Με τη βούλα Μητσοτάκη πρόσωπα και ομάδες πίεσης συμφερόντων αποκτούν επίσημα μητρώο για την προώθηση των επιδιώξεών τους (lobbying). «Μητρώο διαφάνειας» λένε στην κυβέρνηση της ΝΔ, που ακολουθεί την πεπατημένη της ΕΕ –και με το βλέμμα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού– σχετικά με την καταγραφή στοιχείων προσώπων, εταιρικών σχημάτων και νομικών οντοτήτων που παρεμβαίνουν με συναντήσεις και μέσα επικοινωνίας σε μέλη του κοινοβουλίου και κομματικά στελέχη προκειμένου να προωθούν τα συμφέροντά τους και να επηρεάζουν υπέρ τους το νομοθετικό έργο. Οι ρυθμίσεις που έφερε πρόσφατα ο υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης για τη δημιουργία μητρώου ατόμων ή και νομικών προσώπων παντός τύπου και καταγραφή επαφών των «διαδρομιστών» με θεσμικά όργανα ή και βουλευτές δεν πείθουν. Λειτουργούν σαν καθαρτήριο για τους ισχυρούς και ως προπέτασμα καπνού για να μπορούν πιο ευέλικτα οι πολιτικοί υπερασπιστές του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης να αποφασίζουν… εκ μέρους των εχόντων δύναμη και πλούτο.
Η κυβέρνηση της ΝΔ εμφανίζει τη θεσμοθέτηση όρων για το λόμπινγκ ως οριοθέτηση των κέντρων συμφερόντων προς την πολιτική εξουσία. Ωστόσο τέτοιου τύπου επιχειρήματα έχουν καταρρεύσει προ πολλού στις χώρες όπου ήδη υπάρχουν νομοθετικές ρυθμίσεις για λόμπινγκ. Τα συγκοινωνούντα δοχεία των σκανδάλων από τη Siemens ως τη Novartis σε ΗΠΑ, Γερμανία, Ελλάδα και αλλού το έδειξαν.
Διάδρομοι προπαγάνδας
Πεδίον δόξης λαμπρόν ανοίγει και για νέα εταιρικά σχήματα που θα «πουλούν» τεχνογνωσία προπαγάνδας υπέρ επιχειρηματικών ομίλων για να κατισχύουν και να προκύπτουν νόμοι ευνοϊκοί για την κερδοφορία τους έναντι άλλων του ίδιου κλάδου. Το σέρβις γίνεται με νέα πλασαρίσματα, σε μια περίοδο μακράς οικονομικής κρίσης που εντείνει τους ανταγωνισμούς. Ιδιαίτερα τώρα που οι πράσινες επενδύσεις ξεφυτρώνουν σαν το μανιτάρι της κλιματικής κρίσης και οι ενεργειακές αντιπαραθέσεις κάνουν ράλι, όλοι αναζητούν καλύτερη pole position.
Πλέον ήρθε η ώρα της εισόδου και της Ελλάδας στο λόμπινγκ χωρίς προσχήματα. Οι κολοσσοί της βιομηχανίας, της τεχνολογίας και της πληροφορικής μαζί με εφοπλιστικούς ομίλους τα θέλουν όλα και όλους στην υπηρεσία τους με καλύτερους όρους γι’ αυτούς. Και ανοίγουν νέες δουλειές για επαγγελματίες. Ανοίγουν γραφεία οι «διαδρομιστές», οι λομπίστες ή επί το… επιστημονικότερο «σύμβουλοι δημόσιας πολιτικής». Και οι επιχειρηματικοί όμιλοι συστήνουν εταιρείες συμβούλων, δικηγόρων και επικοινωνιολόγων για να παρεμβαίνουν με μεγαλύτερη ευκολία απ’ ό,τι τώρα στην παραγωγή νομοθετημάτων που τους βολεύουν.
Με σήμα τον Ποπάι!
Κάπου ανάμεσα εμφανίζεται και ο Ποπάι με την κονσέρβα να εκτοξεύει το σπανάκι που του δίνει δύναμη. Από τη δεκαετία του 1930 ως σήμερα χρησιμοποιείται για αναφορές περί λόμπινγκ. Σε μεταπτυχιακή μελέτη (Κ.Θ. Σφυριδάκης «Lobbying διεθνής και ελληνική έννομη τάξη de lege lata και de lege ferenda», 2016) αναπαράγεται το παράδειγμα του κόμικ: με έμφαση στις μεθοδεύσεις, σημειώνει ότι η βιομηχανία σπανακιού επέλεξε τότε το φυτό για δυναμωτικό του Ποπάι, πείθοντας την κυβέρνηση για την υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο, και οι πωλήσεις του έφτασαν στα ύψη.
Στην Ελλάδα η νομοθετική πρωτοβουλία Βορίδη δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία. O Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η Κομισιόν και η Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) πρωτοστατούν. Ηδη από τον Απρίλιο του 2020 η κυβέρνηση προωθεί την ένταξη πράξεων στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Μεταρρύθμιση δημόσιου τομέα», με αντικείμενο μεταξύ άλλων ρυθμιστικές παρεμβάσεις σε πεδία πολιτικής όπως το λόμπινγκ, η σύγκρουση συμφερόντων και η χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων. Στην αιχμή του δόρατος τέθηκε η αναβάθμιση του ελεγκτικού έργου της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας.
Το υπουργείο Ανάπτυξης και τα κοινοτικά κονδύλια του ΕΣΠΑ επιταχύνουν την ένταξη. Τον Μάιο του 2021 ο υπουργός Μ. Βορίδης προσκλήθηκε στη διάσκεψη του ΟΟΣΑ για το λόμπινγκ. Δεν αρκεί πλέον στη διακυβέρνηση ο θεσμός των κοινωνικών εταίρων (κλαδικών ενώσεων, ΣΕΒ κ.ά.), μια και ο ανταγωνισμός εταιρειών και brands έχει σκληρύνει.
Για τη διαμόρφωση θεσμικού πλαισίου ο υπουργός Εσωτερικών είχε επαφές με εκπροσώπους επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα. Τον Ιούλιο του 2021, λίγο προτού εισαχθεί προς ψήφιση στη Βουλή το νομοθέτημα Βορίδη, ενημέρωνε για τη νόμιμη άσκηση επιρροής σε μέλη θεσμικών οργάνων της πολιτείας (lobbying) και στα μέλη του Κύκλου Εταιρικών Υποθέσεων και Επικοινωνίας.