Εκπαιδευτικοί και ειδικοί προειδοποιούν ότι τα lockdowns βλάπτουν σοβαρά την παιδεία ειδικά στις αναδυόμενες οικονομίες όπου δεν υπάρχουν κατάλληλες υποδομές.
Όταν τον Μάρτιο του 2020 τα σχολεία έβαλαν για πρώτη φορά λουκέτο στα περισσότερα κράτη λόγω της Covid-19 οι κυβερνήσεις πιάστηκαν στον ύπνο. Κανείς δεν φανταζόταν ότι η τηλεκπαίδευση θα γινόταν επιτακτική ανάγκη από τη μια μέρα στην άλλη.
Έκτοτε τα σχολεία ανοιγοκλείνουν, με τους μαθητές πότε να πηγαίνουν στις σχολικές αίθουσες και πότε να παρακολουθούν μαθήματα εξ αποστάσεως και τις ελλείψεις σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό να γίνονται ολοένα πιο ορατές. Τα συνεχόμενα lockdowns ανέτρεψαν απότομα ολόκληρες δεκαετίες αργής αλλά σταθερής προόδου στην αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων, αναδεικνύοντας πάλι το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών.
Στην κορύφωση της κρίσης, έρευνα της UNESCO αποκάλυψε ότι πάνω από 1,6 δισεκατομμύριο μαθητές σε περισσότερες από 190 χώρες στον κόσμο δεν πήγαιναν στο σχολείο. Για τα περισσότερα κράτη τα κλειστά σχολεία αποτελούν λύση για τον περιορισμό της εξάπλωσης της Covid-19. Εκπαιδευτικοί και ειδικοί ωστόσο προειδοποιούν ότι η στρατηγική αυτή μελλοντικά μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στα παιδιά, ειδικά στις αναδυόμενες οικονομίες όπου οι ελλείψεις υλικοτεχνικών υποδομών είναι μεγάλες.
Βορράς – Νότος
Μέχρι και τον περασμένο Μάρτιο πάνω από 800 εκατ. μαθητές εξακολουθούσαν να επηρεάζονται από το πλήρες ή μερικό κλείσιμο των σχολείων. Για κάποιους μαθητές όμως οι μαθησιακές απώλειες είναι μεγαλύτερες. Στην Ιταλία η στροφή προς τις διαδικτυακές τάξεις άφησε πίσω τον ήδη ευάλωτο πληθυσμό του φτωχού Νότου, ο οποίος μπορεί να γλίτωσε από τα χειρότερα της πανδημίας, οι οικονομικές συνέπειές της όμως στις ήδη φτωχές και με σοβαρές ελλείψεις σε υποδομές περιοχές του αναμένεται να είναι μεγαλύτερες σε σχέση με τον πλούσιο Βορρά.
«Ο πραγματικός αντίκτυπος μπορεί να γίνει αντιληπτός ρίχνοντας μια ματιά στα (φτωχότερα) προάστια, όπου πολλά παιδιά κατά τη διάρκεια της διαδικτυακής εκπαίδευσης απλώς “εξαφανίστηκαν”, παρά το γεγονός ότι είχαν εγγραφεί. Η μη παρακολούθηση προκαλεί κενά στην εκπαίδευση τα οποία θα σχηματίσουν ημιμαθείς πολίτες οι οποίοι προορίζονται για χαμηλόμισθα επαγγέλματα ή ωθούνται στη μαύρη εργασία» επισημαίνει η Μίλα Σπίκολα, Ιταλίδα παιδαγωγός, συγγραφέας και σύμβουλος στο υπουργείο Νότου.
Πριν από την πανδημία μελέτη της εταιρείας ερευνών Openpolis το 2019 διαπίστωσε ότι στη Νάπολη τα ποσοστά εγκατάλειψης του σχολείου έφταναν το 19%. Τώρα πολλοί εκπαιδευτικοί ανησυχούν ότι ορισμένοι μαθητές δεν θα επιστρέψουν από τον Σεπτέμβριο στα μαθήματα, με τις επιπτώσεις να είναι μακροχρόνιες.
Διά βίου επιπτώσεις
Ανθρωπιστικές οργανώσεις προειδοποιούν ότι αν οι κυβερνήσεις συνεχίσουν να ανοιγοκλείνουν τα σχολεία, θα υπάρξει ραγδαία αύξηση στην παιδική εργασία, στους γάμους ανηλίκων και στα ποσοστά αναλφαβητισμού. Σε ανάλυσή του το ανεξάρτητο think tank Social Justice Ireland εκτιμά ότι ο αντίκτυπος θα είναι μακροχρόνιος, με τους μαθητές να αντιμετωπίζουν στο μέλλον προβλήματα στην αγορά εργασίας εάν δεν εφαρμοστούν οι κατάλληλες πολιτικές.
Ενας μέσος μαθητής είναι πιθανό να δει περίπου 3% χαμηλότερο εισόδημα καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου του λόγω της διακοπής της εκπαίδευσής του, σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ. Η Παγκόσμια Τράπεζα από την πλευρά της εκτιμά ότι τα συνολικά εισοδήματα των παιδιών αυτών θα μειωθούν κατά 8,45 τρισ. ευρώ.
Ενα σενάριο για τον αντίκτυπο της πανδημίας στον εκπαιδευτικό τομέα προβλέπει απώλειες 1,5% του ΑΕΠ στις εθνικές οικονομίες για όλο τον υπόλοιπο αιώνα, οι οποίες αναμένεται να αυξηθούν εάν τα εκπαιδευτικά συστήματα αργήσουν να λειτουργήσουν όπως προ πανδημίας.
Ψηφιακός μετασχηματισμός
Τα προβλήματα στον τομέα της εκπαίδευσης που επιδεινώθηκαν μετά το ξέσπασμα της πανδημίας έρχονται να επιβεβαιώσουν τις αδυναμίες δεκαετιών των κρατών να εξαλείψουν τις εκπαιδευτικές ανισότητες. Περίπου το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού, δηλαδή περίπου 3,6 δισ. άνθρωποι, εξακολουθεί να μην έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Την ίδια ώρα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ, σχεδόν 500 εκατ. μαθητές από την προσχολική έως τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν έχουν καμία πρόσβαση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, με τα τρία τέταρτα αυτών να ζουν σε φτωχές ή αγροτικές περιοχές. Το τεράστιο αυτό ψηφιακό χάσμα αποτυπώνει ξεκάθαρα την επιτακτική ανάγκη για ψηφιακό μετασχηματισμό.
Ορισμένες χώρες έχουν ήδη κινητοποιηθεί συμβάλλοντας στη γεφύρωση του χάσματος. Τον περασμένο Μάρτιο η ιταλική κυβέρνηση ενέκρινε επενδυτικό σχέδιο ύψους 35 εκατ. ευρώ για την εκπαίδευση προκειμένου να καλυφθούν οι ελλείψεις στις φτωχές χώρες του Νότου. Το υπουργείο Παιδείας της γειτονικής χώρας διέθεσε επίσης πρόσφατα 40 εκατ. ευρώ για την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών σε μειονεκτικές περιοχές.
Το Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιεί πτυχιούχους εκπαιδευτικούς για την ενισχυτική διδασκαλία παιδιών που προέρχονται από οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, ενώ η Ινδία προωθεί εκπαιδευτικές εφαρμογές μέσω smartphones.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα κίνητρα είναι ελάχιστα πια για τους μαθητές μετά τα απανωτά lockdowns και η δημιουργία πιο ανθεκτικών εκπαιδευτικών συστημάτων χωρίς διακρίσεις αποτελεί επιτακτική ανάγκη.