Από τη μοναδική κοιλάδα στο αρχοντικό του Σβαρτς
Καθώς απομακρύνεσαι από τον θεσσαλικό κάμπο και κατευθύνεσαι προς τα Τέμπη, το σκηνικό αλλάζει και η φύση δείχνει για άλλη μια φορά τη φαντασία της. Ο Πηνειός σε οδηγεί στο στενό άνοιγμα ανάμεσα σε δύο πανύψηλα βουνά, που δεσπόζουν μεγαλόπρεπα πάνω από το κεφάλι σου κι ανάμεσά τους σχηματίζουν μια καταπράσινη κοιλάδα…
Στα πράσινα νερά του ποταμού καθρεφτίζονται οι απότομες πλαγιές του θεϊκού Ολύμπου και του Κίσσαβου (Όσσα). Καθώς κοιτάζεις θαμπωμένος τη θέα που σου προσφέρουν, έρχεται στον νου σου η ποίηση της ελληνικής μυθολογίας. Ο πόλεμος ανάμεσα στα δυο βουνά, από τον οποίο ο δυνατός Όλυμπος κέρδισε το χιόνι, ενώ ο Κίσσαβος έμεινε με τη βροχή, που τα σύννεφα πάνω στην κορυφή του μαρτυρούν το βασίλειό της.
Πριν από εκατομμύρια χρόνια, ένας σεισμός χώρισε τον Όλυμπο σε δύο μέρη. Τα νερά της τεράστιας λίμνης που κάλυπτε όλη τη Θεσσαλία βρήκαν διέξοδο προς τη θάλασσα και δημιούργησαν την κοιλάδα των Τεμπών. Μάλιστα, λέγεται πως αν ο Όλυμπος και ο Κίσσαβος ενωθούν, εφαρμόζουν σχεδόν τέλεια. Η κοιλάδα έχει μήκος 10 χιλιόμετρα, ενώ στο στενότερο σημείο της σχηματίζεται ένα φαράγγι-πέρασμα, με πλάτος 25 μ. και βάθος περίπου 500 μ. Κατά τη μυθολογία, ο θεός Απόλλωνας ήταν ερωτευμένος με τη Δάφνη, την κόρη του Πηνειού. Ο πατέρας της για να τους χωρίσει τη μεταμόρφωσε σε φυτό, για αυτό και η δάφνη αφθονεί στην περιοχή. Εκεί, επίσης, ο θεός Πάνας κυνηγούσε τις δρυάδες και τις νύμφες.
Ο Πηνειός διασχίζει το φαράγγι των Τεμπών και αποτελεί το άτυπο σύνορο μεταξύ Βόρειας και Νότιας Ελλάδας. Εκεί βρίσκει το πιο πρόσφορο έδαφος για να ανθίσει το πιο όμορφο και σπάνιο ελληνικό αγριολούλουδο, το λευκό κρίνο ή «κρίνο της Παναγίας» (Lilium candicum). Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο κρίνος βλάστησε από μια σταγόνα γάλακτος που έπεσε στο έδαφος από τον μαστό της Ήρας, όταν θήλαζε τον Ηρακλή. Αν είστε φυσιολάτρες φωτογράφοι, ή θέλετε να απολαύσετε την πανοραμική θέα του φαραγγιού, καθώς και τους μαιάνδρους του ποταμού, επισκεφθείτε το κάστρο της Ωριάς, στα Αμπελάκια. Αν, πάλι, αποζητάτε μια πιο στενή επαφή, μπορείτε να κατεβείτε στην κρεμαστή πεζογέφυρα, στο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, για να βρεθείτε κυριολεκτικά πάνω από τον ποταμό. Από εκεί, υπάρχει η δυνατότητα περιήγησης στην κοιλάδα με το μοναδικό ποταμόπλοιο που υπάρχει στη χώρα μας.
Στα ιστορικά Αμπελάκια
Λίγο πριν από τον παλιό σταθμό διοδίων, ο δρόμος σε κατευθύνει δεξιά, προς τα ιστορικά Αμπελάκια, όπου γεννήθηκε ο πρώτος αγροτικός συνεταιρισμός τον 18ο αιώνα. Ένα σπουδαίο εγχείρημα, που έφερε πλούτη και δόξα σε ένα ταπεινό μέχρι τότε χωριό. Τα αρχοντικά που σώζονται βεβαιώνουν του λόγου το ασφαλές. Αυτό οδήγησε την πολιτεία, με τον νόμο Καποδίστρια, να ανακηρύξει την κοινότητα αυτόνομη, ως Ιστορική Κοινότητα Αμπελακίων. Αν αποφασίσετε να την επισκεφτείτε, θα συναντήσετε παραδοσιακές γειτονιές με λιθόστρωτα σοκάκια, την πλατεία με τα πλατάνια και τις ταβέρνες, το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο, την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με την εντυπωσιακή ξυλόγλυπτη οροφή (του 15ου αιώνα), το Κέντρο Πολιτιστικής Κληρονομιάς των Αμπελακίων, που εδρεύει στο παλιό εργοστάσιο υφαντουργίας, τα ερείπια της Μανιάρειου Σχολής, όπου δίδασκαν φημισμένοι λόγιοι, και, φυσικά, το αρχοντικό του Σβαρτς με την εμπνευσμένη αμπελακιώτικη αρχιτεκτονική.
Το αρχοντικό του Σβαρτς
Όταν η αμπελακιώτικη αρχιτεκτονική μπλέκει με το ευρωπαϊκό μπαρόκ, δημιουργείται μια μοναδική σύνθεση: Το αρχοντικό του «Γεωργίου Μαύρου Σβαρτς». Το «Σβαρτς» του το είχαν αποδώσει οι αυστριακές και γερμανικές αντιπροσωπείες με τις οποίες συνεργαζόταν, ως πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού των Αμπελακίων. Το αρχοντικό είναι τριώροφο και οι εσωτερικοί του χώροι είναι διακοσμημένοι με ναΐφ ζωγραφιές. Από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία είναι τα κιγκλιδωτά παράθυρα και τα καφασωτά. Στο κατώγι, όπου βρισκόταν το θησαυροφυλάκιο, βρίσκονται μέχρι και σήμερα οι σκαλιστές κασέλες μέσα στις οποίες φυλασσόταν ο παράς. Ο Γεώργιος Μαύρος Σβαρτς πέθανε σε ηλικία 80 ετών και χωρίς ποτέ να προλάβει να δει την Ελλάδα ελεύθερη. Το αρχοντικό του, πριν από περίπου 30 χρόνια, αγοράστηκε από το υπουργείο Πολιτισμού, συντηρήθηκε και λειτουργεί ως μουσείο.
Της Λαρίσης το ποτάμι, σε συνδυασμό με τα πυκνά δάση, τα ρέματα που κατεβαίνουν με ορμή, τους εντυπωσιακούς καταρράκτες και τις λίμνες, μεταμορφώνει τη φτωχή γη, σε ευλογημένη. Και δεν είναι διόλου τυχαίο πως εκεί κάποτε αναπτύχθηκαν σπουδαίοι οικισμοί, όπως το Μεταξοχώρι, η Αγιά και τα Αμπελάκια. Πρόκειται για χωριά που απέκτησαν πλούτο και φήμη από τις καλλιέργειες βαμβακιού, μεταξιού και των περίφημων πορφυρών βαμβακονημάτων.
της Μυρσίνης Γρηγόρη