Οι φαραωνικές εγκαταστάσεις που δρομολογούνται θα καταστρέψουν ανεπανόρθωτα τον ιστορικό βράχο.
Ένα μνημείο της φύσης κινδυνεύει με απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού και με την άδεια του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Οι φαραωνικές, τσιμεντένιες και βαριές κατασκευές του σχεδιαζόμενου τελεφερίκ θα αλλοιώσουν την ταυτότητα και θα θέσουν σε κίνδυνο τον ιστορικό βράχο της Μονεμβασιάς με μη αναστρέψιμο τρόπο.
Υπό το πρόσχημα της εξυπηρέτησης των ΑΜΕΑ επισκεπτών και στο όνομα της απορρόφησης κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά με ξεκάθαρο κίνητρο το κέρδος, εκπονείται ένα σχέδιο χολιγουντιανής αισθητικής προς όφελος των επενδυτών και των tour operators. Χωρίς σοβαρή μελέτη αναγκαιότητας, χωρίς εμπεριστατωμένη μελέτη φέρουσας ικανότητας και χωρίς ολοκληρωμένο διαχειριστικό σχέδιο προετοιμάζεται μια τερατώδης παρέμβαση σε μια περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και σε ένα μνημείο που στέκεται όρθιο μέσα στους αιώνες.
Το θέμα δεν είναι μόνο τοπικό, ούτε μόνο ελληνικό. Το διεθνές ενδιαφέρον σε μια εποχή συνειδητοποίησης της μη βιώσιμης υπερτουριστικοποίησης είναι δεδομένο. Γι’ αυτό και δεν αποτελεί έκπληξη ότι έγκριτα διεθνή μέσα, όπως η βρετανική εφημερίδα The Guardian, ετοιμάζουν αφιερώματα για την ανιστόρητη και ακαλαίσθητη επέμβαση που δρομολογείται. Και ευτυχώς. Διότι όταν εκείνοι που είναι επιφορτισμένοι από το Σύνταγμα να προστατεύουν την κληρονομιά μας δεν το κάνουν, γίνεται υποχρέωση όλων μας.
Αυτά και πολλά ακόμα επισημάνθηκαν την Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου στη μεγάλη δημόσια συζήτηση που διοργάνωσε ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασίας στην κατάμεστη αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Αθηναίων. Με ομιλητές και παριστάμενους αρχιτέκτονες καθηγητές, έγκριτους αρχαιολόγους, ιστορικούς και αναστηλωτές, μέλη συμβουλίων, σωματείων και συλλόγων και με την ενεργή παρουσία των κατοίκων της ιστορικής Καστροπολιτείας.
Το πρόσχημα και η αλήθεια
Πολύ σημαντική στην κατανόηση του μεγέθους της παρέμβασης ήταν η τοποθέτηση της Κλεοπάτρας Θεολογίδου, αρχιτέκτονα- αναστηλώτριας και μέλους του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η οποία εξήγησε ότι οι δύο μεγάλες καμπίνες του τελεφερίκ ταυτόχρονης λειτουργίας, χωρητικότητας 15 ατόμων έκαστη, θα εξυπηρετούν 160 άτομα την ώρα και υπερπολλαπλάσια μέσα στη μέρα. Και αναρωτήθηκε: Τόσα πολλά είναι τα άτομα ΑΜΕΑ που η κυβέρνηση θέλει να εξυπηρετήσει με την κατασκευή του συγκεκριμένου έργου, το οποίο προϋποθέτει κτιριακές παρεμβάσεις με τόνους τσιμέντου και ύψους όσο μια πολυκατοικία; Έκανε επίσης λόγο για τους απαγορευμένους εκβραχισμούς, που βαφτίζονται ως «επιχώσεις» ή εκσκαφές», αλλά επίσης για τους ισχυρούς ανέμους που φυσούν στην περιοχή και είναι απαγορευτικοί για τέτοιους είδους έργα.
Ο Τάσης Παπαϊωάννου, ομότιμος καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο μίλησε για τον «αρχέγονο βράχο, τον τραχύ και κοφτερό που αναδύεται εδώ και αιώνες». Για τα κτίσματα που αποτελούν ένα σύνολο φυσικού και αρχιτεκτονικού τοπίου, ενιαίου και αδιάσπαστου, το οποίο βρίσκεται σε κίνδυνο με το εκτός κλίμακας έργο που θα κυριαρχήσει στο τοπίο, αλλά και για την εναλλακτική λύση του αναβατορίου πλαγιάς, το οποίο θα έλυνε το πρόβλημα της πρόσβασης, χωρίς να θέσει σε κίνδυνο το μνημείο.
Αλλά και ο Δημήτρης Λεβέντης, αρχιτέκτονας και αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και μέλος του προγράμματος «7 Μνημεία υπό απειλή» της Europa Nostra, προκάλεσε αίσθηση περιγράφοντας τι είναι αυτό που θα ζωγραφίζει ένα μικρό παιδί στο μέλλον, εάν το έργο υλοποιηθεί. «Αυτό που θα κυριαρχεί στη ζωγραφιά του θα είναι το τελεφερίκ, αφού θα δεσπόζει στο τοπίο αναιρώντας τη φύση». Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε από τους ομιλητές στον κίνδυνο κατολισθήσεων από τις εκβραχώσεις και το τρύπημα του βράχου, σε μια εποχή μάλιστα που κρατάμε την ανάσα μας από τους σεισμούς της Σαντορίνης. Είναι δικαίωμα των μελλοντικών γενιών να κληρονομήσουν τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους όπως τους παραλάβαμε από τους παλαιότερους, επισημάνθηκε επίσης, κι αυτό είναι μετρήσιμο μέγεθος και υποχρέωσή μας.
Πώς σώθηκε το Μάτσου Πίτσου
Ο Κώστας Πασχαλίδης, επιμελητής αρχαιοτήτων το Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και Πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων εξήγησε πώς αποκλείστηκε οριστικά η κατασκευή τελεφερίκ κόστους δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων στο μοναδικό Μάτσου Πίτσου από την UNESCO και ακολούθως από το υπουργείο πολιτισμού του Περού, την οποία προωθούσαν τέσσερεις εταιρείες και ο δήμος Μάτσου Πίτσου. Και πώς υπερίσχυσε η διατήρηση της αυθεντικότητας του μνημείου έναντι των συμφερόντων της διαπλοκής.
Το Μάτσου Πίτσου επισκέπτονται κάθε χρόνο 2.000.000 επισκέπτες το χρόνο με άλλους, πολύ καταλληλότερους τρόπους. Αλλά και πώς απειλήθηκε το Φρούριο του Βελιγραδίου, ενταγμένο μνημείο στον Προσωρινό Κατάλογο της UNESCO, από ένα επίσης επεμβατικό σχέδιο κατασκευής τελεφερίκ, το οποίο ματαιώθηκε εξαιτίας της παρέμβασης του παρατηρητηρίου της Europa Nostra της Σερβίας και των κινητοποιήσεων φορέων και επιστημόνων.
Ο Πρόεδρος του ΣΕΑ έκανε επίσης λόγο για τον Χάρτη της Βενετίας , στον οποίο τονίζεται ότι η συντήρηση ενός μνημείου συνεπάγεται τη διατήρηση του άμεσου περιβάλλοντός του, στην κλίμακά του, καταλήγοντας ότι η κατασκευή του τελεφερίκ αντίκειται σε όλες τις διεθνείς συμβάσεις και κανονιστικά κείμενα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αλλά και στο άρθρο 24 του Συντάγματος που ορίζει ότι η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός». Τόνισε, τέλος, ότι κάθε ζήτημα προσβασιμότητας πρέπει να επιλύεται με διαβούλευση χωρίς να εκβιάζεται από τη γραφειοκρατία και την «ενταξιακή» λογική της κυβέρνησης.
Το ερώτημα εάν το τελεφερίκ θα εξυπηρετήσει τελικά τον τουρισμό ή η αλλοίωση της αυθεντικότητας της Καστροπολιτείας θα φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα, απασχόλησε τους ομιλητές και τους παρευρισκόμενους με παρεμβάσεις τους. Για τα όρια στην εκμετάλλευση του τουριστικού προϊόντος μίλησε ο Πέτρος Κόκκαλης, πρώην ευρωβουλευτής, θέτοντας κι εκείνος το ερώτημα πόσο ανανεώσιμος είναι τελικά αυτός ο πλούτος.
Τον συντονισμό της συζήτησης έκανε η δημοσιογράφος Ματρώνη Δικαιάκου (Τηλεοπτικός Σταθμός της Βουλής των Ελλήνων).
