Για «Το ημερολόγιο ενός τρελού» , που σκηνοθετεί ο Κωνσταντίνος Πασσάς στο θέατρο Επί Κολωνώ.
Παρόλο που το «Ηµερολόγιο ενός τρελού» δεν αποτελεί θεατρικό κείµενο, η θεατρικότητα που το χαρακτηρίζει το καθιστά αναπόσπαστο µέλος της σχετικής γραµµατείας. Αλλωστε σε αυτό µπορούµε να αναγνωρίσουµε πολλά στοιχεία που λειτούργησαν καθοριστικά στον µετέπειτα θεατρικό λόγο και στη σκέψη του. Ο Αυξέντιος Ιβάνοβιτς Ποπρίτσιν, ο ήρωας του Νικολάι Γκόγκολ, έµελλε να σηµατοδοτήσει το δικό του alter ego και να αποκτήσει την αυτοβιογραφική σχεδόν υπόσταση της σύντοµης ζωής του.
Το «Ηµερολόγιο ενός τρελού», σύντοµο αλλά πυκνό, δεν µπορεί να αντιµετωπιστεί απλώς ως ένα χρονικό διολίσθησης ενός ανθρώπου στην παραφροσύνη. Κι αυτό γιατί ο ίδιος ο συγγραφέας, µε ρεαλισµό και µέσα από την καταγραφή της κοινωνικής πραγµατικότητας που ξεπερνάει ακόµη και τον σουρεαλισµό, αναζητά και καταγράφει τις αιτίες: η κοινωνική ανέχεια και ο αποκλεισµός, η ταξική καταγωγή και θέση, η ταπείνωση, ο εξευτελισµός και η περιφρόνηση που δέχεται στο πετσί του ο αφανής ήρωας, ακόµη και όταν αυτά συνειδητοποιούνται µέσα από την ερωτική απόρριψη, τον οδηγούν βήµα προς βήµα στην ψυχική διαταραχή. Και ο Γκόγκολ µε τον πιο εύσχηµο τρόπο καταδεικνύει πώς οι κοινωνικές δοµές είναι αυτές που επηρεάζουν την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και µπορούν να τον οδηγήσουν στην απόγνωση και την τρέλα ως διέξοδο ελευθερίας. Ο κριτικός ρεαλισµός ριζώνει ως λογοτεχνικό ρεύµα.
Ο Κωνσταντίνος Πασσάς, στο θέατρο Επί Κολωνώ, επένδυσε ιδανικά στο βασικότερο χαρακτηριστικό της γραφής του Γκόγκολ: την αµεσότητα της γραφής σε πρώτο πρόσωπο. ∆ηµιουργεί έναν εύγλωττα και εξίσου ειρωνικά συµβολικό χώρο, την ντουλάπα (µια ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη), στους φυσικούς φωτισµούς του Νίκου Βλασσόπουλου, συγκεντρώνοντας σε αυτή και γύρω από αυτή όλα τα χαρακτηριστικά της ψυχικής κατάστασης του ήρωα, από τον εγκλεισµό και την κοινωνική πίεση µέχρι την οριστική «απελευθερωτική» αποδόµησή της ως σπάσιµο των κοινωνικών φραγµών και το πέταγµα στον ουρανό. Το επί σκηνής δρώµενο ξεπερνάει την αφηγηµατική γραµµή και η σκηνική οικονοµία (ακόµη και στα κοστούµια) λειτουργεί µε αξιοθαύµαστη ισορροπία κλιµακωτά στην ανάδειξη του ουσιαστικού και του κύριου, απαλλαγµένη από κάθε περιττή φλυαρία.
Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης έχει τη µοναδική ικανότητα να µετουσιώνει τους ήρωες που υποδύεται στα µέτρα και τα σταθµά του οικείου, του γνώριµου, του διπλανού. Υπό αυτό το πρίσµα η προσωπικότητα του Αυξέντιου αποκτά την ανθρώπινη υπόσταση που της αρµόζει: στην ερµηνεία του ηθοποιού δεν θα διακρίνουµε ούτε ψήγµα κοµπορρηµοσύνης και υποταγής σε θεατρικά κλισέ. Ενέργεια που ρέει, άρθρωση ακριβής, απόγνωση, απελπισία, σαρκασµός και ειρωνεία σε συγκοινωνούσες ισόποσες δόσεις. Ο Αυξέντιος του Ιωσήφ Ιωσηφίδη είναι ο σηµερινός απελπισµένος (για απαράλλαχτους λόγους) Αυξέντιος του 2022· ίσως γι’ αυτό το κράµα συγκίνησης και πίκρας είναι η καθαρτήρια επίγευση της παράστασης. Γιατί από το τότε µέχρι το τώρα τίποτε δεν έχει αλλάξει στην ουσία του. Και ο Αυξέντιος παραµένει ηττηµένος – και ας µην το γνωρίζει ακόµη.
