Με το ξέσπασμα της κρίσης το 2007 φαίνεται πως κλείνει οριστικά το νεοφιλελεύθερο διάλειμμα του συντηρητικού χώρου διεθνώς που εγκαινιάστηκε στις αρχές του ’70.
Από τη στιγμή εκείνη και μετά παρατηρείται εντονότερη μετατόπιση προς την εκδοχή του νεοσυντηρητισμού που είναι γνωστή ως «νέα Δεξιά», που συνδυάζει τον ακραίο εθνικισμό με τον επιθετικό νεοφιλελευθερισμό.
Παρατηρείται δηλαδή μια δεξιά ριζοσπαστικοποίηση του συντηρητικού χώρου, η οποία θυμίζει την ανάλογη που συνέβη ακριβώς έναν αιώνα πριν σε όλη την Ευρώπη, ιδιαίτερα στην κεντρική, αλλά και στα Βαλκάνια/Ελλάδα. Αρνηση της κρατικής παρέμβασης, απάρνηση της προνοιακής πολιτικής, γενικευμένη εφαρμογή των (τυπικών!) κανόνων της αγοράς στην πολιτική απασχόλησης, στις εργασιακές σχέσεις, στη συνταξιοδότηση, την εκπαίδευση, τη δημόσια διοίκηση, την υγεία κ.λπ., δηλαδή σε όλο το φάσμα της κοινωνικής πολιτικής, συνιστούν το ένα σκέλος αυτής της ριζοσπαστικοποίησης.
Στο άλλο σκέλος βρίσκονται: ο επιθετικός εθνικισμός, ιδιαίτερα προς όμορα κράτη, μειονότητες κ.ά.: η ηθικοποίηση της πολιτικής και εν γένει της δημόσιας ζωής και συνεπώς η εκφορά αξιολογήσεων ή απεύθυνση κυρώσεων στο όνομα ηθικών κανόνων: η (επανα)θρησκευτικοποίηση, αν όχι όλων, πολλών πάντως σημαντικών τομέων της δημόσιας πολιτικής όπως η εκπαίδευση, η άμυνα, ο αθλητισμός, ο πολιτισμός κ.λπ. και κατ’ επέκταση η εύνοια ή, αντιθέτως, ο περιορισμός των διαφορετικών –από τις επικρατούσες– πεποιθήσεων κ.ο.κ. Με άλλα λόγια πρόκειται για προσπάθεια να χωρέσει ο πλούτος της τεχνολογικής, επιστημονικής, κοινωνικής κ.λπ. εξέλιξης στα στενά παπούτσια της παράδοσης, υπό το κράτος του φόβου, της αβεβαιότητας, της απώλειας των κατακτημένων κοινωνικών δικαιωμάτων, που δεν τη γεννά τόσο η εξέλιξη όσο η πολιτική της διαχείριση.
Το φαινόμενο δεν είναι νέο. Αυτό που ίσως είναι νέο είναι η επιθετικότητα με την οποία τοποθετείται η «νέα Δεξιά», κάτι που συντελείται με τη χρήση του λαϊκισμού. Ο λαϊκισμός είναι η συγκολλητική ουσία της νέας «νέας Δεξιάς». Ωστόσο το πρόβλημα δεν είναι ο λαϊκισμός αλλά ο νεοσυντηρητισμός της. Ο λαϊκισμός κάνει πιο ανταγωνιστική και πιο πολεμική την κοσμοαντίληψή της και ταυτόχρονα της δίνει τη δυνατότητα, ενώ παραμένει 100% ιδεολογία των ελίτ, να εισδύει στα λαϊκά στρώματα – λόγω ταξικής θέσης και των απωλειών που υφίστανται είναι περισσότερο αγκιστρωμένα σε θεσμούς και νοοτροπίες από το παρελθόν όσον αφορά την οικογένεια, τις σχέσεις των φύλων, των πολιτιστικών διαφορών, την εκπαίδευση κ.ο.κ., ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης. Με άλλα λόγια αν η λαϊκιστική «νέα Δεξιά» είναι το προϊόν, το έδαφος που το εξέθρεψε ήταν και παραμένει η κρίση. Οχι των αριθμών αλλά της πολιτικής και των κοινωνικών σχέσεων, η κρίση της χειραφέτησης.
Υπό το πρίσμα αυτό θα πρέπει να προσεγγίσει κάποιος αρκετές από τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές μεταβολές που συμβαίνουν τόσο στην αμερικανική ήπειρο όσο και στην Ευρώπη, έχοντας φυσικά κατά νου ότι το μείγμα που προαναφέραμε δεν είναι παντού και πάντα το ίδιο και φυσικά εξαρτάται από το πόσο παραδοσιακές παραμένουν και οι ίδιες οι κοινωνίες στις οποίες απευθύνεται η νέα «νέα Δεξιά».
*Ο Γιώργος Πλειός είναι καθηγητής, πρόεδρος του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος του ΔΣ του ΕΣΡ
