Το ύψος του βασικού μισθού αναμένεται να είναι από τα πρώτα θέματα στα οποία η κυβέρνηση θα κάνει κινήσεις μετά την 21η Αυγούστου προκειμένου να αλλάξει το κλίμα και να αποδείξει ότι η χώρα γυρίζει σελίδα θέτοντας τέλος στη μνημονιακή επιτροπεία.
Σήμερα τουλάχιστον 500.000 εργαζόμενοι μισθωτοί στον ιδιωτικό τομέα αμείβονται με ποσά ίσα ή χαμηλότερα του βασικού μισθού των 581 ευρώ.
Ο χρόνος ανακοίνωσης των κυβερνητικών αποφάσεων πρέπει να προσδιοριστεί στις αρχές Σεπτεμβρίου, πιθανότατα κατά τη διάρκεια της καθιερωμένης πρωθυπουργικής ομιλίας στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης στην οποία παρουσιάζεται κατά παράδοση η οικονομική πολιτική της επόμενης σεζόν. Σε πολιτικό επίπεδο η κυβέρνηση μάλλον κλίνει να ακολουθήσει το μοντέλο αυξήσεων που εφήρμοσε η συμμαχική κυβέρνηση Σοσιαλιστών – Αριστεράς στην Πορτογαλία.
Διαβούλευση και σενάρια
Σύμφωνα με πληροφορίες έχουν ήδη ξεκινήσει βολιδοσκοπήσεις προς τους κοινωνικούς εταίρους, αν και η σχέση της κυβέρνησης με τη ΓΣEE μάλλον δεν βρίσκεται στην καλύτερη φάση της καθώς στη συνομοσπονδία επικρατούν ακόμη στελέχη του ΠΑΣΟΚ και δεν αποκλείεται για λόγους εντυπωσιασμού να διατυπωθούν μαξιμαλιστικές θέσεις από την ομάδα Παναγόπουλου και τους ακολούθους της.
Ενα από τα σενάρια που έχουν διοχετευτεί αφορά την επαναφορά του βασικού μισθού στα 751 από τα 581 ευρώ που είναι σήμερα. Αυτό μάλλον θα πρέπει να θεωρηθεί ειλημμένη απόφαση, καθώς πληροφορίες θέλουν την ηγεσία αρκετών εργοδοτικών οργανώσεων να μην είναι αρνητική σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο καθώς σε αρκετούς κλάδους δίνονται υψηλότερες αμοιβές και θα επηρεαστούν δευτερευόντως.
Αυτό το οποίο δεν έχει αποφασιστεί είναι σε τι βάθος χρόνου θα υλοποιηθεί η σχετική αύξηση. Ενα σενάριο θέλει την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας μέσω τεσσάρων ετησίων αυξήσεων. Καθώς η διαφορά μεταξύ του σημερινού βασικού ( 581 ευρώ) από τον στόχο των 751 ευρώ (βασικός προ κρίσης) είναι περίπου 30%, τέσσερις ισόποσες ετήσιες δόσεις θα σήμαιναν αυξήσεις 7,5% ετησίως.
Πιθανολογείται όμως ότι για λόγους που σχετίζονται με το πολιτικό timing ίσως υπάρξει πιο εμπροσθοβαρής πολιτική και οι δόσεις θα γίνουν τρεις (όπως στην Πορτογαλία), οπότε η πρώτη δόση θα ήταν της τάξης του 10%.
Αλλο ενδεχόμενο είναι η πρώτη δόση της αύξησης να σπάσει σε δύο υποδόσεις, η μία τον Σεπτέμβριο και η άλλη μία αρχές του 2019.
Το τι θα αποφασιστεί τελικώς έχει να κάνει με τα θέματα που βάζουν ή θα βάλουν πιθανώς οι δανειστές μας, αλλά κυρίως με την κατάσταση της εσωτερικής αγοράς και τη στάση των επιχειρηματιών.
Η κατάσταση ανά κλιμάκιο
Η διάρθρωση που παρουσιάζει η κλίμακα των αμοιβών στον ιδιωτικό τομέα όπως εμφανίζονται από τα στοιχεία που καταγράφονται από το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ είναι εντυπωσιακή, καθώς λίγο λιγότεροι από τους μισούς μισθωτούς αμείβονται με πολύ χαμηλούς μισθούς (περιλαμβανομένων και των εργαζομένων μερικής απασχόλησης) Αναλυτικότερα:
1. Με αμοιβή 200 ως 300 ευρώ αμείβονται 110.089 μισθωτοί. Σε αυτή την κατηγορία και στη χαμηλή κλίμακα αμοιβών μέχρι 600 ευρώ εργάζονται πολλοί μισθωτοί στους κλάδους εστίασης και λιανικού εμπορίου
2. Με αμοιβή από 301 ως 400 ευρώ απασχολούνται 124.633 μισθωτοί
3. Με αμοιβή 401 ως 500 ευρώ πληρώνονται 89.512 μισθωτοί
4. Από 501 ως 600 ευρώ λαμβάνουν 209.971 άτομα
5. Από 601 ως 700 ευρώ αμείβονται 165.419 άτομα
6. Από 701 ως 800 ευρώ λαμβάνουν 162.468 μισθωτοί
7. Από 801 ως 900 ευρώ, 125.649 άτομα
8. Από 901 ως 1.000 ευρώ, 110.320 μισθωτοί
9. Από 1.001 μέχρι 1.200 αμείβονται 81.055 άτομα
10. Από 1.201 ευρώ και πάνω, 350.000 άτομα περίπου
Δημόσιος VS ιδιωτικός τομέας
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύγκριση της κλίμακας αμοιβών μεταξύ μισθωτών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Σύμφωνα με στοιχεία του 2017 οι μισθωτοί του δημόσιου τομέα ήταν 806,2 χιλιάδες, αριθμός που αντιστοιχεί στο 51% των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα (1.585 εκατ. εργαζόμενοι). Είναι, δηλαδή, το 34% του συνόλου των μισθωτών.
Αναφορικά με τους μισθούς, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας του εργατικού δυναμικού του β΄ τριμήνου του 2017, ο μέσος καθαρός μηνιαίος μισθός ανέρχεται σε 874 ευρώ (777 ευρώ στον ιδιωτικό τομέα και 1.075 στον δημόσιο), δηλαδή ο μέσος δημόσιος λειτουργός απολαμβάνει κατά 38% υψηλότερο μισθό από τον μέσο μισθωτό στον ιδιωτικό τομέα. Βεβαίως δεν έχει ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ο μισθωτός του ιδιωτικού τομέα λαμβάνει 14 μισθούς ετησίως ενώ του δημοσίου 12, κάτι που μειώνει τη διαφορά υπέρ των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα.
Βεβαίως, οι αυξήσεις στους βασικούς μισθούς δεν αφορούν τον δημόσιο τομέα καθώς εκεί ισχύουν άλλες κλίμακες. Και, το κυριότερο, οι όποιες κυβερνητικές αποφάσεις επιβαρύνουν κυρίως τον ιδιωτικό τομέα· από την άλλη, οι αυξήσεις στους βασικούς μισθούς θα αυξήσουν τόσο τα φορολογικά έσοδα όσο και τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων.
Βεβαίως, υπάρχει σημαντικός αριθμός απασχολουμένων στο δημόσιο με σχέση ιδιωτικού δικαίου. Οι αμοιβές αυτής της κατηγορίας θα επηρεαστούν εν μέρει από την αύξηση των κατώτατων μισθών. Συνήθως όμως οι αμοιβές και σε αυτή την κατηγορία για το Δημόσιο είναι σημαντικά υψηλότερες των αντίστοιχων του ιδιωτικού.
Επιπλέον, θεωρείται ότι οι αυξήσεις αυτές θα λειτουργήσουν θετικά για τη στήριξη της ανάπτυξης γιατί θα τονώσουν τη ζήτηση και θα ενισχύσουν τη συμβολή του πυλώνα της κατανάλωσης στην ενίσχυση του ΑΕΠ, κάτι που είναι ιδιαίτερα ασθενές τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Ας σημειωθεί ότι η σημαντική ανάπτυξη που εμφανίζει το ΑΕΠ οφείλεται κυρίως στην αύξηση των εξαγωγών ενώ η συμβολή της κατανάλωσης είναι αρνητική.
Η εικόνα των κλάδων
Ο κλάδος της εστίασης –με την εκρηκτική ανάπτυξη των δύο τελευταίων χρόνων λόγω και τουρισμού– εμφανίζει ιδιαίτερα υψηλό αριθμό χαμηλά αμειβόμενων, ενώ και στον χώρο των χερσαίων μεταφορών, των δραστηριοτήτων καθαρισμού κτιρίων αλλά και του λιανικού εμπορίου η εικόνα είναι παρόμοια. Πάντως πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμη και σε αυτούς τους κλάδους εμφανίζονται ενδιαφέρουσες εξαιρέσεις (π.χ. γνωστή γερμανική αλυσίδα υπέγραψε επιχειρησιακή σύμβαση με εισαγωγικό μισθό 1.150 ευρώ).
Στον πολυπληθέστατο τουριστικό τομέα η κατάσταση εμφανίζεται μεικτή: με καλή κλαδική σύμβαση και εισαγωγική αμοιβή άνω των 900 ευρώ, υπάρχουν αλυσίδες μεγάλων τουριστικών συγκροτημάτων στις οποίες ο βασικός μισθός είναι μόλις 600 ευρώ μεικτά. Σε αυτή την περίπτωση η υπερίσχυση των κλαδικών ή των ευμενέστερων για τους εργαζόμενους μισθών θα αλλάξει σημαντικά την κατάσταση για χιλιάδες εργαζόμενους, ειδικά στα μεγάλα ξενοδοχεία.
Οι συλλογικές συμβάσεις
Η επαναφορά της ισχύος των γενικών συμβάσεων έναντι των επιχειρησιακών είναι κάτι που θεσμοθετήθηκε να ισχύσει αμέσως μετά την 21η Αυγούστου. Μεγάλο τμήμα των εργοδοτών φαίνεται να συναινεί σε αυτό. Υπενθυμίζεται όμως ότι με βάση τη συμφωνία με τους θεσμούς θα πρέπει τα δύο συμβαλλόμενα μέρη (εργοδότες και εργαζόμενοι) να εκπροσωπούν αποδεδειγμένα το 50%+1 του κλάδου τους και αυτό να αποδεικνύεται μέσω των καταγραφών του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ.
Πρόκειται για διαδικασία αρκετά γραφειοκρατική και μπορεί μεν να εκφράζονται αγαθές προθέσεις ακόμη και από τις εργοδοτικές οργανώσεις ότι δεν θα είναι τόσο «σχολαστικές» στην καταμέτρηση, ποιος εμποδίζει όμως έναν εργοδότη που δεν θέλει να συμμορφωθεί στη σύμβαση να την προσβάλει και να καθυστερήσει –στην καλύτερη για τους εργαζομένους περίπτωση– την εφαρμογή της ή και –ακόμη χειρότερα– να μην την εφαρμόσει ποτέ;
Πάντως στο ύψος των καταβαλλομένων αμοιβών καθοριστικό ρόλο παίζει η πορεία του κλάδου. Στη χαλυβουργία, για παράδειγμα, υπάρχει συνεχής πτώση. Αντιθέτως, σε δυναμικά αναπτυσσόμενους εξωστρεφείς κλάδους η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική. Τέτοιοι είναι οι νέοι δυναμικοί κλάδοι με ισχυρές εξαγωγικές επιδόσεις, προηγμένη τεχνολογία, εξειδίκευση ανθρώπινου κεφαλαίου και υψηλή ζήτηση στη διεθνή αγορά, όπως της παραγωγής ηλεκτρονικών υπολογιστών, ηλεκτρονικών και οπτικών προϊόντων, καθώς και της έρευνας και ανάπτυξης. Επιπλέον, παραδοσιακοί κλάδοι που διατηρούν υψηλές εξαγωγικές επιδόσεις και ταυτόχρονα δυναμική εξαγωγική προοπτική, όπως ο κλάδος των ορυχείων – λατομείων. Από τον τομέα της μεταποίησης ξεχωρίζουν οι κλάδοι της παραγωγής οπτάνθρακα και προϊόντων διύλισης πετρελαίου, της παραγωγής επίπλων, της παραγωγής άλλων μη μεταλλικών ορυκτών προϊόντων και της παραγωγής ηλεκτρολογικού εξοπλισμού. Αξιοσημείωτες εξαγωγικές προοπτικές και επιδόσεις εμφανίζουν και οι κλάδοι της παραγωγής βασικών μετάλλων, της παραγωγής χημικών ουσιών κ.λπ. (στοιχεία από πρόσφατη σχετικά έκθεση ΙΝΕ ΓΣΕΕ).
Οι κυβερνητικές αναστολές
Αυτό που είναι δύσκολο να αποτιμηθεί είναι η πιθανή επίπτωση των αυξήσεων των κατώτατων και κυρίως των υποκατώτατων μισθών σε κλάδους που είναι εντάσεως εργασίας και παρουσιάζουν παράλληλα σημεία ανάκαμψης.
Μέχρι στιγμής, ειδικά για τον υποκατώτατο μισθό (δηλαδή τον μειωμένο μισθό που θεσπίστηκε για την καταπολέμηση της ανεργίας στους νέους κάτω των 25 ετών) δεν έχει διαρρεύσει κανένα σενάριο. Η κυβέρνηση δεν θέλει με τίποτε να ανακοπεί η πορεία μείωσης της ανεργίας και ήδη ψήφισε μέτρα όπως το αυξημένο κατά 50% αφορολόγητο για τους μισθούς νεοπροσλαμβανομένων ή τη μετατροπή σε πολύ χαμηλό πρόστιμο του δεκαχίλιαρου που αφορά την αδήλωτη εργασία εφόσον ο απασχολούμενος προσλαμβάνεται με σύμβαση αορίστου χρόνου).
Ήδη υπάρχουν διαβουλεύσεις με εκπροσώπους ευαίσθητων κλάδων, προκειμένου να υπάρξει ακριβής καταγραφή της κατάστασης και να αποφευχθούν επιζήμιες κινήσεις.