Τατιάνα Λύγαρη: Στόχος μου να κυλάει η αμαξοστοιχία [Συνέντευξη]

Στην αποβάθρα του σιδηροδροµικού σταθµού Ρουφ τα βαγόνια µπορεί πλέον να έχουν «αποστρατευτεί», να µη µεταφέρουν επιβάτες ή εµπορεύµατα, αλλά εδώ και 21 χρόνια µας υποδέχονται µε εξαιρετικές site-specific παραστάσεις, ροµαντικά γεύµατα και πολλές καλλιτεχνικές δράσεις.

Η δηµιουργός αυτού του µοναδικού παγκοσµίως σιδηροδροµικού πολυχώρου, η ηθοποιός και σκηνοθέτιδα Τατιάνα Λύγαρη, µιλά για την αγάπη της για τα τρένα και θυµάται µαζί µας τους σηµαντικότερους σταθµούς της αµαξοστοιχίας Τρένο στο Ρουφ.

Κυρία Λύγαρη, πώς γεννήθηκε η ιδέα για ένα θέατρο µέσα σε βαγόνι;

Το 1996 δέχοµαι την τολµηρή πρόταση της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Ακαδηµαϊκού Θεάτρου Τβερ Βέρα Εφρέµοβα να παίξω την Αννα Καρένινα στη Ρωσία. Κατά τη διάρκεια της συνεργασίας µας Ρώσοι συνάδελφοι µου προτείνουν να γνωρίσω το θεατρικό έργο της Πολωνής συγγραφέα Αγκνιέσκα Oσιέτσκα «Λαχτάρα για κεράσια», που διαδραµατίζεται σε ένα τρένο. Η φαινοµενικά απλή ιδέα µου να παρουσιάσω την παράσταση στον αυθεντικό χώρο του έργου, σε ένα βαγόνι, ανέτρεψε την ως τότε ζωή µου. Εξελίχθηκε σε έναν µαραθώνιο που συνεχίζεται µέχρι σήµερα, αλλά και σε έργο ζωής.

Έτσι δηµιουργήθηκε η αµαξοστοιχία-θέατρο, το Τρένο στο Ρουφ. Μια παγκόσµια θεατρική πρωτοπορία που συνοδευόταν από τέσσερις πρωτοτυπίες: την πρώτη site-specific παράσταση, την πρώτη θεατρική σκηνοθεσία του διάσηµου Πολωνού ηθοποιού Ντανιέλ Ολµπρίχσκι, το πρώτο «µιούζικαλ για δύο» στην Ελλάδα και για πρώτη φορά την εστίαση σε θεατρικό χώρο. Τον ∆εκέµβριο του 1997 δώσαµε την πρώτη µας παράσταση στο θεατρικό βαγόνι. Η αµαξοστοιχία περιλάµβανε τότε τρία βαγόνια και µία ατµοµηχανή. Σήµερα, 21 χρόνια µετά, εκτός από την ατµάµαξα αποτελείται συνολικά από δέκα ιστορικά βαγόνια που σταθµεύουν στις ράγες του σιδηροδροµικού σταθµού Ρουφ.

Κάθε βαγόνι έχει τη δική του σηµαντική ιστορία. Μπορείτε να µας πείτε κάποια στοιχεία για το καθένα;

Το Τρένο στο Ρουφ αποτελεί σπάνιο βιοµηχανικό µνηµείο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και πολιτισµού και περιλαµβάνει βαγόνια µε πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία, την οποία παρουσιάζουµε κατά καιρούς µε ξεναγήσεις από µουσειολόγους στους Ελληνες και ξένους επισκέπτες µας. Όπως, π.χ., τη µουσειακή ατµοµηχανή Breda Νο1002, που µαζί µε άλλες δεκαεννέα ίδιες µηχανές αποτέλεσε µέρος των ιταλικών αποζηµιώσεων προς την Ελλάδα µετά το τέλος του Β΄ Παγκόσµιου Πολέµου. Ή το «ελληνικό» βαγόνι του θρυλικού τρένου Οριάν Εξπρές που κατασκευάστηκε το 1926. Πολλά από τα βαγόνια προστέθηκαν στην πορεία ύστερα από επίπονη προσωπική αναζήτηση σε κάθε ερηµική περιοχή της Ελλάδας όπου υπήρχε ακόµη καταστραµµένο σιδηροδροµικό υλικό.

Φιλαρέτη Κομνηνού: «Οι καλλιτέχνες δεν μπορούν να μένουν απομονωμένοι»

Στήσατε αυτό τον ιδιαίτερο χώρο πολιτισµού πριν από πολλά χρόνια σε µια δύσκολη περιοχή, κυρίως βιοµηχανική. Πώς έχετε δει την περιοχή να μεταβάλλεται στα τελευταία 20 χρόνια;

Το 1997, όταν στάθµευσαν τα βαγόνια του Τρένου στο Ρουφ, η περιοχή ήταν τελείως ερηµική, σχεδόν ξεχασµένη ακόµη και ως ονοµασία. Τη γνώριζαν µόνο όσοι κατατάσσονταν στον στρατό γιατί εκεί βρισκόταν το στρατολογικό γραφείο. Η παρουσία της αµαξοστοιχίας και οι δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες της συνέβαλαν σηµαντικά ώστε η περιοχή να «ξαναµπεί στον χάρτη». Σιγά σιγά άρχισαν να ξεφυτρώνουν µικρά µαγαζιά, θέατρα, εστιατόρια, µπαράκια. Παρ’ όλα αυτά, η ησυχία, οι µικρές µονοκατοικίες, οι µικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις παραµένουν και συνεχίζουν να διαµορφώνουν την ατµόσφαιρα της ιστορικής αυτής συνοικίας της Αθήνας.

Τι σχέδια έχετε για το µέλλον;

Σε συνεργασία µε τον Οργανισµό Σιδηροδρόµων και αρµόδιους φορείς θέλω να εξασφαλίσω τις προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν στην αµαξοστοιχία να συνεχίσει και στο µέλλον να κυλάει απρόσκοπτα στις ράγες της, ταξιδεύοντας τους θεατές και επισκέπτες στον κόσµο του πολιτισµού, της τέχνης, της ιστορίας και της γαστρονοµίας. Να είναι οικονοµικά βιώσιµη αλλά και παγκόσµια γνωστή ως ένας πρότυπος σιδηροδροµικός πολυχώρος που υπάρχει µόνο στην Ελλάδα.

Αγαπάτε τα ταξίδια µε τρένο;

Πολύ. Τι πιο ροµαντικό, ταξιδιάρικο, κατευναστικό, µοναχικό και επικοινωνιακό από το να είσαι σε ένα βαγόνι τρένου, σε κουπέ ή βαγκονλί και να χαζεύεις από το παράθυρο τα τοπία να εναλλάσσονται; Η µατιά σου να χάνεται στον ορίζοντα και οι σκέψεις σου να αφήνονται στο ρυθµικό νανούρισµα του ήχου των τροχών πάνω στις ράγες. Είναι µια αίσθηση που κανένα άλλο µεταφορικό µέσο δεν µπορεί να σου προσφέρει.

Στιγμές-Σταθμοί του Τρένου στο Ρουφ

1999-2002: «Η κυρία εξαφανίζεται», η πρώτη μου σκηνοθεσία, συμπληρώνει 400 παραστάσεις.

2001: Δημιουργείται η μουσική σκηνή στο αυθεντικό βαγόνι του Οριάν Εξπρές.

2008: Έναρξη της παιδικής σκηνής με έργο που έγραψε ειδικά ο Ευγένιος Τριβιζάς.

2011: Προσθήκη του New Wagon για το Φεστιβάλ Νέων Καλλιτεχνών «Τα 12 κουπέ». Δημιουργία του Φεστιβάλ Σύγχρονου Χορού «Compartments dance project».

2011: Το τρένο γίνεται «καλοκαιρινό» στη δροσερή αποβάθρα.

Πρόσφατος σταθμός η παρουσίαση του θρίλερ του Γκράχαμ Γκριν «Stamboul train» που επαναλαμβάνεται φέτος για δεύτερη σεζόν.

Δημήτρης Ήμελλος: «Στο θέατρο δεν υπάρχει θεατής αλλά αυτόπτης μάρτυρας» [Συνέντευξη]