Τα ζώα θύματα στον άγριο κόσμο των ανθρώπων

Σοκάρουν τα στοιχεία για περιστατικά κακοποίησης, βασανισμών και θανάτων από το 2017 έως το 2023, ενώ η πολιτεία παραμένει ουσιαστικά απούσα παρά
την αυστηροποίηση της νομοθεσίας.

Ο Μενέλαος Λουντέμης είχε γράψει: «Θηρίο τον λένε τον άνθρωπο. Κολοκύθια. Ποιο θηρίο, μωρέ; Εχει το θεριό μαχαίρια; Φκιάνει σκοτώστρες και τουφεκάει; Θηρίο… Βρισιά για τα θεριά!».

Η καθημερινότητα, οι αριθμοί, οι φωνές του φιλοζωικού κινήματος επιβεβαιώνουν τα γραφόμενα του Μικρασιάτη συγγραφέα. Το κρέμασμα της Ρόξι από τον γυναικοκτόνο Μπάμπη Αναγνωστόπουλο, η υπόθεση του Ολιβερ στην Αράχοβα, ο κατά συρροή δολοφόνος γατών του Βοτανικού, ο τεμαχισμός των αλόγων στη Σαμαρίνα, η κάθε φόλα και δολοφονία άγριου ζώου έχουν έναν κοινό παρονομαστή: τον κτηνώδη υπάνθρωπο που ζει και δεν είναι απίθανο αυτήν τη βία να την ασκήσει και σε συνάνθρωπό του.

Αν και ο φόνος, ο βασανισμός και η εκτροφή ζώων για μάχες από πλημμελήματα έχουν αναβαθμιστεί σε κακουργήματα (ν. 4830/2021), οι άνθρωποι του φιλοζωικού κινήματος θεωρούν ότι αυτό δεν είναι αρκετό. «Σκοπός του νόμου πρέπει να είναι να κατανοήσει ο κάθε άνθρωπος πως το ζώο δεν είναι res (σ.σ.: πράγμα), αλλά έμψυχο ον με δικαίωμα στην ευζωία. Ο νομοθέτης κατάλαβε δυστυχώς ότι η ελληνική κοινωνία θα πρέπει να το δεχτεί μόνο με αυστηρή τιμωρία, για αυτό και έκανε πιο αυστηρό τον νόμο» αναφέρει χαρακτηριστικά στο Documento η Ανθή Ανάσογλου, ποινικολόγος και δικηγόρος της Πανελλήνιας Ομάδας κατά της Κακοποίησης Ζώων.

Η βία κατά των ζώων (ενεργητική ή παθητική), είτε είναι άγρια είτε δεσποζόμενα, γιγαντώνεται ειδικά μετά την πανδημία. Κατά την περίοδο 2017-20, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΑΣ που παρασχέθηκαν στη σελίδα Report Animal Abuse Greece έγιναν 14.937 καταγγελίες για περιστατικά (κακοποίηση, βασανισμός, θανάτωση), με 6.390 δικογραφίες να σχηματίζονται και 1.190 δράστες να συλλαμβάνονται. Τα περισσότερα περιστατικά αφορούσαν την Αττική (29%), το 11% τη Θεσσαλονίκη, ενώ το 9% των περιστατικών έλαβε χώρα στην Κρήτη, με τις υπόλοιπες περιφέρειες να ακολουθούν με ποσοστά μικρότερα του 8%. Ακριβή στοιχεία για την περίοδο της πανδημίας δεν υπάρχουν καθώς η σοβαρή καταγραφή περιστατικών από την ΕΛΑΣ ξεκίνησε μόλις πέρυσι. Ολοι όμως οι επαΐοντες συμφωνούν ότι από την πρώτη καραντίνα του 2020 και μετά η βία εναντίον των ζώων έχει αυξηθεί ραγδαία.

Υπάρχει και ο τρομακτικός «σκοτεινός» αριθμός των περιπτώσεων στην επαρχία που δεν καταγγέλλονται. Το γεγονός τονίζει στο Documento ο Κωνσταντίνος Κουτσουράς, μέλος του ΔΣ του Φιλοζωικού Σωματείου Εδεσσας: «Με την αυστηροποίηση της νομοθεσίας συνήθως φροντίζουν να τα εξαφανίζουν για να μην τα βρίσκουμε. Γίνονται πολλές κακοποιήσεις και δολοφονίες ζώων, με τις φόλες να έχουν τον πρώτο ρόλο. Ειδικά στα χωριά γίνεται χαμός. Δεν υπάρχουν καν αδέσποτα. Βλέπω να συγκαλύπτεται το φαινόμενο. Την περίοδο της πανδημίας είχαμε πάρα πολλές φανερές δολοφονίες ζώων. Τότε που είχαν βγει όλοι οι Ελληνες για περπάτημα είχαμε τις περισσότερες».

Με τα στοιχεία για το σύνολο του 2023 να μην έχουν ακόμη εκδοθεί, μεγάλο προβληματισμό προκαλούν ήδη αυτά των πρώτων εννέα μηνών. Από τον Ιανουάριο έως και τον Σεπτέμβριο έχουν καταγραφεί 8.266 καταγγελίες, σχηματίστηκαν 1.889 δικογραφίες και έχουν συλληφθεί 370 άτομα (316 άντρες και 54 γυναίκες).

Οσο κι αν η κυβέρνηση της ΝΔ από τον Οκτώβριο του 2020 υπερηφανεύεται για την ποινική αναβάθμιση των σχετικών εγκλημάτων, η πραγματική εικόνα τη διαψεύδει τραγικά. Κανένας σχεδιασμός δεν υπάρχει ως προς τον έλεγχο από την αστυνομία για τις υποθέσεις που αφορούν ζώα. «Είναι μέσα στα γενικά καθήκοντα των αστυνομικών. Είναι απλώς μια αρμοδιότητα παραπάνω που τους τη φόρτωσαν. Θα έπρεπε ήδη να έχει δημιουργηθεί μια αστυνομία ζώων, ένα ειδικό τμήμα που να ασχολείται με αυτά» επισημαίνει ο Κ. Κουτσουράς.

Τα λεγόμενά του επιβεβαιώνουν πως ένας νόμος, ακόμη κι όταν αυστηροποιείται, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ένα κοινωνικό φαινόμενο με βαθιές ρίζες. Καμία συνεργασία με τις φιλοζωικές για τους ελέγχους. Κανένας κοινωνικός διάλογος. Μόνο καταστολή και μηδενική πρόληψη.

Ο Βαγγέλης Δρίβας, κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής, επισημαίνει ότι «η αυστηροποίηση είναι θετική. Αρκεί; Ξεκάθαρα όχι. Οι κυρώσεις είναι κατασταλτικό μέτρο κι έρχεται μετά τη βία. Το θέμα είναι τι κάνουμε εκ των προτέρων με την πρόληψη. Πώς καλλιεργούμε την ενσυναίσθηση στον γενικό πληθυσμό ή στα παιδιά προκειμένου να φέρονται σε άλλους ανθρώπους και άλλα πλάσματα με σεβασμό».

Η βία, τα ζώα και ο άνθρωπος

Μπορεί ένας δολοφόνος ζώου να βλάψει κι έναν άνθρωπο; «Πολλές φορές» επισημαίνει ο Βαγγ. Δρίβας «η επιστημονική βιβλιογραφία διαπιστώνει πως η βία εναντίον ζώων και ανθρώπων συσχετίζονται. Η βία μεταξύ των ανθρώπων και η βία σε ζώο φαίνεται να επαληθεύονται στα ίδια άτομα. Ωστόσο αυτό δεν είναι κανόνας. Η βιαιότητα κατά των ζώων δεν είναι σημαντική μόνο και μόνο επειδή σχετίζεται με τη βία κατά ανθρώπων. Οταν μιλάμε για βία μιλάμε για ψυχολογικά χαρακτηριστικά που είναι και λίγο δύσκολο να περιορίζονται μόνο προς ανθρώπους ή μόνο προς ζώα. Ενας άνθρωπος βίαιος πολλές φορές διαπιστώνεται από την επιστημονική βιβλιογραφία ότι θα συνεχίζει να είναι βίαιος προς τα ζώα ή κατά ανθρώπων, χωρίς να υπάρχει απαραίτητα κάποια χρονική σύνδεση. Πρώτα το ένα ή πρώτα το άλλο».

Μάλιστα, η σωστή καταγραφή δραστών έγινε πράξη μόλις πέρυσι, εξαιτίας μελέτης του Βαγγ. Δρίβα. «Το 2023» τονίζει ο κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής «έχουμε πλέον το φύλο των δραστών που είναι βίαιοι και έχουν κατηγορηθεί για αδικήματα ζώων, το ηλικιακό εύρος, τον τρόπο τέλεσης, το είδος της κακοποίησης (ενεργητική ή παθητική). Συγκλήθηκε ένα συμβούλιο στο Αρχηγείο, παρουσία μου, και πλέον καταγράφονται προηγούμενα διαπροσωπικά αδικήματα, το φύλο του δράστη και ο τρόπος τέλεσης. Κάτι το οποίο δεν γινόταν στην Ελλάδα έως το 2022».

Ενα «απλό» χαστούκι σε παιδί ή μια «απλή» κλοτσιά σε ζώο δεν θεωρείται βία από κάποιους. Ο Βαγγ. Δρίβας είναι κατηγορηματικός πως είναι ξεκάθαρη βία.

Η μάστιγα των δολωμάτων που απειλεί σπάνια είδη

Η Ελλάδα διαθέτει μοναδική πανίδα και πληθώρα ενδημικών ειδών. Τα περιστατικά άγριας βίας και δολοφονιών άγριων ζώων συναντιούνται από τις θάλασσες έως τους αιθέρες. Μόνο για την τριετία 2020-23 ο Αρκτούρος έχει καταγράψει δώδεκα δολοφονίες αρκούδων από πυροβόλα όπλα, έξι νεκρούς λύκους και οκτώ θανάτους οπληφόρων (ελάφια, ζαρκάδια).

Τεράστιες διαστάσεις έχει πάρει το φαινόμενο των δηλητηριάσεων από δολώματα, τα οποία απειλούν σε βαθμό εξόντωσης σπάνια είδη γυπών, σύμφωνα με στοιχεία της Ορνιθολογικής Εταιρείας. Στην Ελλάδα ζουν τέσσερα είδη γύπα (όρνια, μαυρόγυπες, ασπροπάρηδες και γυπαετοί). Από το 2000 έως το 2022, μετά τις γάτες, τα σκυλιά και τις αλεπούδες που δηλητηριάζονται από δολώματα, οι γύπες έρχονται τέταρτοι με συνολικά 280 πτηνά νεκρά. Οπως τονίζει στο Documento η Νάντια Σιδέρη-Μανώκα, υπεύθυνη Πολιτικής για την Προστασία Ειδών, «ως νούμερο μπορεί να μη φαίνεται εντυπωσιακό, όμως αν λάβουμε υπόψη τον πληθυσμό αυτών των πουλιών, για παράδειγμα των ασπροπάρηδων που αντιστοιχεί σε πέντε αναπαραγωγικά ζευγάρια σε όλη την επικράτεια, το νούμερο των 22 ασπροπάρηδων που έχουν δηλητηριαστεί γίνεται αντιληπτό πως είναι τρομακτικό».

Οι δολοφονίες στις θάλασσες

Οι χελώνες είναι συχνά θύματα από εσκεμμένα χτυπήματα ανθρώπων. Δεν φτάνει η ρύπανση με τα πλαστικά στις θάλασσες ή οι συγκρούσεις με σκάφη, υπάρχουν και κάποιοι που θεωρούν… χρήσιμο να βλάψουν ένα σπάνιο είδος όπως η Καρέτα καρέτα. Περίπου τέσσερις στις δέκα χελώνες που φτάνουν στον Σύλλογο για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας Αρχέλων φέρουν χτυπήματα από άνθρωπο. Η ανάρρωση από αυτά απαιτεί πολύ χρόνο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αρσενική χελώνα Ζώης. Τραυματίστηκε το 2019 και απελευθερώθηκε τον Νοέμβριο του 2022. Οι εικόνες της ανάρρωσής της αναδεικνύουν τη μεγάλη ανάγκη για φροντίδα που έχει αυτό το σπάνιο είδος, αλλά και τον χρόνο που χρειάζεται για επανέλθει στο φυσικό του περιβάλλον. Δυστυχώς σε αυτές τις υποθέσεις με θύματα τα άγρια ζώα είναι σχεδόν αδύνατο να μάθουμε ποιοι ευθύνονται.

Η μοναδική θετική εξέλιξη συναντάται στο είδος της φώκιας Μονάχους μονάχους. Ο πληθυσμός τους είναι ακόμη ιδιαίτερα ευάλωτος, αλλά αυξάνεται αργά τα τελευταία χρόνια – σήμερα αριθμούν τα 500 ζώα στην Ελλάδα. Ο Δημήτρης Τσιάκαλος, μέλος της MΟm (εταιρεία για τη μελέτη και προστασία της μεσογειακής φώκιας), εξηγεί στο Documento: «Η μεσογειακή φώκια, το πιο σπάνιο είδος φώκιας στον κόσμο, είναι ένα θαλάσσιο θηλαστικό που απαντάται στην Ελλάδα και προστατεύεται από τον νόμο. Δυστυχώς αυτό δεν είναι αρκετό, αφού από το 1988 που η MOm ξεκίνησε τη συστηματική καταγραφή του πληθυσμού, με την πάροδο του χρόνου έγινε εμφανές ότι τα περιστατικά ηθελημένης θανάτωσής τους αποτελούσαν έναν από τους πιο σημαντικούς λόγους που η ανάκαμψη του είδους είναι τόσο αργή. Από τα στοιχεία των νεκροψιών που έχουν πραγματοποιηθεί όλα αυτά τα χρόνια, το 50% των νεκρών ενήλικων φωκών είναι αποτέλεσμα ηθελημένης θανάτωσης».

Μπορεί τα περιστατικά να είναι λιγότερα, αλλά η βιαιότητα και οι εικόνες των πεθαμένων θαλάσσιων θηλαστικών θυμίζουν ότι ακόμη κάποιοι θεωρούν κάτι απλό να σκοτώσουν ένα τόσο σπάνιο προστατευόμενο ζώο. Το 2017 μια ενήλικη θηλυκή φώκια βρέθηκε πυροβολημένη στην Ιο. Τον Ιανουάριο του 2021 στη Φθιώτιδα νεαρή θηλυκή φώκια θανατώθηκε από αμβλύ αντικείμενο. Τον Ιούλιο του 2021 θανατώθηκε και ο γνωστός Κωστής στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Β. Σποράδων από ψαροντούφεκο. Το γεγονός ότι το περιστατικό αυτό συνέβη μέσα σε προστατευόμενη περιοχή δημιούργησε τεράστιο κύμα συμπαράστασης. Ο δράστης επικηρύχτηκε με €24.000, αλλά δεν βρέθηκε ποτέ. Τέλος, το 2022 στη βόρεια Εύβοια βρέθηκε ενήλικη αρσενική φώκια πυροβολημένη με κυνηγετική καραμπίνα, με εμφανή σημάδια από σκάγια.

Η ξεχωριστή περίπτωση των ιπποειδών

Ο τεμαχισμός των τεσσάρων άγριων αλόγων για το κρέας τους στη Σαμαρίνα των Γρεβενών προκάλεσε σοκ στην κοινή γνώμη για τη φρικαλεότητα απέναντι στα πανέμορφα ζώα που βρίσκονται μεταξύ των δεσποζόμενων και των άγριων ζώων, ενώ είναι αθλητικά ζώα και συντροφιάς. Αντίστοιχα σκληρές ήταν και οι εικόνες των παρατημένων αλόγων στην Πάρνηθα. Τα ιπποειδή (άλογα, γαϊδούρια, μουλάρια) στην Ελλάδα απειλούνται από την υπερεργασία (τουριστικοί προορισμοί), την ανικανότητα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΤ) να τα καταγράψει, το παραεμπόριο και την εγκατάλειψή τους δεμένα χωρίς τροφή ή νερό (παθητική κακοποίηση). «Ολη η Ελλάδα είναι ένα κολαστήριο για τα ιπποειδή» δηλώνει στο Documento η Ρόζα Ρούσσου, ιδρυτικό μέλος και εθελόντρια στον Πανελλήνιο Σύλλογο Προστασίας Ιπποειδών Ιππόθεσις. Για το έτος 2023 η Ιππόθεσις δέχτηκε 31 επίσημες καταγγελίες με οπτικό υλικό και στοιχεία, για τις οποίες σχηματίστηκε δικογραφία μόνο για δύο περιστατικά, ενώ ενημερώθηκε online για ακόμη 58 περιστατικά. Το 70% των καταγγελιών αφορά ιπποειδή εργασίας και το 30% εγκατάλειψη, κακοποίηση και κακές συνθήκες διαβίωσης στις οποίες οι αρχές επεμβαίνουν μόνο αν το ζώο είναι ετοιμοθάνατο. Οπως συμπλήρωσε: «Από το σύνολο των καταγγελιών διαπιστώνουμε την άγνοια των ελεγκτικών αρχών αλλά και τη δεδομένη αδιαφορία τους κυρίως για τα ιπποειδή. Το δε ΥΠΑΤ αρνείται να εφαρμόσει τον κοινοτικό κανονισμό για την καταγραφή και ιχνηλασιμότητα των ιπποειδών από το 2008».

Σήμερα στη χώρα μας το 80% των ιπποειδών δεν φέρει σήμανση. Αγνωστοι οι ιδιοκτήτες, άγνωστοι και οι δράστες των κακοποιήσεων και των δολοφονιών με ευθύνη της πολιτείας.

Διαβάστε επίσης: ΣΥΡΙΖΑ: Δεν θα είναι υποψήφιος ο Τεμπονέρας – «Κάνω στην άκρη για το κοινό καλό»

Η Όλγα Γεροβασίλη απέναντι στον Στέφανο Κασσελάκη για την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ