Αλλιώτικα από τα προηγούμενα ήταν τα φετινά Χριστούγεννα καθώς παρατηρήθηκαν ελλείψεις σε μια σειρά από προϊόντα: από ημιαγωγούς για την κατασκευή κινητών μέχρι γαλοπούλες και ζαχαρωτά. Ο… Αγιος Βασίλης δυσκολεύτηκε να παραδώσει έγκαιρα τα προϊόντα που θα ικανοποιούσαν την υπερβάλλουσα ζήτηση λόγω της έξαρσης του καταναλωτισμού που προκάλεσε η πανδημία.
Το… μποτιλιάρισμα της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι ο πονοκέφαλος που δημιούργησε η υπερβάλλουσα καταναλωτική ζήτηση σε πολλές κυβερνήσεις, προκαλώντας έλλειψη σε πολλά προϊόντα και ταχύτερη αύξηση του πληθωρισμού. Εικόνες από άδεια ράφια σε αναπτυγμένες χώρες και προειδοποιήσεις από γίγαντες του ηλεκτρονικού λιανικού εμπορίου για έγκαιρες παραγγελίες ενόψει εορτών συμπληρώνουν την εικόνα ενός προβλήματος που ανέκυψε από την παγκοσμιοποίηση της παραγωγής και της διανομής των υλικών αγαθών.
Τι φταίει;
Το παγκόσμιο μποτιλιάρισμα στην εφοδιαστική αλυσίδα προκλήθηκε από ένα φαύλο κύκλο αυξημένης ζήτησης. Από τη μία πλευρά οι έγκλειστοι πολίτες που παράγγελναν περίσσια προϊόντα, είτε προσπαθώντας να «στοκάρουν» προμήθειες σε χρειώδη (από χαρτί τουαλέτας έως laptops) είτε αναζητώντας διέξοδο από την πλήξη τους με παιχνιδοκονσόλες ή επιτραπέζια παιχνίδια. Χαρακτηριστικά, οι παραγγελίες για διαρκή αγαθά στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο ήταν περισσότερες απ’ ό,τι πριν από την πανδημία, παρά τη μικρή μείωση που υπέστησαν ύστερα από οκτώ μήνες συνεχόμενης αύξησης. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρείες προσπαθώντας να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση παράγγελναν μεγαλύτερες ποσότητες αγαθών και πρώτων υλών για να μην ξεμείνουν.
Η αυξημένη ζήτηση για εισαγωγές όμως δεν μπορεί να ικανοποιηθεί εξαιτίας έλλειψης εργατικών χεριών στις μεταφορές και τις αποθήκες. Επιπλέον, τα αργοπορημένα καράβια και οι ξεπερασμένες υποδομές σε συνδυασμό με τα περιοριστικά μέτρα εξαιτίας του κορονοϊού περιπλέκουν περισσότερο τα πράγματα. Ετσι, φαίνεται ότι το σύστημα μεταφοράς που συνδέει τα εργοστάσια με τους καταναλωτές δεν ήταν σχεδιασμένο να λειτουργεί για μακρές περιόδους με «φουλ τις μηχανές».
Κυριαρχία επιχειρήσεων
Οι δυτικοί αναλυτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την άνοδο του προστατευτισμού στην οικονομία, καθώς κάθε χώρα επιζητά πλέον μεγαλύτερη ασφάλεια στον εφοδιασμό της με βασικά αγαθά. Μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού η κυριαρχία του φιλελευθερισμού σε παγκόσμιο επίπεδο έκανε τις χώρες δεκτικές σε ευέλικτα σχήματα οικονομίας, τα οποία είχαν στόχο την εξοικονόμηση πόρων από την εκμετάλλευση του φτηνού εργατικού δυναμικού στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Οι γεωπολιτικές στρατηγικές και η παγκοσμιοποίηση προχωρούσαν σε παράλληλες πορείες, δημιουργώντας ένα μοντέλο παραγωγής που αγνοούσε τα σύνορα υποσχόμενο να παρέχει στον καταναλωτή το προϊόν που επιθυμεί τη στιγμή που το επιθυμεί (just-in-time economy).
Κυβερνήσεις και επιχειρήσεις τραβούν τώρα σε διαφορετικά μονοπάτια. Οι επιχειρήσεις θέλουν αποδοτικότητα και οικονομίες κλίμακας, ενώ οι κυβερνήσεις έχουν θέσει ως προτεραιότητα τον έλεγχο και την πρόσβαση σε κρίσιμης σημασίας υλικά. Αυτή η τάση έγινε ακόμη πιο εμφανής στην κούρσα της προμήθειας εμβολίων, στην οποία οι πλούσιες χώρες έτρεξαν να εξασφαλίσουν όσο γίνεται περισσότερες δόσεις για τον πληθυσμό τους, αφήνοντας ανεμβολίαστη τη συντριπτική πλειονότητα του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Αβέβαιο μέλλον
Οι εκτιμήσεις των ειδικών για το μέλλον ποικίλλουν στην αισιοδοξία τους για την επάνοδο της εφοδιαστικής αλυσίδας στην προ πανδημίας κανονικότητα. Αλλωστε οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις για τη χρονιά που πέρασε καταρρίφθηκαν από τις μεταλλάξεις του ιού, παρά το γεγονός ότι ο πλανήτης πλέον είχε στο οπλοστάσιό του κατά της πανδημίας τα εμβόλια, ενώ και τα lockdowns άρθηκαν στις περισσότερες χώρες.
Οι αισιόδοξες προβλέψεις για τον νέο χρόνο λένε ότι καθώς οι καταναλωτές θα στραφούν περισσότερο προς τις υπηρεσίες και λιγότερο στα αγαθά, η ζήτηση θα μειωθεί και μαζί της θα αποκλιμακωθεί και η πίεση στους εμπορικούς δρόμους. Από την άλλη πλευρά, εάν η μετάλλαξη Ομικρον ή μια νέα εξέλιξη της πανδημίας επιφέρει ξανά κλείσιμο της οικονομίας, τα πράγματα θα συνεχίσουν να είναι δύσκολα. Επίσης, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι στα λιμάνια της Ευρώπης και των ΗΠΑ ο ρυθμός διεκπεραίωσης των εμπορευματοκιβωτίων είναι τέτοιος που θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να ξαναγεμίσουν οι αποθήκες. Τα λιμάνια της δυτικής ακτής των ΗΠΑ παλεύουν με τον χρόνο για να ξεφορτώσουν τα κοντέινερ, ενώ ακόμη και η αποθήκευση των άδειων πλέον κοντέινερ αποτελεί πρόκληση. Μόνο στο λιμάνι του Λος Αντζελες, που είναι το μεγαλύτερο της χώρας, υπάρχουν πάνω από 115.000 άδεια κοντέινερ, τα οποία για να μην πιάνουν χώρο φορτώνονται σε φορτηγά που σταθμεύουν αλλού, δημιουργώντας έλλειψη σε επίγεια μεταφορικά μέσα και περαιτέρω πρόβλημα στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Τα… απόνερα
Το… μποτιλιάρισμα στις μεγάλες αρτηρίες του παγκόσμιου εμπορίου φέτος από την τεράστια ζήτηση για αγαθά ήταν πρωτοφανές. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η προσάραξη του φορτηγού πλοίου «Ever Given» στο κανάλι του Σουέζ, που έδειξε σε όλο τον κόσμο ότι οι υπάρχουσες υποδομές μετά βίας μπορούν να παρακολουθήσουν την ανάπτυξη του διαμετακομιστικού εμπορίου, στο οποίο συμμετέχουν όλα και μεγαλύτερα πλοία, με αποτέλεσμα την αύξηση της έντασης εργασίας στο προσωπικό τόσο του καραβιού όσο και των λιμανιών.
Επίσης, η ύπαρξη τεράστιων πλοίων προκαλεί σημαντική επιβάρυνση του περιβάλλοντος, αφού πέρα από τις εκπομπές άνθρακα που είναι μεγάλες –για τις οποίες πολύς λόγος έχει γίνει τελευταία–, η βυθοκόρηση που γίνεται στα λιμάνια του αναπτυσσόμενου κόσμου απλώς και μόνο για να έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν μια πλωτή πολιτεία ταράζει και ανατρέπει το ευαίσθητο οικοσύστημα των βυθών σε πολλές χώρες.
