Το «Make some noiz» είναι ένα πρόγραμμα μουσικής για παιδιά που αγκαλιάζει τη μουσική και την κουλτούρα των Βαλκανίων.
Φωτογραφίες: Νικήτας Φραγκάκης
Κάθε Τετάρτη απόγευμα η μουσική που ακούγεται από την οδό Κεραμεικού φτάνει μέχρι τα γραφεία της εφημερίδας. Παραδοσιακοί ρυθμοί, τσιγγάνικες μελωδίες, κομμάτια από τη Σερβία και τη Βουλγαρία. Η έκπληξη ήταν μεγάλη όταν ανακαλύψαμε ότι πίσω από αυτή την ορχήστρα βρίσκονται παιδιά τα οποία με τη βοήθεια των μουσικών της Αγίας Φανφάρας έχουν δημιουργήσει μια μπάντα που βασίζεται στη συλλογική διδασκαλία και στον αυτοσχεδιασμό. Στην ταράτσα του Communitism (ένα εγκαταλειμμένο νεοκλασικό που έχει μετατραπεί σε πολιτιστικό κέντρο) έφτασε κατά τη διάρκεια της πρόβας και μια ομάδα παιδιών από το καμπ του Eλαιώνα τα οποία τραγούδησαν παραδοσιακά κομμάτια από το Αφγανιστάν, φώναξαν δυνατά τα ονόματά τους και έγιναν μια παρέα με την υπόλοιπη μπάντα. Ο Ντομένικο Μπονάσι είναι ο άνθρωπος που συντονίζει αυτή την ξεχωριστή ορχήστρα και μίλησε στο Documento για τη χαρμολύπη της βαλκανικής μουσικής και τη γειτονιά του Μεταξουργείου που ασφυκτιά από τον εξευγενισμό (gentrification). Καθώς τα παιδιά έφευγαν από τον χώρο ακούγονταν γέλια, τύμπανα και τρομπέτες, σαν να ήθελαν να παρατείνουν όσο μπορούσαν την απόλαυση της μουσικής μέχρι το επόμενο μάθημα.
Ενώνοντας τη διαφορετικότητα
Η ορχήστρα κάνει πρόβες εδώ κι έναν χρόνο και ήδη έχει πραγματοποιήσει συναυλίες στους δρόμους της Αθήνας και στο εξωτερικό. «Υπήρχε μια ανάγκη να βρεθούμε με αυτά τα παιδιά και να ενώσουμε όλη αυτήν τη διαφορετικότητα. Το πρότζεκτ ξεπήδησε από ένα πρόγραμμα σε συνεργασία με ινστιτούτα, ιδρύματα και πολιτιστικά κέντρα. Χρησιμοποιούμε τη μουσική ως πρόσχημα για να βρεθούμε κοινωνικά. Εδώ είμαστε γειτονιά, χωριό. Αυτή είναι η δική μας προσέγγιση» λέει o Ντομένικο.
Οι εκπαιδευτές της ορχήστρας προέρχονται από την μπάντα Αγία Φανφάρα (τα Χάλκινα του Μεταξουργείου) που ήδη έχει διανύσει τη δική της διαδρομή. «Το προσεγγίζουμε λίγο ακαδημαϊκά. Είμαστε στο τέταρτο έτος και πλέον πάμε για το πτυχίο. Πρόκειται για ένα άλλο κοινωνικό πείραμα. Είμαστε όλοι φίλοι και μουσικοί με διαφορετικές αναφορές: τσίρκο, λαϊκή μουσική, τζαζ και σουίνγκ. Θέλαμε να παίξουμε κάπου όλοι μαζί και βρήκαμε αυτό τον τρόπο. Πολλοί από μας μάθαμε χάλκινα μέσα στην ορχήστρα. Βοηθάει ο ένας τον άλλον, κάνουμε μαθήματα μεταξύ μας και όλο αυτό προσπαθούμε να το μεταδώσουμε στα παιδιά».
Ο σουρεαλισμός των Βαλκανίων συγκλονίζει
Τα παιδιά έχουν πολύ διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμικές αναφορές. «Κατάγονται από την Ελλάδα, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία, την Αλβανία, την Ουκρανία, το Αφγανιστάν, τον Λίβανο, τη Συρία και τη Νιγηρία. Παίζουμε βαλκανική μουσική γιατί έχει τη χαρμολύπη μέσα της και παράγει μεγάλη γκάμα συναισθημάτων. Η αίσθηση που δίνει είναι διαπολιτισμική. Τα περισσότερα κομμάτια είναι χορευτικά και έτσι δεν μας παίρνει ποτέ από κάτω. Τα χάλκινα έχουν τη δική τους λογική. Κάτι που θα έπαιζε ένας άνθρωπος με ένα πιάνο, στην ορχήστρα το μοιράζεται με όλους. Υπάρχει το συλλογικό στοιχείο. Ο καθένας παίζει το όργανό του και έχει ρόλο. Παίζουμε με τρομπέτες, τρομπόνια, κλαρινέτο, τούμπα, σαξόφωνο και ταμπούρλα. Θεωρήσαμε ότι αυτό που λειτούργησε στην Αγία Φανφάρα θα μπορούσε να έχει ωραίο αποτέλεσμα και στα παιδιά. Και είχαμε δίκιο».
Η ορχήστρα έχει μεγάλη μουσική γκάμα και πολλές εναλλαγές στο ρεπερτόριο. «Νιώθουμε ιδιαίτερη αγάπη για τη Σερβία και τη Ρουμανία, αλλά δεν ξεχνάμε και τα δικά μας. Παίζουμε τον “Μαζωμένο” της Λέσβου, θρακιώτικα, μακεδονίτικα, καλαματιανά. Λατρεύουμε την τσιγγάνικη μουσική· οι Τσιγγάνοι είναι γείτονές μας και πηγαίνουμε και στο παζάρι τους στον Ελαιώνα. Υπάρχει συγκλονιστικός σουρεαλισμός στα Βαλκάνια. Μόνο έντονα και ζωηρά συναισθήματα γεννά αυτή η μουσική. Για να βγούμε από το γκρίζο θέλουμε δυνατό ταρακούνημα».
Από το Βερολίνο στα Πετράλωνα για τον Λουκμάν
Η ορχήστρα βασίζεται στην ελεύθερη έκφραση και την κοινωνικοποίηση. «Δεν υπάρχει τυπική σχέση εκπαιδευτή και μαθητή. Οταν το παιδί αποκτάει μια μικρή γνώση είναι έτοιμο να τη μεταδώσει. Υστερα από έναν χρόνο τα παιδιά μπορούν ήδη να παίξουν μόνα τους κι αυτό είναι μεγάλη υπέρβαση. Στο ωδείο δίνεται συγκεκριμένη ύλη από το υπουργείο Παιδείας. Δεν είμαι αντίθετος σε αυτό. Εμείς όμως δημιουργούμε μια μπάντα. Τα παιδιά που συμμετέχουν είναι από 12 έως 16 χρόνων. Οι έφηβοι έχουν πολλά ερεθίσματα που τους αποσπάνε την προσοχή και πολλή δουλειά στην καθημερινότητά τους. Εμείς δεν τους λέμε τι να κάνουν ούτε τους δίνουμε δουλειά για το σπίτι. Λειτουργούμε σαν παράδειγμα. Ξεκινάμε να παίζουμε, ψήνονται και τα παιδιά και έτσι αρχίζουν να παίζουν μαζί μας. Τους δείχνουμε ελάχιστα πράγματα χωρίς να τα κουράζουμε με θεωρία, ώστε να παίξουμε όσο γίνεται πιο γρήγορα. Οταν το παιδί έχει πρόσβαση στη χαρά της μουσικής τόσο άμεσα, στη συνέχεια έχει και απορίες. Αυτή η ελευθερία είναι που λείπει για να πυροδοτήσει το ενδιαφέρον για τη μουσική».
Τα παιδιά λειτουργούν ήδη σαν αυτόνομη ορχήστρα. «Είναι η δική τους μπάντα. Παίξαμε στη Γερμανία σε φεστιβάλ, συνεργαζόμαστε με γαλλική μουσική ομάδα και το επόμενο διάστημα θέλουμε να πάμε στο καμπ του Ελαιώνα για να βιώσουν και τα παιδιά αυτή την εμπειρία. Εχουν αρχίσει ήδη να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες. Εχουν παίξει μουσική στην πορεία για τον Σαχζάτ Λουκμάν στα Πετράλωνα, σήμερα θα εμφανιστούν σε μια μαθητική αντιφασιστική συναυλία στην πλατεία Αυδή (17.30), έχουν πάρει μέρος σε εκδήλωση στην πλατεία Συντάγματος για τα μουσικά σχολεία και πρόσφατα υπέβαλαν αίτηση για το Schoolwave. Το έχουν πάρει πολύ ζεστά».
Τα παιδιά ζουν στις γειτονιές του κέντρου, ανάμεσα στις αντιθέσεις και τα ερεθίσματα που γεννά η μητρόπολη. «Τι να πει κανείς γι’ αυτά τα παιδιά. Τα περισσότερα βρίσκονται στον οικονομικό πάτο. Τα όργανα που έχουν είναι δωρεά. Κάποια στιγμή ανακαλύψαμε ότι σε κάθε σπίτι υπάρχει και ένα χάλκινο που κάθεται και έτσι απευθυνθήκαμε στην κοινότητα μουσικών και φίλων. Μάθαμε να κάνουμε μόνοι μας και τις επισκευές. Τα παιδιά είναι έφηβοι. Τους απασχολεί αν χώρισε κάποιος διάσημος που θαυμάζουν. Είναι όμως παιδιά του κέντρου. Το κέντρο της Αθήνας έχει πορείες, συναυλίες, κίνηση, ένταση, αντιθέσεις. Εναν πλούτο που δεν υπάρχει στα προάστια. Τα προάστια είναι τετραγωνισμένα και κομμένα σε συγκεκριμένα μέτρα. Δεν χωράς εκεί αν δεν έχεις αυτήν τη διαφάνεια. Το κέντρο όμως κάθε μέρα είναι διαφορετικό».
Μουσική του δρόμου και εξευγενισμός
Η Αγία Φανφάρα πραγματοποιεί αρκετές εμφανίσεις στους δρόμους του Μεταξουργείου, αλλά ο Ντομένικο επισημαίνει ότι υπάρχουν μεγάλες δυσκολίες. «Στη Θεσσαλονίκη πέρσι είχαν συλλάβει μια μουσικό δρόμου και με αυτή την αφορμή είχαν οργανωθεί αρκετές κινητοποιήσεις. Εμείς παλεύουμε δέκα χρόνια γι’ αυτό το ζήτημα. Οι μουσικοί του δρόμου θεωρούνται επαίτες. Αυτό καταργήθηκε νομικά αλλά στην πράξη δεν άλλαξε κάτι. Υπάρχουν διαρκώς ενοχλήσεις από την αστυνομία. “Τα είπαμε, φύγετε, θα σας πάμε μέσα”: αυτά λένε και συνεχίζεται ένα ανελέητο κυνηγητό. Ούτε ανάμεσα στα επαγγέλματα του δρόμου υπάρχει η απαραίτητη αλληλεγγύη. Η Φανφάρα επιλέγει συνήθως την κινητή πορεία, πράγμα που είναι πολύ κουραστικό, αλλά δημιουργεί πιο έντονη επαφή με τον κόσμο. Το χειρότερο δεν είναι να σε μαζέψει η αστυνομία, αλλά ότι πρέπει διαρκώς να διαπραγματεύεσαι για την ύπαρξή σου».
Η γειτονιά του Μεταξουργείου κινδυνεύει από τον εξεγευνισμό (gentrification) και τις επενδύσεις που έχουν αλλοιώσει τον χαρακτήρα της περιοχής. «Εχουμε την τύχη να είμαστε σε μια αχαρακτήριστη περιοχή και παρατημένη από τις αρχές. Αυτό δημιουργεί έναν καμβά για να φτιάξουμε οτιδήποτε. Είμαστε ανάμεσα σε ένα μικρό τρίγωνο. Η Ομόνοια με τα ναρκωτικά, το Γκάζι με την υποκουλτούρα, ο Κολωνός με τον εθνικισμό. Είμαστε στριμωγμένοι και ταμπουρωμένοι στη μέση, αλλά υπάρχει ακόμη ελευθερία. Ευτυχώς σταμάτησαν και οι επιθέσεις από χρυσαυγίτες στην περιοχή. Το Μεταξουργείο δεν κινδυνεύει από την αστυνομοκρατία και την καταστολή όπως τα Εξάρχεια αλλά από τον εξευγενισμό. Ολο αυτό έχει διαλύσει τον κοινωνικό ιστό και το ανθρώπινο στοιχείο, που λείπει πια από όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Κάποιοι λένε: ωραία περνάνε αυτοί, πάμε να τα αγοράσουμε όλα, να έρθουν πλούσιοι να μείνουν και να θυμούνται ότι κάποτε έμεναν εδώ και καλλιτέχνες. Εμείς πιστεύουμε στη διαφορετικότητα, δεν θέλουμε να καταστείλουμε κάτι, αλλά προσπαθούμε να δείξουμε ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αποτελείς κομμάτι μιας κοινότητας».
INFΟ
makesomenoizathens.com/en
