Μια καινούργια έκδοση από τη Historical Quest μοιάζει να είναι απόλυτα προσαρμοσμένη στο πνεύμα των ημερών
Από τον Τζότο ντι Μποντόνε τον 14ο αιώνα έως τον Νόρμαν Ρόκγουελ στα 1950 η εικονογραφία των Χριστουγέννων έχει διανύσει μεγάλη διαδρομή. Μια πορεία που πέρασε από τη χωρίς προοπτική απεικόνιση στην τεχνική της μικρογραφίας (αδερφοί Λίμπουργκ, 15ος αιώνας), στον πρώιμο νατουραλισμό (Τζεντίλε ντα Φαμπριάνο, 15ος αιώνας) και τον παθιασμένο θρησκευτικό μυστικισμό (Μποτιτσέλι, 16ος αιώνας) για να καταλήξει στη λαμπερή παλέτα της Αδελφότητας των Προραφαηλιτών (Ντάντε Γκάμπριελ Ροσέτι, 19ος αιώνας), τη χρωματική πανδαισία της Απόσχισης (Λόβις Κoρίντ, αρχές 20ού αιώνα) και την ποπ αντίληψη (Αντι Γουόρχολ, δεκαετία του 1950).
Η ιστορικός τέχνης (η διδακτορική της διατριβή είχε θέμα τη γυναίκα στην ελληνική γλυπτική του 20ού αιώνα) Ελένη Μάργαρη επιλέγει δεκαεννιά πίνακες με θέμα τα Χριστούγεννα και τους παρουσιάζει στη λευκωματική έκδοση που κυκλοφορεί από τη Historical Quest. Κάθε πίνακας αποτελεί αυτόνομο κεφάλαιο στο οποίο η συγγραφέας παραθέτει στοιχεία για την εποχή, τον καλλιτέχνη και το έργο που έχει ξεχωρίσει. Η θεματολογία των έργων κινείται από την απεικόνιση της γέννησης του Θείου Βρέφους (όπως και γεγονότων που σχετίζονται με την έλευση του Ιησού, π.χ. η σφαγή των νηπίων) και επεκτείνεται στην καταγραφή των εθίμων του εορταστικού 12ήμερου των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανίων. Ετσι ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί τόσο στην ιστορία της ζωγραφικής στη Δύση από τον καιρό της πρώιμης Αναγέννησης έως τα μέσα του 20ού αιώνα όσο και σε διαφορετικές προσεγγίσεις της γιορτής των Χριστουγέννων.
Στο παγωμένο τοπίο της Ολλανδίας
«Μικρή εποχή των παγετώνων» ονομάζουν οι επιστήμονες τους ιδιαίτερα δριμείς και πολύμηνους χειμώνες που επικρατούσαν στην Ευρώπη για περίπου τρεις αιώνες, από το 1500 περίπου έως τις αρχές του 19ου αιώνα. […] Αυτές οι καιρικές συνθήκες δεν μπορούσαν παρά να επηρεάζουν την Ολλανδική Δημοκρατία, της οποίας οι πολίτες σε μεγάλο ποσοστό ήταν ναυτικοί, ταξιδευτές, αγρότες, κατασκευαστές φραγμάτων. Βέβαια στο έργο του ζωγράφου Χέντρικ Αφερκαμπ (1585-1634) όλοι όσοι βρίσκονται πάνω στο παγωμένο κανάλι φαίνονται να διασκεδάζουν. Φιλοτεχνημένο το 1608, το «Χειμωνιάτικο τοπίο με παγοδρόμους» αποτυπώνει ακριβώς τις δυσμενείς συνθήκες που παρουσιάζονται εκείνη την περίοδο. Αν και δεν πρόκειται για έργο που απεικονίζει χριστουγεννιάτικη σκηνή, η ευφορία των παγοδρόμων θυμίζει τις χαρούμενες στιγμές κατά τη διάρκεια των γιορτών. […] Η εικόνα του Αφερκαμπ είναι τόσο ζωντανή ώστε νομίζει κανείς ότι ακούει τις φωνές, τα γέλια και τις συνομιλίες όλων των μελών της μικρής αυτής κοινότητας.
Ο βασιλιάς δεν είναι γυμνός αλλά μεθυσμένος
Η γιορτή της Δωδεκάτης Νύχτας πραγματοποιούνταν την ημέρα των Θεοφανίων, στις 6 Ιανουαρίου, με τη συγκέντρωση της οικογένειας γύρω από ένα πλούσιο εορταστικό τραπέζι. Τον Μεσαίωνα στις Κάτω Χώρες τα Θεοφάνια αποτελούσαν σημαντική εκκλησιαστική γιορτή, κατά την οποία διοργανώνονταν δημόσιοι εορτασμοί και πανηγύρια καθώς και αναπαραστάσεις της πομπής των Τριών Μάγων […]. Μπουλούκια ηθοποιών ταξίδευαν από πόλη σε πόλη και παρουσίαζαν αυτοσχέδια θεατρικά δρώμενα αναπαριστώντας τη διήγηση της Καινής Διαθήκης. […] τη βραδιά των Θεοφανίων οι καλεσμένοι συμμετείχαν σε ένα έξαλλο εορταστικό γλέντι με άφθονο κρασί. Από τους συνδαιτυμόνες επιλέγονταν, με κλήρο συνήθως, ο βασιλιάς της γιορτής και τα μέλη της αυλής του, η βασίλισσα, ο γελωτοποιός, ο υπηρέτης, ο μάγειρας και άλλοι […]. Το ξημέρωμα φαίνεται ότι βρήκε και τους παριστάμενους στο γλέντι του πίνακα του Γιάκομπ Γιόρντενς (1539-1678) «Ο βασιλιάς πίνει». […] Από το παράθυρο μπαίνει το λαμπρό φως της ημέρας που μαρτυρά ότι οι εορτασμοί έχουν ήδη τραβήξει πολύ. […] Η βασιλική συνοδεία φαίνεται να γελά, να πίνει και να τρώει, να διασκεδάζει χωρίς να αντιλαμβάνεται το νόημα της λατινικής φράσης που ο ζωγράφος έχει προσθέσει στο κέντρο του πίνακά του: «Κανείς δεν ομοιάζει περισσότερο του τρελού από τον μεθύστακα».
Σκηνή από τη Σουηδία στον αντίποδα του Μπέργκμαν
[…] Μια από τις αγαπημένες, ευχάριστες περιόδους για μια οικογένεια θεωρούνται οι γιορτές των Χριστουγέννων. Σε αντίθεση με το παγωμένο σκηνικό του καιρού που επικρατεί στη Σουηδία, οι πόλεις και τα χωριά λάμπουν από τους στολισμούς και οι παραδοσιακοί εορτασμοί και τα έθιμα ζεσταίνουν την καρδιά των ανθρώπων μέσα στα σπίτια. Ενα από τα σημαντικότερα χριστουγεννιάτικα έθιμα αποτελεί […] το εορταστικό τραπέζι που στρώνεται κάθε χρόνο την παραμονή της γιορτής. […] Ενα παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο οικογενειακό γεύμα απεικόνισε στο έργο του «Η βραδιά των Χριστουγέννων» το 1904 ο Καρλ Λάρσον (1853-1919). Πρόκειται για μια από τις υδατογραφίες που εικονογραφούν το βιβλίο «Spadarvet» (Η μικρή μου φάρμα) […]. Η απεικόνιση αυτής της εορταστικής ημέρας με έντονα περιγράμματα, εκφραστικά πρόσωπα και χειρονομίες, λεπτομέρειες του περιβάλλοντος χώρου και ζωντανά φωτεινά χρώματα θέλει πιθανώς να αναδείξει την ομορφιά και την ιδιαιτερότητα της χριστουγεννιάτικης βραδιάς για μια τυπική σουηδική οικογένεια.
Santa Claus is coming to town
Στις 29 Δεκεμβρίου 1956 το περιοδικό «The Saturday Evening Post» δημοσίευσε στο εξώφυλλό του την «Ανακάλυψη» [σ.σ.: του Νόρμαν Ρόκγουελ (1894-1987), ο οποίος φιλοτέχνησε συνολικά 333 εξώφυλλα για το συγκεκριμένο περιοδικό]. Η σύνθεση του Ρόκγουελ απεικονίζει ένα αγόρι το οποίο στέκεται με τις ατσούμπαλες, μεγάλες πιτζάμες του μπροστά από μια συρταριέρα. Αδημονώντας να πάρει τα χριστουγεννιάτικα δώρα του, ψάχνοντας σε κάθε πιθανή κρυψώνα του σπιτιού, ανακάλυψε ποιος ήταν στην πραγματικότητα ο Αγιος Βασίλης που τα έβαζε κάτω από το δέντρο. Ο πατέρας του. […] Η εικόνα δημοσιεύτηκε λίγες μόνο ημέρες μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων και ο Αγιος Βασίλης ήταν ακόμη στη σκέψη και τη φαντασία των παιδιών. […] Αγανακτισμένοι γονείς έγραψαν επιστολές στο περιοδικό διαμαρτυρόμενοι για την αδιαφορία του εικονογράφου και την άκαρδη αποκάλυψή του στα παιδιά.
Χριστουγεννιάτικες ιστορίες ζωγραφικής
Ελένη Μάργαρη
ΕΚΔΟΣΕΙΣ Historical Quest
ISBN: 978-618-5088-45-3
ΣΕΛ.: 160
ΤΙΜΗ: €20,00
