούμε να συνεχίσουμε τις κινητοποιήσεις, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούμε εντατικά μαθήματα στη σχολή. Αυτή η συνθήκη μας δημιουργεί προβλήματα με τις απουσίες. Η κατάληψη μας έδωσε χώρο και χρόνο για να οργανώσουμε όλες αυτές τις δράσεις το προηγούμενο διάστημα» πρόσθεσε.
Για την επιστροφή των καθηγητών και τη στάση της διοίκησης εξήγησε: «Υπάρχει επικοινωνία με τη διεύθυνση σπουδών και τους καθηγητές μας. Εμείς έχουμε προτάσεις και αιτήματα σε σχέση με τη λειτουργία της σχολής. Συζητάμε και είμαστε σε συνεννόηση. Η τοποθέτηση της διοίκησης για την κατάληψη στο Rex μάς βρίσκει εντελώς απέναντι γιατί ασκεί πιέσεις και στέλνει τελεσίγραφο. Εχουμε συμπορευτεί, έχουμε κάνει κοινούς αγώνες, έχουμε συνυπογράψει κείμενα». Στη συνέχεια αναφέρθηκε στους λόγους για τους οποίους αποφασίστηκε η λήξη της κατάληψης. «Κάθε άνθρωπος ψήφισε με διαφορετικά κριτήρια. Η συνέλευση αποφάσισε κυρίως με βάση τις ανάγκες των σπουδαστών σε σχέση με τα μαθήματα και την ολοκλήρωση των σπουδών, αλλά και συνυπολογίζοντας την αναμενόμενη κόπωση ύστερα από 70 μέρες κατάληψης. Τα σωματεία δεν προχώρησαν ποτέ σε απεργία διαρκείας. Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι αυτό δεν βοήθησε. Δεν ξέρω πόσο διαφορετική θα ήταν σήμερα η δυναμική μας».
Ολοι μαζί για πρώτη φορά
Η συζήτηση έφτασε στην παρακαταθήκη που άφησαν οι καταλήψεις και στον πλούτο των δράσεων που αναπτύχθηκαν όλο αυτό το διάστημα. «Το να είμαστε όλοι μαζί είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στο καλλιτεχνικό και σπουδαστικό κίνημα. Εχουμε γνωριστεί με παιδιά από διαφορετικές δραματικές σχολές και σχολές χορού. Εχουμε συνυπάρξει, συζητήσει, δημιουργήσει παρέα παραστάσεις, δρώμενα και παρεμβάσεις. Η κατάληψη του κτιρίου Τσίλλερ ελάττωσε τα όρια και τους διαχωρισμούς ανάμεσα στις σχολές. Ανοίξαμε θέματα όπως τι Εθνικό Θέατρο θέλουμε, τι θέατρο θέλουμε γενικά, τι επαγγελματίες επιδιώκουμε να γίνουμε, πόσο μαχητικά θα αντιδράμε και θα παλεύουμε για τα εργασιακά δικαιώματα στο μέλλον. Πλέον έχουμε γνώση, αντανακλαστικά. Φτιάξαμε ένα κίνημα από το μηδέν». Δεν θα μπορούσε να μείνει ασχολίαστη η σύνδεση των σπουδαστικών καταλήψεων με κοινωνικά ζητήματα. «Καταφέραμε να ανοίξουμε τα θέατρα στους νέους ανθρώπους. Εγινε σαφές ότι είμαστε κι εμείς εργάτες, άνθρωποι που βλέπουμε και καταλαβαίνουμε την κοινωνία. Σπάσαμε τον ελιτισμό που υπήρχε στην αντίληψη του κόσμου για το θέατρο. Αναδείξαμε ένα άλλο παράδειγμα, γιατί δεν γίνονται όλα πίσω από κλειστές πόρτες και με εισιτήρια. Οι χώροι του θεάτρου δεν θα είναι πια ίδιοι. Οι θεσμοί πρέπει να το καταλάβουν αυτό».
Πλέον υπό κατάληψη παραμένει μόνο το Δημοτικό Θέατρο Ολύμπια. Την Πέμπτη τα ξημερώματα αστυνομικές δυνάμεις παραβίασαν το πανεπιστημιακό άσυλο εισβάλλοντας στην κατειλημμένη πρυτανεία του ΕΚΠΑ, στην οποία βρίσκονταν και σπουδαστές/στριες δραματικών σχολών. Αργά το βράδυ της Παρασκευής ανακοινώθηκε από τον Συντονισμό Εργαζομένων στον Χώρο των Τεχνών ότι λήγει τις επόμενες ημέρες και η κατάληψη στο Rex. «Οι καταλήψεις ξεκίνησαν με αφορμή το προεδρικό διάταγμα αλλά στην πορεία απέκτησαν πιο διευρυμένα περιεχόμενα. Συζητάμε για το πώς θέλουμε να λειτουργούν οι θεσμοί, για την πρόσβαση της κοινωνίας στη δημιουργία, για τον τρόπο με τον οποίο οι τέχνες ενισχύονται και συμπληρώνουν η μία την άλλη. Το τριήμερο φεστιβάλ στο Rex ένωσε τις παραστατικές τέχνες με τον κινηματογράφο και τα εικαστικά. Συνεχίζουμε γιατί θεωρούμε ότι οι καταλήψεις αποτελούν και σε αυτήν τη φάση μέσο πίεσης στην κυβέρνηση και στους ενδιάμεσους θεσμούς, όπως ο Δήμος Αθηναίων και η διοίκηση του Εθνικού Θεάτρου» αναφέρουν εργαζόμενες που συμμετέχουν στην κατάληψη του Rex.
«Δώστε χώρο στον χορό»
Στο κατειλημμένο Δημοτικό Θέατρο Ολύμπια ο χορός έχει αναμφισβήτητα τον πρώτο λόγο˙ ένας κλάδος που παραμένει εντελώς αόρατος και παραμελημένος από τους κρατικούς φορείς. Το Σωματείο Εργαζομένων στον Χώρο του Χορού (ΣΕΧΩΧΟ) διοργανώνει διήμερο δράσης στο υπό κατάληψη θέατρο Ολύμπια προκειμένου να αναδείξει αυτά τα ζητήματα. «Ο χορός δεν υπάρχει πουθενά στον χάρτη. Οι επιχορηγήσεις έχουν μειωθεί δραματικά. Δεν διαφαίνεται καμία προοπτική για εμάς που εργαζόμαστε στον κλάδο. Υπάρχουν διαθέσιμοι κρατικοί χώροι, χρειάζεται όμως και πολιτική βούληση. Οι αγώνες αυτών των μηνών στάθηκαν απέναντι σε μια συνολική κρατική και κυβερνητική υποτίμηση της εργασίας μας και της ζωής μας. Οι καταλήψεις έδωσαν νέα πνοή στον χορό. Δεν είμαστε διασκεδάστριες, είμαστε εργαζόμενες» μας λένε η Μίνα Ανανιάδου και η Στάλη Συμεών από το ΣΕΧΩΧΟ. Με τις δράσεις τους διεκδικούν ορατότητα και πιο ισότιμη μεταχείριση. «Ο κλάδος δεν διαθέτει ούτε ένα τετραγωνικό. Η διεκδίκησή μας είναι να έχουμε τουλάχιστον μία σκηνή, ένα χώρο για τον χορό. Αυτό γράφει και το πανό έξω από το κατειλημμένο θέατρο Ολύμπια. Δεν έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε πρόβες, έρευνα, να δείξουμε τη δουλειά μας στην κοινωνία. Δεν έχουμε πρόσβαση ούτε στις υπαρκτές σκηνές». Η εκτίμησή τους είναι ότι η τέχνη και το κίνημα πρόσφεραν σημαντική διέξοδο στην κοινωνία που ασφυκτιούσε από τις υφιστάμενες πολιτικές. «Οι κρατικές πρακτικές των ιδιωτικοποιήσεων έχουν αφήσει τον κόσμο χωρίς ανάσα: νερό, ενέργεια, πλειστηριασμοί, Τέμπη. Είναι πολλά τα μέτωπα. Η τέχνη έδωσε ανάσα».
