Ο σκηνοθέτης μιλάει για τον «Αμερικάνικο βούβαλο» του Ντέιβιντ Μάμετ που ανεβαίνει στον Φούρνο και την κατάρρευση του καπιταλιστικού ονείρου
Γραµµένο το 1975, το δηµοφιλές θεατρικό έργο «Αµερικάνικος βούβαλος» –µια σύγχρονη πολιτική τραγωδία για την κατάρρευση του αµερικανικού ονείρου και τους ανελέητους κανόνες του καπιταλιστικού συστήµατος– του Ντέιβιντ Μάµετ παρουσιάζεται στο θέατρο Φούρνος σε σκηνοθεσία του Θανάση Σαράντου. Ο σκηνοθέτης µιλάει στο Documento για το έργο του Μάµετ και τα ζητήµατα που ανοίγει η καυστική γραφή του σε µια εποχή που η βιωµένη εµπειρία της οικονοµικής κρίσης έχει αφήσει ισχυρό αποτύπωµα στις κοινωνίες της ∆ύσης.
Ο «Αµερικάνικος βούβαλος» είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του Ντέιβιντ Μάµετ. Γιατί το ξεχωρίσατε και ποια στοιχεία σας ενέπνευσαν και σας έθελξαν;
Εκτιµώ ότι είναι το καλύτερό του. Το έγραψε µόλις στα 27 του χρόνια και είναι βιωµατικό έργο, αφού το 1975 ο ίδιος ανήκε στον περιθωριακό κόσµο του Σικάγου ως µέλος µιας ηµιπαράνοµης χαρτοπαικτικής λέσχης. Μάλιστα οι υπόλοιποι συµπαίκτες της λέσχης τού είχαν δώσει το παρατσούκλι «∆άσκαλος» (ένας από τους βασικούς χαρακτήρες του θεατρικού), αφού δίδασκε περιστασιακά σε ένα τοπικό κολέγιο. Σαράντα επτά χρόνια µετά τη συγγραφή του παραµένουν συναρπαστικοί οι κοφτοί του διάλογοι και το σαρκαστικό χιούµορ που κυριαρχεί σε κάθε σκηνή. ∆ουλεύουµε κάπου τρεις µήνες το κείµενο στην εξαιρετική αναθεωρηµένη µετάφραση του ∆ηµήτρη Τάρλοου, όπως χρησιµοποιήθηκε και στη θρυλική παράσταση όταν πρωτοπαίχτηκε το έργο στο θέατρο Εµπρός, σε σκηνοθεσία του αείµνηστου Τάσου Μπαντή, στον οποίο αφιερώνω τη δική µας εκδοχή. Είναι ένα έργο που η κάθε φράση και η κάθε λέξη του λειτουργούν σχεδόν σαν νότες µιας µουσικής φούγκας για τρία όργανα, που στην προκειµένη περίπτωση είναι τρεις ηθοποιοί οι οποίοι υποδύονται τρεις εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες που όµως έχουν πολλά κοινά µεταξύ τους, αφού τους συνδέει η µανία τους για επιτυχία και αναγνώριση µέσω της αναζήτησης ενός δήθεν πολύτιµου νοµίσµατος.
Μια άγρια σάτιρα για την κατάρρευση του καπιταλιστικού συστήµατος, την απατηλή λάµψη του αµερικανικού ονείρου και την αποδόµηση των ανθρώπινων σχέσεων.
Ποια είναι η πολιτική/κοινωνική διάσταση του έργου;
Η γραφή του Μάµετ δεν αφήνει κανένα περιθώριο για την ψευδαίσθηση του αµερικανικού ονείρου και το αέναο κυνήγι του χρήµατος. Ο συγγραφέας σαρκάζει την ελεύθερη οικονοµία και τους ανελέητους κανόνες της και την παροµοιάζει µε την κανιβαλιστική «κοινωνία» µιας άγριας ζούγκλας, όπου επικρατεί πάντα ο πιο ισχυρός σε βάρος του πιο αδύναµου.
Στο έργο του Ντέιβιντ Μάµετ οι ψευδαισθήσεις για γρήγορο και εύκολο χρήµα κυριαρχούν πάνω στους ήρωες. Ποιο είναι το τίµηµα;
Ο περιθωριακός κόσµος των τριών µικροαπατεώνων τοποθετείται από τον συγγραφέα στο Σικάγο του 1975, µε τη νέα τάξη πραγµάτων να αρχίζει να επικρατεί µετά τον αποτυχηµένο πόλεµο του Βιετνάµ. Οι επιχειρήσεις µαµούθ µε τα κουστουµαρισµένα golden boys των χρηµατιστηρίων βαθµιαία κυριαρχούν στο ιστορικό κέντρο της µητρόπολης. Οι τρεις ήρωες νιώθουν απόβλητοι και αποτυχηµένοι –όπως ακριβώς τα άχρηστα αντικείµενα του παλιατζίδικου όπου διαδραµατίζεται το έργο– και περιµένουν µια δεύτερη ευκαιρία για µια νέα ζωή. Τρία πλάσµατα που µε δυσκολία µπορούν να αρθρώσουν τη συγκεχυµένη οργή τους ή το αίσθηµα της ανικανότητας που συχνά νιώθουν. Οµως και οι τρεις έχουν αλήθεια µέσα τους αφού στην τελική µεγάλη µάχη µεταξύ προδοσίας και πραγµατικής φιλίας, αλήθειας και ψέµατος επικρατεί η απροσποίητη αγάπη.
«Ενα από τα καθήκοντα του συγγραφέα είναι να καταστρέφει τις ιερές εικόνες των αµερικανικών επιχειρήσεων και κάποιους µύθους αυτής της χώρας» είχε αναφέρει ο ίδιος ο Μάµετ. Ποιες είναι οι σκέψεις σας πάνω σε αυτήν τη φράση;
Το έργο παραµένει αληθινό γιατί δεν είναι στρατευµένη τέχνη, όπως η πλειονότητα των προϊόντων που κατακλύζουν την πολιτιστική ζωή της Ελλάδας σήµερα. Ο Μάµετ, µε θαυµαστή µαεστρία στη διαχείριση του λόγου και της πλοκής και χωρίς να είναι στο ελάχιστο διδακτικός, µιλάει για την έννοια της επιχειρηµατικότητας όπως αναπτύσσεται από τους ήρωες του έργου, που φτάνουν να συγχέουν το έγκληµα και την απάτη µε τις µπίζνες και το κέρδος µε την κλοπή. Πρόκειται για µια άγρια σάτιρα που βάζει στο στόχαστρο τη σήψη των αµερικανικών ηθών και αξιών, αφού ο Μάµετ την τοποθετεί µες στο πνεύµα των επιχειρήσεων, για τις οποίες το δόγµα της εξασφάλισης κέρδους µε κάθε τίµηµα είναι και ο ακρογωνιαίος λίθος του αµερικανισµού.
Το έργο αναφέρεται στην καπιταλιστική κρίση, συνθήκη που άφησε (και αφήνει) και στην Ελλάδα τα σηµάδια της δηµιουργώντας καταστάσεις επισφάλειας και κατακερµατισµού. Ποιες είναι οι συνδέσεις και οι αντιστοιχίες µε τη σηµερινή εποχή;
Η Ελλάδα του σήµερα, εν µέσω της περιβόητης οικονοµικής αλλά και της υγειονοµικής κρίσης, εξακολουθεί να αντιµετωπίζει τη σκληρή πραγµατικότητα, µε τους ανθρώπους της να καταρρακώνονται και το επίπεδο ζωής να βρίσκεται σε συνεχή πτώση· η οικονοµική κρίση πλέον µετατρέπεται σε ηθική, κοινωνική και πολιτιστική κατάπτωση. Το αµερικανικό όνειρο, που το ασπάστηκε άκριτα και µε χαρακτηριστικό ενθουσιασµό ένας ολόκληρος πλανήτης, έχει ήδη καταρρεύσει εν µέσω νέων πολέµων.
INF0
«Αμερικάνικος βούβαλος» του Ντέιβιντ Μάμετ, σε σκηνοθεσία Θανάση Σαράντου. Ερμηνεύουν: Θανάσης Σαράντος, Χριστόδουλος Στυλιανού, Πάρης Σκαρτσολιάς.
Από τις 16/5 στο θέατρο Φούρνος
