Φαίνεται πως έχουμε αντιστρέψει το βέλος της ιστορίας και πάμε με μεγάλες ταχύτητες προς τα πίσω. Σ’ αυτό το πίσω της ιστορίας αναβιώνουμε τη μασκαρεμένη φιλανθρωπία του Μεσαίωνα που καταβάλλεται «αχρεωστήτως» σήμερα με τη μορφή των pass. Ο Πασκάλ Μπρυκνέρ γράφει ότι στον Μεσαίωνα υπήρχε μια μέθοδος κατασκευής ζητιάνων από το ίδιο το φεουδαρχικό σύστημα. Προκειμένου τα εξαθλιωμένα πλήθη να δεχτούν την ελεημοσύνη θα έπρεπε να δημιουργούν πληγές στο σώμα τους όχι σε υπερβολικό βαθμό, (και αυτό κατ’ εντολή του φεουδάρχη) γιατί ο καλός μεν, άθλιος δε υπήκοος, δε θα έπρεπε να υποφέρει υπερβολικά, επειδή σ’ αυτή την περίπτωση θα απωθούσε με την εικόνα του. Όφειλε με άλλα λόγια να εμφανιζόταν δυστυχισμένος έως ένα βαθμό, ώστε να κέντριζε το ενδιαφέρον. Διαφορετικά δε θα είχε καμία τύχη αν η δυστυχία του ήταν υπερβολική γιατί εκείνος θα αποτελούσε ένα μελλοθάνατο.
Η θέαση της απόλυτης δυστυχίας θα έπρεπε να κρύβεται, έτσι λοιπόν ο δυστυχισμένος αναγκαζόταν να παίζει θέατρο ώστε να έδειχνε λιγότερο δυστυχισμένος. Αυτή τη στρατηγική της χρήσης των εξαθλιωμένων την αναπροσαρμόζει η εποχή μας μ’ έναν τρόπο «προχωρημένης» πολιτικής που κομψεύει και ακκίζει επίπλαστα τη φιλανθρωπία. Το 1950 μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και το τέλος των συσσιτίων στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Τζον Χακ εμπνεύστηκε ένα πρόγραμμα pass για γεύματα με αντάλλαγμα μια χρέωση υπηρεσιών. Μετά από 5 χρόνια ο νεοφιλελεύθερος οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν ανακάλυψε τα vouchers στην εκπαίδευση και τα προτείνει στα προγράμματα σπουδών τα οποία αρχικά επικυρώθηκαν σε όλη τη βαθμίδα της εκπαίδευσης στο Ουισκόνσιν. Ενώ το 1962 στη Γαλλία ο Ζακ Μπορέλ πρότεινε την εφαρμογή pass για τις επιχειρήσεις που είχαν δραστηριοποιηθεί στο λιανικό εμπόριο τροφίμων ώστε να μετριαστεί η κοινωνική αντίδραση λόγω φτώχειας. Μήπως τελικά βρισκόμαστε σε μια επανάληψη η οποία όπως έγραφε ο Χέγκελ «κινείται γύρω από εκείνο το οποίο είναι νεκρό»;
Το τέλος του φεουδαρχικού κόσμου και η αντικατάσταση του από τον αστικό κόσμο άφηνε στα συρτάρια της ιστορίας τη νοσηρή και εσφαλμένη προοπτική της ελεημοσύνης. Όχι την ευκαιρία της ποιότητας ζωής και της αξιοπρέπειας, αλλά την απόγνωση η οποία θεραπεύεται με το διαστρεβλωτικό σκεπτικισμό της κρατικής φιλανθρωπίας.
Συχνότατα η εξαθλίωση και η πείνα, γίνονται δεχτές και φθάνουν να γίνονται και μη αντιληπτές με τη βοήθεια των pass. Η κοινωνική φαινομενολογία που ανακατεύει ανθρωπιά και απανθρωπιά στεγάζεται κάτω από την κρατική φιλανθρωπία των pass και γίνεται ένα συλλογικό αίσθημα ή καλύτερα το «σιρόπι της μοιρολατρίας» όπως έγραφε ο Ζαν Πωλ Σαρτρ.
Με τα pass δημιουργούνται νέα κοινωνικά αναισθητικά απάθειας και συνήθειας του πολίτη. Σε βοηθούν να συνθηκολογήσεις με την εξουσία αλλά και να αγαπήσεις την περιθωριοποίηση σου. Επίσης σε σπρώχνουν σ’ ένα νέο αίσθημα ισότητας μεταξύ των αποκλεισμένων το οποίο σε προχωράει με σκυφτό το κεφάλι.
Επιπλέον τα pass σου δίνουν την ευκαιρία να συμμετάσχεις σε μια μυστική ενότητα, φτάνει να νιώθει κανείς ότι υπάρχει σ’ ένα «συνανήκειν» και να ενατενίζει το μέλλον της Διεθνούς των Περιθωριοποιημένων. Επάνω σ’ αυτή την προοπτική κινήθηκε και η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Fuel pass, market pass, power pass, food pass, free pass, freedom pass, youth pass, είναι όλα αυτά τα pass που εξαγγέλλει η κυβέρνηση της ΝΔ και αποτελούν τα ψίχουλα χαράς που «σέβονται» το άλγος της φτώχειας και της ανέχειας του ελληνικού λαού σύμφωνα με την κυβερνητική αντίληψη του Κυριάκου Μητσοτάκη αποσκοπώντας να συντηρήσουν τη φτώχεια για πάντα.
Τα pass έγιναν αυτή η «φωλιά για τα ανθρωπάρια» όπως έλεγε ο Νίτσε όταν αναφερόταν στις δυνάμεις εκείνες που θέλουν να παγιδεύσουν την ανθρώπινη δράση, οι οποίες με τις ευνουχιστικές ψαλίδες τους εγκλωβίζουν κάθε θέληση για ζωή και αξιοπρέπεια.
Να καταλάβουμε ότι τα pass δεν αποτελούν οικονομική βοήθεια, ούτε θεραπεύουν τη φτώχεια, είναι ο υπολογισμένος χρόνος που σχηματίζει νησίδες εξάρτησης και με το πρόσωπο της πρόσκαιρης οικονομικής παροχής οργανώνεται η συχνότητα της καταστολής με έναν άλλο τρόπο. Και ο κύριος Μητσοτάκης αισθάνεται ικανοποιημένος ή καλύτερα περήφανος να βλέπει τους πολίτες να μεταμορφώνονται σε εξαρτημένους των pass και να συλλέγουν νεκρές διάρκειες της ζωής τους, εξαγοράζοντας παράλληλα τις συνειδήσεις τους και τις ψήφους τους.
*Ο Απόστολος Αποστόλου είναι καθηγητής πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας