Ο διακεκριμένος αρχιτέκτονας και πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής του ICOMOS Τάσος Τανούλας ήδη από το 1990 είχε καταθέσει προς την Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης έγγραφη έκθεση που πρότεινε τον καταμερισμό του αριθμού των επισκεπτών σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ακολούθησε το 1997 ακόμη πιο εμπεριστατωμένη πρόταση.
Πόσους επισκέπτες ταυτόχρονα «αντέχει» το μνημείο; Η κατάχρηση του ορίου με τους χιλιάδες τουρίστες τι επιπτώσεις έχει σε επίπεδο φθοράς και στατικότητας;
Σήμερα ο μέγιστος ημερήσιος αριθμός επισκεπτών στην Ακρόπολη φέρεται να φτάνει και ίσως να ξεπερνάει τις 20.000. Οι επιβαρύνσεις που υφίσταται το μνημείο είναι ανυπολόγιστες. Για την καταγραφή και αντιμετώπισή τους απαιτούνται συντονισμένες επιστημονικές μελέτες από ομάδες εμπειρογνωμόνων υψηλής εξειδίκευσης.
Σχετική πρόταση είχα καταθέσει στην Επιτροπή Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως στις 25 Ιουλίου 1997 στο πλαίσιο μελέτης ρυθμίσεων στη δυτική πρόσβαση της Ακρόπολης. Μου είχε ανατεθεί από την τότε έφορο Ακροπόλεως Ισμήνη Τριάντη. Το θέμα επανήλθε τα τελευταία δύο χρόνια σε κείμενα που δημοσιεύτηκαν με αφορμή τη διάστρωση εκτεταμένης επιφάνειας του βράχου με οπλισμένο σκυρόδεμα και την παράλληλη εξαγγελία περαιτέρω έργων διαμόρφωσης στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης. Τα κείμενα αυτά είχαν διεθνή απήχηση και προκάλεσαν την αποστολή τριμελούς επιτροπής εμπειρογνωμόνων της UNESCO και του ICOMOS τον Απρίλιο του 2022.
Η UNESCO θέτει πολύ ξεκάθαρα στην πρόσφατη έκθεσή της την ανάγκη σχεδίου διαχείρισης του τουρισμού.
Πράγματι τα θέματα αυτά έχουν επισημανθεί εδώ και χρόνια. Εξάλλου, από ετών εκκρεμεί η εκτέλεση και κατάθεση στην UNESCO μελέτης σχεδιασμού της τουριστικής διαχείρισης για την Ακρόπολη, που απορρέει ως υποχρέωση της Ελλάδας για ένα μνημείο αναγνωρισμένο ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η έκθεση της τριμελούς επιτροπής εμπειρογνωμόνων της UNESCO και του ICOMOS που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς τον Απρίλιο 2023 διευκρινίζει σαφέστατα ότι η κατάθεση μελέτης σχεδιασμού της τουριστικής διαχείρισης για την Ακρόπολη (Tourism Plan) είναι στο εξής απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση οποιασδήποτε επέμβασης στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης.
Τελικά με αυτές τις συνθήκες που βλέπουμε σήμερα είναι δυνατόν η εμπειρία της επίσκεψης σε ένα από τα κορυφαία παγκοσμίως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς να έχει θετικό πρόσημο;
Οπωσδήποτε όχι. Ως εργαζόμενος σε καθημερινή βάση στην Ακρόπολη από τις 2 Ιανουαρίου 1977 έως τη συνταξιοδότησή μου τον Δεκέμβριο 2010 και στη συνέχεια έως το 2018, έχω προσωπική πείρα της εξέλιξης της ροής των επισκεπτών για σαράντα περίπου χρόνια. Ενας λόγος παραπάνω γι’ αυτό ήταν το γεγονός ότι, ως συνεργάτης του Τραυλού από το 1977 έως το 1984, ήμουν υπεύθυνος καταγραφής των διασπάρτων και διάστρωσης των διαβάσεων. Στη συνέχεια ήμουν υπεύθυνος αρχιτέκτων για το έργο αποκατάστασης των Προπυλαίων, μέσα από τα οποία γίνεται η διακίνηση των επισκεπτών υποχρεωτικά. Γνωρίζω λοιπόν ότι ήδη κατά τη δεκαετία του 1990 η κατάσταση ήταν αφόρητη στις ώρες αιχμής και ήταν φανερό ότι οι επισκέπτες όχι μόνο βίωναν μια τεράστια ταλαιπωρία, αλλά επιπλέον κινδύνευαν. Κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 2004, ο αριθμός ανέβηκε στις 5.000 ημερησίως και τα προβλήματα οξύνθηκαν κατά πολύ. Πολύ συχνά τον Αύγουστο το φυλακτικό προσωπικό έχανε τον έλεγχο και οι τουρίστες περνούσαν μέσα στα Προπύλαια και στο εργοτάξιο, με κίνδυνο για τους ίδιους αλλά και για το μνημείο.
Με τις σημερινές συνθήκες πώς θα διασφαλιστούν οι επισκέπτες και η Ακρόπολη, όταν οι επισκέπτες συνωστίζονται στην κάθοδο προς την έξοδο και σχηματίζουν ουρά που φτάνει συμπαγής έως τον Παρθενώνα; Μελλοντικά πώς θα διασφαλιστούν οι επισκέπτες και το μνημείο, αν τα στίφη περνούν μέσα από ολόκληρο το μνημείο των Προπυλαίων, όπως σχεδιάζεται σήμερα από τους υπεύθυνους του υπουργείου Πολιτισμού;.