Η κλιματική κρίση οδηγεί πολλά είδη ζώων στην εξαφάνιση. Ακόμη και το ανθρώπινο είδος κινδυνεύει. Δεν θα είναι πρώτη φορά που οι κυρίαρχοι του πλανήτη χάνουν και εξαφανίζονται, έχουν προηγηθεί οι δεινόσαυροι και άλλες ανάλογες καταστροφές.
Έχουν σημειωθεί πέντε μεγάλες μαζικές εξαφανίσεις και μερικές μικρές μαζικές εξαφανίσεις ζώων από την πρώιμη διαφοροποίηση των ζώων 540–520 εκατ. χρόνια πριν. Λέγεται ότι η έκτη μαζική εξαφάνιση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Ωστόσο, το μελλοντικό μέγεθος της εξαφάνισης δεν έχει υπολογιστεί ποσοτικά, γράφει ο Ιάπωνας καθηγητής Kunio Kaiho στην εισαγωγή μίας μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature.
Mία νέα μαζική εξαφάνιση, με 20–50% απώλεια ζωικών ειδών (1% τώρα), θα συμβεί όταν οι άνθρωποι προκαλέσουν πυρηνικό πόλεμο και /ή αποτύχουν να σταματήσουν την αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG), της ρύπανσης και της αποψίλωσης των δασών μέχρι το 2060–2080 μ.Χ.
Αν οι άνθρωποι εξαφανιστούν ή χάσουν την πρωτοκαθεδρία ένα άλλο είδος μπορεί να κυριαρχήσει στη Γη. Αυτό το είδος θα μπορούσε να είναι τα χταπόδια, σύμφωνα με τον βιολόγο Tim Coulson, ο οποίος ερευνά την οικολογία και την εξέλιξη στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Δεν θα ήταν η πρώτη φορά που ένα είδος που ζει στον ωκεανό εκμεταλλεύεται την εξαφάνιση ενός είδους της ξηράς για να προσαρμοστεί και να εξελιχθεί. Με αυτόν ακριβώς τον τρόπο επιβίωσαν οι πρόγονοι των θηλαστικών, λέει ο Andrew Whiten, καθηγητής ζωολογίας στο Πανεπιστήμιο του St. Andrews.
«Τα χταπόδια έχουν επίσης ήδη μια σειρά από πλεονεκτήματα που θα μπορούσαν να τα προετοιμάσουν για την ανάπτυξη πιο προηγμένης νοημοσύνης», λέει ο Coulson. Για παράδειγμα, ορισμένα είδη χταποδιών έχουν παρατηρηθεί να χρησιμοποιούν εργαλεία στην άγρια φύση, όπως να μεταφέρουν κελύφη καρύδας ως μορφή πανοπλίας και καταφυγίου, και έχουν χρησιμοποιήσει εργαλεία για να λύσουν λαβύρινθους σε εργαστηριακό περιβάλλον.
Χταπόδια σε αιχμαλωσία έχουν καταφέρει να δραπετεύσουν από τις δεξαμενές τους για να επισκεφθούν άλλα χταπόδια σε κοντινές δεξαμενές. «Το είδος της νοημοσύνης που το καθιστά αυτό δυνατό είναι λίγο διαφορετικό από το πώς φανταζόμαστε την ανθρώπινη νοημοσύνη», λέει ο Andy Dobson, καθηγητής οικολογίας και εξελικτικής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Princeton.
Η νοημοσύνη ενός χταποδιού μπορεί να μοιάζει περισσότερο με αυτή ενός υπολογιστή. Τα χταπόδια φαίνεται να έχουν ιδιαίτερα εξελιγμένο νευρικό σύστημα, πυκνή συγκέντρωση νευρώνων που συνδέουν τα οκτώ άκρα και τα τεράστια μάτια τους ως εγκέφαλο. «Είναι περισσότερο ένα τεράστιο κέντρο επεξεργασίας δεδομένων», λέει ο Dobson.
Σε αντίθεση με τους ανθρώπους, τα χταπόδια δεν έχουν σπόνδυλους και πιθανότατα θα ανέπτυσσαν πολιτισμούς στον ωκεανό αντί για τη στεριά. Αλλά για να αναπτύξουν μια μητρόπολη χταποδιών, ο Coulson λέει ότι θα πρέπει πρώτα να αξιοποιήσουν μια πηγή φθηνής ενέργειας. Τέτοιες πηγές θα μπορούσαν να είναι η ενέργεια της παλίρροιας ή οι υδροθερμικές πηγές.
Πάντως όσο υπάρχει ανθρώπινος πολιτισμός είναι δύσκολο να εξελιχθεί άλλος. Ειδικά οι συνέπειες της ανθρώπινης παρέμβασης στο περιβάλλον με ρύπανση, υπερθέρμανση των ωκεανών, υπεραλίευση και μικροπλαστικά απειλούν ήδη τα χταπόδια με συνέπειες δεν κατανοούμε πλήρως.