Σκάνδαλο και με τη βούλα του Αρείου Πάγου το Βατοπέδι
Το σκάνδαλο του Βατοπεδίου, το οποίο από το 2007 είχε αποκαλύψει το τηλεοπτικό «Κουτί της Πανδώρας», επιβεβαίωσε πρόσφατα με την υπ’ αρ. 781/2020 απόφασή του ο Αρειος Πάγος. Το ανώτατο δικαστήριο με πρόεδρο τον Γ. Λέκκα και εισηγήτρια την Αγ. Τζαβάρα (αδελφή του βουλευτή Ηλείας της Νέας Δημοκρατίας), στο πλαίσιο εξέτασης αίτησης αναίρεσης που είχε καταθέσει η Μονή Βατοπεδίου, επικύρωσε προηγούμενη τελεσίδικη απόφαση του Εφετείου Κομοτηνής σύμφωνα με την οποία η λίμνη Βιστωνίδα, την οποία το ελληνικό κράτος αντάλλαξε με εκτάσεις-φιλέτα, δεν ανήκε ποτέ στη μονή αλλά στο δημόσιο. Ετσι, με τον πλέον επίσημο και κατηγορηματικό τρόπο κρίθηκε αμετάκλητα το ιδιοκτησιακό καθεστώς της λίμνης και των παρόχθιων εκτάσεων συνολικής έκτασης 27.000 στρεμμάτων και επομένως πιστοποιήθηκε η ύπαρξη του σκανδάλου, όσο κι αν ορισμένοι επιχειρούσαν επί χρόνια και με πρόσχημα την αθώωση διάφορων εμπλεκομένων, αλλά όχι των βασικών πρωταγωνιστών, δηλαδή τριών υπουργών του Κώστα Καραμανλή, να πείσουν την κοινή γνώμη για το αντίθετο. Σε κάθε περίπτωση αποδείχτηκε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι κακώς το ελληνικό δημόσιο παραχώρησε στη Μονή Βατοπεδίου εκτάσεις γης με αντάλλαγμα τη λίμνη Βιστωνίδας.
Το χρονικό του σκανδάλου
Στην πραγματικότητα η Μονή Βατοπεδίου διεκδικούσε από το δημόσιο γη 27.000 στρεμμάτων ήδη από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Επικαλούμενη ότι έχει στην κατοχή της χρυσόβουλα του 11ου αιώνα, η μονή ισχυριζόταν συγκεκριμένα πως η λίμνη Βιστωνίδα στα σύνορα των νομών Ροδόπης και Ξάνθης της ανήκει. Επί δεκαετίες ολόκληρες το ελληνικό δημόσιο απέρριπτε αυτούς τους ισχυρισμούς, ωστόσο στις αρχές της περασμένης δεκαετίας ένα συμβουλευτικό όργανο του υπουργείου Οικονομικών, το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο Δημοσίων Κτημάτων, έλαβε αποφάσεις υπέρ του μοναστηριού κρίνοντας ότι πράγματι η έκταση του έχει παραχωρηθεί και πυροδοτώντας έντονες αντιδράσεις κατοίκων και φορέων της περιοχής της Βιστωνίδας.
Με όπλο τις αποφάσεις του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου στις αρχές της περασμένης δεκαετίας η Μονή Βατοπεδίου προσέφυγε στη Δικαιοσύνη κατά του δημοσίου διεκδικώντας επίσημα την επίμαχη έκταση. Οι προσπάθειές της δεν ευοδώθηκαν. Το 2004 το δικαστήριο απέρριψε με ψήφους 2-1 την αγωγή κρίνοντας ότι η έκταση ανήκει στο ελληνικό κράτος, ωστόσο η μειοψηφούσα πρόεδρος της έδρας Μαρία Ψάλτη καθυστέρησε επί μήνες να καθαρογράψει την απόφαση. Στο διάστημα αυτό ο τότε υφυπουργός Οικονομικών Πέτρος Δούκας υπέγραψε απόφαση με την οποία το κράτος παραιτήθηκε από τη διεκδίκηση της λίμνης, αναγνώρισε δηλαδή στη μονή την κυριότητα της Βιστωνίδας.
Τη σκυτάλη από τον Π. Δούκα πήρε στις αρχές του 2005 ο αποβιώσας πια πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Ευάγγελος Μπασιάκος. Με απόφασή του στις 25 Ιανουαρίου της χρονιάς εκείνης –η οποία δεν δημοσιεύτηκε ποτέ σε ΦΕΚ και επομένως ουδείς μπορούσε να προσφύγει εναντίον της– ο Μπασιάκος προχώρησε στην ανταλλαγή των εκτάσεων. Παραχώρησε δηλαδή στο μοναστήρι οικόπεδα-φιλέτα σε όλη την Ελλάδα για να πάρει πίσω μια έκταση η οποία ούτως ή άλλως βάσει δικαστικής απόφασης ανήκε στο δημόσιο, ενώ δεν είχε και καμία απολύτως εμπορική αξία αφού στην περιοχή δεν επιτρέπεται η δόμηση. Για ηθική αυτουργία σε αυτή την υπόθεση παραπέμφθηκε τελικά σε δίκη μεταξύ πολλών άλλων και ο ηγούμενος της μονής Εφραίμ, ο οποίος αθωώθηκε όπως και οι συγκατηγορούμενοί του καθώς η Δικαιοσύνη έκρινε ότι όντως προχώρησαν στις παράνομες ανταλλαγές, έχοντας όμως πράγματι την πεποίθηση ότι η λίμνη Βιστωνίδα ανήκε στη μονή.
Στις ανταλλαγές πάντως η άχρηστη για δόμηση γη της Βιστωνίδας αποτιμήθηκε από την Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ) σε πολλαπλάσιες τιμές από τις πραγματικές, ενώ τα οικόπεδα-φιλέτα δίπλα στη θάλασσα σε τιμές πολύ μικρότερες. Οι δε ανταλλαγές προχώρησαν με διαδικασίες fast track, με τις αρμόδιες υπηρεσίες του δύσκαμπτου κατά τ’ άλλα ελληνικού κράτους να μην εμποδίζονται ούτε από τη γραφειοκρατία. Στη μονή παραχωρήθηκαν τελικά περίπου 60.000 στρέμματα γης σε πάνω από 250 οικόπεδα τα οποία ήταν εμπορικά αξιοποιήσιμα και βρίσκονταν σε ακριβές και τουριστικές περιοχές όπως η Αμμουλιανή και το Πανόραμα. Εξού και αγοράστηκαν σχεδόν αμέσως από εταιρείες που φαίνεται να είχαν συσταθεί γι’ αυτήν ακριβώς τη δουλειά, με μέλη των διοικητικών συμβουλίων τους τα οποία ήταν παράλληλα και νομικοί ή οικονομικοί σύμβουλοι του μοναστηριού.
Το ανώτατο δικαστήριο επικύρωσε την απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Κομοτηνής με την οποία αναγνώρισε ότι η λίμνη και οι παρόχθιες περιοχές ανήκουν στο δημόσιο και επομένως κακώς ανταλλάχθηκαν
Η αμετάκλητη απόφαση του Αρείου Πάγου αποδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η δημοσιογραφική έρευνα που είχε ξεκινήσει το 2007 το τηλεοπτικό «Κουτί της Πανδώρας» ήταν ακριβής και το σκάνδαλο υπαρκτό
Νέες καθυστερήσεις
Οι αποκαλύψεις υποχρέωσαν τη Δικαιοσύνη να προχωρήσει σε έρευνα. Ωστόσο ο τότε εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Γιώργος Σανιδάς, χρησιμοποιώντας την ιστορική φράση «οι υπουργοί παραπλανήθησαν», επιχείρησε να μπλοκάρει τη διαβίβαση της δικογραφίας στη Βουλή ώστε να αναζητηθούν ποινικές ευθύνες υπουργών. Οι δύο εισαγγελείς που είχαν αναλάβει την έρευνα, ο Ηλίας Κολλιούσης και η Ελένη Σωτηροπούλου, παραιτήθηκαν προκαλώντας θόρυβο και δρομολογώντας πολιτικές εξελίξεις. Στη Βουλή συστάθηκαν εξεταστικές και προανακριτική επιτροπή και τελικά τον Νοέμβριο του 2010 αποφασίστηκε η παραπομπή τριών υπουργών της Νέας Δημοκρατίας: του Π. Δούκα, του Ευάγγ. Μπασιάκου και του Αλέξανδρου Κοντού, οι οποίοι κατηγορούνταν για αυτουργία και συναυτουργία σε απιστία σε βάρος του δημοσίου.
Επιχειρώντας να προλάβει τις εξελίξεις, ο τότε πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής έκλεισε εσπευσμένα τη Βουλή τον Μάιο του 2009 με αποτέλεσμα τα πιθανά αδικήματα των τριών στελεχών της κυβέρνησής του να παραγραφούν λόγω του εξαμβλωματικού νόμου περί ευθύνης υπουργών. Το δικαστικό συμβούλιο ωστόσο, που αποφάνθηκε τελικώς όπως προβλέπει ο νόμος πως τα αδικήματα των τριών υπουργών έχουν παραγραφεί, αποδέχτηκε πλήρως την εμπλοκή τους στο σκάνδαλο. Είναι μάλιστα ενδιαφέρον ότι στο συμπέρασμά του σημείωνε ότι Δούκας, Μπασιάκος και Κοντός εν γνώσει τους ζημίωσαν το ελληνικό δημόσιο, ενώ στον πρώτο απέδιδε έως και δόλο.
Χαρακτηριστικά ανέφερε για τον Π. Δούκα ότι «οι πράξεις και παραλείψεις του τεκμηριώνουν τον απαιτούμενο δόλο, αλλά και την απαιτούμενη ζημία του Ελληνικού Δημοσίου, σε ποσό που σαφώς υπερβαίνει κατά πολύ τα 15.000 ευρώ, που απαιτεί ως ζημία το άρθρο 390 Π.Κ., ιδίως δε οι πράξεις κλονισμού των δικαιωμάτων του Δημοσίου στη λίμνη Βιστωνίδα και οι πράξεις ανταλλαγής της λίμνης Βιστωνίδας, που δεν έχει αντίστοιχη εμπορική αξία, με ακίνητα του Δημοσίου υψηλής εμπορικής αξίας».
Για τον Ευάγγ. Μπασιάκο πως «εν γνώσει του, ως διαχειριστής της περιουσίας του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ζημίωσε το ελληνικό Δημόσιο σε ποσό που υπερβαίνει τις 15.000 ευρώ, γνωρίζοντας ότι η Ι.Μ. Βατοπεδίου δεν έχει την κυριότητα της λίμνης Βιστωνίδας, διότι οι Υπουργικές Αποφάσεις ως πράξεις της Διοίκησης είναι ανακλητές και δεν είναι τίτλοι κυριότητας, άρα συναίνεσε στην ανταλλαγή ακινήτων του Δημοσίου με ακίνητα από μη κύριο, πέραν του κοινόχρηστου χαρακτήρα της» κι ακόμη ότι υπέγραψε υπουργική απόφαση «αμφισβητούμενης νομιμότητας, γιατί δεν δημοσιεύτηκε ποτέ, ενώ αποτέλεσε τον οδηγό για όλες τις ανταλλαγές».
Τέλος, για τον Αλ. Κοντό ότι «ζημίωσε το Ελληνικό Δημόσιο γνωρίζοντας ότι η Μονή Βατοπεδίου δεν έχει την κυριότητα της λίμνης Βιστωνίδας» κι ενώ ο ίδιος στο παρελθόν διαμαρτυρόταν ως βουλευτής της αντιπολίτευσης για το συγκεκριμένο θέμα, αλλά και πως «συνυπέγραψε Κοινή Υπουργική Απόφαση με τον Ευάγγελο Μπασιάκο και τον Πέτρο Δούκα, με την οποία ανέθεσαν στην ΚΕΔ την ανταλλαγή της λίμνης Βιστωνίδας αρμοδιότητας του υπουργείου Οικονομικών με ακίνητα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης».
Οι τελεσίδικες αποφάσεις
Ενώ το σκάνδαλο ήταν σε πλήρη εξέλιξη, η Μονή Βατοπεδίου άσκησε έφεση κατά της πρωτόδικης απόφασης που απέδιδε την έκταση της Βιστωνίδας στο δημόσιο. Το 2015 όμως το Τριμελές Εφετείο Κομοτηνής, αποτελούμενο από τους Χρήστο Τζανερίκο, Μυρσίνη Παπαχίου και Μιχάλη Κακαμανούδη, εξέδωσε τελικά απόφαση με την οποία αναγνώρισε ότι η λίμνη και οι παρόχθιες περιοχές ανήκουν στο δημόσιο και επομένως κακώς ανταλλάχθηκαν. Πρόκειται για την απόφαση που επικύρωσε ο Αρειος Πάγος. Ταυτόχρονα, δύο δικαστήρια είχαν δικαιώσει τον Κώστα Βαξεβάνη, από τον οποίο ο Π. Δούκας ζητούσε αποζημίωση για συκοφαντική δυσφήμηση, επειδή δήθεν οι αποκαλύψεις του δεν ήταν πραγματικές, ενώ τρίτο δικαστήριο έχει επιβάλει στον πρώην υπουργό της ΝΔ να καταβάλει αποζημίωση στον δημοσιογράφο και σημερινό εκδότη του Documento.
Εντέλει πάντως και παρά τις δικαστικές αποφάσεις που τεκμηριώνουν ότι η λίμνη Βιστωνίδα και οι παραλίμνιες περιοχές έκτασης 27.000 στρεμμάτων ανήκουν στο ελληνικό δημόσιο, οι κατηγορούμενοι για την υπόθεση αθωώθηκαν. Κανείς εξ αυτών δεν απαλλάχθηκε βεβαίως για την ουσία, αφού το δικαστήριο δεν ασχολήθηκε με το σκάνδαλο των ανταλλαγών αλλά με την ηθική αυτουργία του Εφραίμ και των υπολοίπων, κρίνοντας ότι δεν είχαν δόλο και πως ό,τι έκαναν οφειλόταν στην πεποίθησή τους ότι η λίμνη ανήκει στο μοναστήρι. Ταυτόχρονα, το δικαστήριο έκρινε ότι οι κατηγορούμενοι εκτελούσαν άνωθεν εντολές, δεν μπορούσε ωστόσο να εξετάσει τις ευθύνες των εμπλεκόμενων και «παραπλανημένων» κατά τον Γ. Σανιδά υπουργών, αφού η σε βάρος τους δίωξη είχε προ πολλού παυθεί με την παραγραφή των πιθανών αδικημάτων τους.
