Βρεθήκαμε στο σωφρονιστικό κατάστημα για την παράσταση «Τάιμ άουτ» της θεατρικής ομάδας του Ψυχιατρικού Καταστήματος Κρατουμένων.
Κυριακή μεσημέρι και προτού περάσω την κεντρική πύλη του Ψυχιατρικού Καταστήματος Κρατουμένων Κορυδαλλού για να παρακολουθήσω την παράσταση του Εργαστηρίου Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων (ΕΠΑΚ) παραδίδω τα προσωπικά μου αντικείμενα. Για όποιον δεν έχει επισκεφτεί ποτέ κάποιο σωφρονιστικό κατάστημα είναι δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, να καταλάβει πώς νιώθει κανείς όταν κλείνουν οι πόρτες πίσω του. Σαν να χάνεται η επαφή με τον κόσμο. Οχι μόνο τον έξω αλλά και τον μέσα σου. Κάθε δέκα μέτρα πόρτες κλείνουν και ανοίγουν. Δεν μπορείς να πας πουθενά αν οι φύλακες δεν σου ανοίξουν την πόρτα κι όσο κοιτάς τις σιδεριές η όρασή σου γίνεται κάθετη. Μια προσωρινή αίσθηση εγκλεισμού. Μια προσωρινή αίσθηση φυγής φαντάζομαι ότι ίσως προσφέρει η θεραπευτική επίδραση της τέχνης. Ο στόχος είναι πάντως να λειτουργήσει συμπληρωματικά στην ψυχοθεραπεία των θεραπευόμενων – κρατούμενων, συντελώντας στην ομαλή μετάβασή τους στο κοινωνικό σύνολο.
Το πρόγραμμα του Εθνικού Θεάτρου
Από το 2018 το Εθνικό Θέατρο υλοποιεί το Εργαστήριο Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων σε καταστήματα κράτησης, με υπεύθυνο σχεδιασμού και υλοποίησης τον σκηνοθέτη Στάθη Γράψα. Τα εργαστήρια, οι πρόβες και όλες οι συναντήσεις πραγματοποιούνται στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα και το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού. Το «Τάιμ άουτ» είναι η τρίτη δουλειά του ΕΠΑΚ. Είχαν προηγηθεί τα «Μαρμαρωμένος χρόνος» το 2019 και «2ας Μεραρχίας 43» το 2022.
Η ομάδα του ΨΚΚ δουλεύει περίπου 18 μήνες κι όταν όλα τα μέλη είναι έτοιμα να κάνουν το επόμενο βήμα προτείνουν ένα καινούργιο έργο που δημιουργείται από τα μέλη της ομάδας. Για τον σκηνοθέτη Στάθη Γράψα και το Εθνικό Θέατρο το ΕΠΑΚ, όπως μας εξηγεί, είναι όραμα ζωής: «Το Εθνικό Θέατρο από το 2018 στηρίζει την προσπάθεια που γίνεται στις φυλακές από το ΕΠΑΚ. Είτε μιλάμε για το Ψυχιατρείο Κορυδαλλού είτε για το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων στην Αυλώνα. Στη Θήβα, στα Διαβατά και τα Χανιά είναι περισσότερο συμβουλευτικός ο ρόλος του, αλλά στον Κορυδαλλό και τον Αυλώνα η στήριξη του Εθνικού είναι καθοριστική». Και συνεχίζει: «Η επιτυχία του προγράμματος βασίζεται στη συνέπεια που δημιουργείται ανάμεσα στους θεραπευόμενους κι αυτό θέλει χρόνο. Δεν πάμε με αυτοσκοπό την παράσταση. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι όλοι οι συμμετέχοντες να νιώσουν εμπιστοσύνη για να μπορέσουν να μιλήσουν. Να αφουγκραστούν τις ανησυχίες τους, να βρουν τη δύναμη να κοιτάξουν μέσα τους και να δημιουργήσουν αληθινές σχέσεις. Το πρόβλημα, γενικά μιλώντας, είναι ότι δεν ακούμε. Νομίζουμε ότι ακούμε τον διπλανό μας αλλά στην πραγματικότητα δεν ακούμε. Ολη αυτή η διαδικασία, το μοίρασμα, το ξεγύμνωμα αν θέλεις, βοηθάει τους θεραπευόμενους να πιάσουν το νήμα από την αρχή. Αυτοί οι άνθρωποι παλεύουν με τους δαίμονές τους. Τα προσωπικά ζητήματα που θίγονται στην παράσταση είναι δικές τους σκέψεις και χρειάστηκε χρόνο για να μπορέσουν να σκάψουν μέσα τους και να τα δουν».
Το στίγμα της ψυχικής ασθένειας
Από όλες τις ομάδες κρατουμένων ή τοξικοεξαρτημένων που συμμετέχουν σε αυτά τα εργαστήρια η θεατρική ομάδα του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού έχει να αντιμετωπίσει ένα στίγμα παραπάνω, αυτό της ψυχικής ασθένειας. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τους θεραπευόμενους: ιδρυματισμός, υποτροπές, αποφάσεις εφετείων και οτιδήποτε μπορεί να διαρρήξει την καθημερινότητά τους.
Ο Κωνσταντίνος, ο «αγαθός γίγαντας» του ΕΠΑΚ, περιμένει τέλη Μαΐου την απόφαση του δικαστηρίου για την αποφυλάκισή του. Το πρώτο πράγμα που θα κάνει είναι να πάει στην Κεφαλονιά να δει τη μητέρα του. Επειτα θα γραφτεί στη θεατρική ομάδα Σάμης. Με τον Γιάννη, πάλι, συζητήσαμε για πολιτική. Μου είπε πως μας κάνουν κουμάντο αυτοί που δεν πήγαν να ψηφίσουν, δηλαδή ο ένας στους πέντε. Αρα το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών του 2023 δεν είναι πραγματικό αλλά προέκυψε μέσα από τη χαζομάρα όσων βαρέθηκαν να πάνε να ψηφίσουν. Ο Δημήτρης ρωτούσε πότε θα έχουν ξανά συνάντηση γιατί όλη την εβδομάδα περίμενε την ημέρα της πρόβας για να βρεθεί με την ομάδα του. Λέει πως πρώτη φορά στη ζωή του έκανε φίλους και δεν χρειάζεται να κρύβει ποιος είναι.
Στο τέλος της ημέρας ο Στάθης Γράψας μου εξομολογήθηκε μια ιστορία που τον συγκίνησε πολύ. Ενας άντρας και μια γυναίκα, κρατούμενοι σε διαφορετικές φυλακές, βρέθηκαν για λίγο σε ένα κρατητήριο περιμένοντας την απόφαση του δικαστηρίου σχετικά με τις υποθέσεις τους. Πιάνοντας κουβέντα εκμυστηρεύτηκε ο ένας στον άλλον πως είναι μέλη της θεατρικής ομάδας των φυλακών όπου εκτίουν την ποινή τους, με αυτόν σκηνοθέτη. Δύο άγνωστοι άνθρωποι, έγκλειστοι, συζητούσαν σε ένα κελί για θέατρο και για το τι θέλουν να κάνουν όταν αποφυλακιστούν…
