Μυστικοπάθεια, πρωτοφανής πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα και αντιδημοκρατικές ρήτρες εμπιστευτικότητας.
Σιγή ιχθύος. Ακρα μυστικότητα εξακολουθεί να τηρεί το Μέγαρο Μαξίμου αναφορικά με τη σύμβαση που έχει συνάψει εν μέσω πανδημίας με την Palantir. Μια σιωπή που φαίνεται ένοχη αν συνυπολογιστεί το βε-βαρυμένο ιστορικό της εταιρείας διαχείρισης big data. Κι αυτό επειδή η Palantir, που «γεννήθηκε» από τη CIA και συνεργάστηκε μαζί της και με μυστικές υπηρεσίες πολλών χωρών, έχει συμμετάσχει στη δημιουργία του πιο δυνατού εργαλείου της NSA για την κατασκοπεία πολιτών, έχει συνδράμει μέσω του λογισμικού της στην απέλαση μεταναστών στις ΗΠΑ, ενώ συνδέεται και με την Cambridge Analytica, η οποία έχει ενεργό ρόλο στην εκλογή του Τραμπ και στο εκλογικό αποτέλεσμα του Brexit.
Αν όλα αυτά δεν αρκούσαν να καταδείξουν την αιτία που το Μαξίμου κρατάει κρυμμένη στο συρτάρι τη σύμβαση με την Palantir, η εξήγηση μπορεί μάλλον να δοθεί από τα κοινά χαρακτηριστικά των συμφωνιών που έχει συνάψει η Palantir με τις κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Βρετανίας. Η βρετανική κυβέρνηση συμφώνησε με την Palantir να αλιεύει δεδομένα για τους διασυνοριακούς ελέγχους –θα γνωρίζει ακόμη και γιατί υπάρχει μποτιλιάρισμα–, γεγονός που σύμφωνα με καταγγελίες οργανώσεων μπορεί να παρέχει μια πρωτοφανή πρόσβαση στα δεδομένα των Βρετανών πολιτών. Στην Ελλάδα το μόνο που έχει δηλώσει το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής –μέσω πηγών– είναι ότι τα δεδομένα θα αφορούν την κίνηση στον δρόμο, συμφωνία δηλαδή που φαντάζει παρεμφερής με αυτήν της Βρετανίας.
Το σημαντικότερο, βάσει των νέων στοιχείων που φέρνει σήμερα στη δημοσιότητα το Documento, είναι ότι η Palantir συνάπτει κατά κύριο λόγο συμφωνίες με ρήτρες εμπιστευτικότητας, ενώ την ευθύνη για την αξιοποίηση των δεδομένων έχουν οι συμβαλλόμενοι οργανισμοί. Πρόκειται για ξεκάθαρη παραβίαση συ-νταγματικά κατοχυρωμένων δημοκρατικών ελευθεριών, εφόσον η αξιοποίηση αυτών των δεδομένων γίνεται για λογαριασμό κυβερνήσεων και είναι ο λόγος που η ελληνική κυβέρνηση, η οποία εν προκειμένω συ-μπεριφέρεται ως ΑΕ, οφείλει να αποκαλύψει τι συμφώνησε με την Palantir. Και όχι να κρύβεται στις σκιές.
«Θα της επιτρέψει να δει πληροφορίες»
Στη Βρετανία έχει συναφθεί ακόμη μία σύμβαση με την Palantir, αφού το εθνικό σύστημα υγείας της χώρας (NHS) της ανέθεσε μια τεράστια βάση δεδομένων για την Covid-19 αντί 36 εκατ. λιρών (39,7 εκατ. ευρώ). Λίγους μήνες πριν είχε συμφωνήσει να λάβει μία λίρα –μετέπειτα η αμοιβή ορίστηκε στο 1 εκατ. λίρες (1,1 εκατ. ευρώ)– για την επεξεργασία ευαίσθητων ιατρικών αρχείων ασθενών κορονοϊού. Γεγονός που έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων, αφού σύμφωνα με καταγγελίες η κυβέρνηση Μπόρις Τζόνσον έχει αφήσει την Palantir να κερδοφορήσει μέσω πρωτοφανούς πρόσβασης στα δεδομένα του NHS, κάτι που σηματοδοτεί τεράστια παραβίαση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων.
Η ελληνική κυβέρνηση αρνείται –μέσω πηγών– ότι η συμφωνία που σύναψε αφορά την Covid-19. Οσο όμως αρνείται να δημοσιεύσει τη σύμβαση, το πιθανότερο σενάριο είναι ότι έχει υπογράψει σύμβαση εμπι-στευτικότητας με πολλά κοινά με αυτήν της Βρετανίας που θα της επιτρέψει τη διαχείριση πρωτοφανούς –και άγνωστου– όγκου προσωπικών δεδομένων των Ελλήνων πολιτών.
Σε πρόσφατο δημοσίευμα της βρετανικής «Telegraph» γίνεται λόγος για τη συμφωνία βρετανικής κυβέρνη-σης και Palantir, η οποία αφορά τους συνοριακούς ελέγχους, γεγονός «που θα μπορούσε να δώσει στην εταιρεία “πρωτοφανή πρόσβαση” στα δεδομένα του βρετανικού κοινού, όπως προειδοποιούν ομάδες απορ-ρήτου». Η Palantir, που «έλαβε πρώιμη χρηματοδότηση από τη CIA, έχει επιλεχθεί από το υπουργικό συμ-βούλιο να παρακολουθεί τη ροή των ανθρώπων και των οχημάτων στα σύνορα της Βρετανίας μετά το Brexit».
Μάλιστα, το λειτουργικό σύστημα της Palantir «θα μπορεί να αναγνωρίζει την αιτία των ουρών ακινητοποι-ημένων αυτοκινήτων στα σύνορα από τη βασιλική Υπηρεσία Δημόσιων Εσόδων και Τελωνείων, το τμήμα Περιβάλλοντος, Τροφίμων και Αγροτικών Ζητημάτων, το υπουργείο Εσωτερικών και το τμήμα Μεταφορών» και θα τροφοδοτείται από «ανοιχτές πηγές και εμπορικά δεδομένα». Το βρετανικό υπουργικό συμβούλιο σχολίασε ότι αυτή η τεχνολογία «θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να δει πληροφορίες σε ένα μέρος για πρώτη φορά, γεγονός που επιτρέπει ταχύτερη επιλογή αποφάσεων, αρνήθηκε όμως να σχολιάσει τον τύπο των προσωπικών δεδομένων που θα είναι προσβάσιμα στην Palantir».
«Δεν χρησιμοποιούνται κρατικά δεδομένα»
Η συμφωνία της βρετανικής κυβέρνησης φαίνεται ότι έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με την αντίστοιχη που σύναψε η Ελλάδα. Οπως αναφέρθηκε στο Documento της περασμένης Κυριακής, «πηγές από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης δήλωσαν ότι τα δεδομένα που χρησιμοποιεί η πλατφόρμα της Palantir και οπτικο-ποιεί “είναι ανώνυμα” και συλλέγονται από διάφορες ανοιχτές και μη πηγές του δημοσίου». Αν αυτό δεν αρκούσε για να συναγάγει κανείς ότι η συμφωνία της Βρετανίας με την αντίστοιχη της Ελλάδας είναι παρεμφερείς, η συνέχεια του ρεπορτάζ του Documento είναι ενδεικτική: τα «ανώνυμα» δεδομένα «σχετίζονται, όπως είπαν οι ίδιες πηγές, με “την κίνηση αυτοκινήτων στα φανάρια, στα διόδια, την κίνηση στα λιμάνια, πόση βενζίνη καταναλώθηκε και άλλα πολλά. Δεν χρησιμοποιούνται δεδομένα κρουσμάτων Covid-19 και άλλα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα».
Βέβαια, επειδή η συμφωνία με την Palantir υπογράφηκε εν μέσω πανδημίας και επειδή η κυβέρνηση επι-λέγει ακόμη και τώρα να μην τη δημοσιοποιεί –αποκαλύπτοντας ότι θα αξιοποιούνται τα δεδομένα που θα αλιεύει η Palantir– εγείρονται έντονες επιφυλάξεις σχετικά με το αληθές της επίμαχης δήλωσης.
«Πρωτοφανής πρόσβαση στις ανθρώπινες ζωές»
To βρετανικό NHS ήδη χρησιμοποιεί την Palantir, αφού της ανέθεσε την τεράστια βάση συγκέντρωσης δεδο-μένων για την Covid-19. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η Palantir, βάσει του δημοσιεύματος της «Telegraph», «θα βοηθήσει στη διανομή ιατρικού εξοπλισμού μεταξύ των νοσοκομείων του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ έγγραφα συμβάσεων δείχνουν ότι η εταιρεία θα έxει πρόσβαση μόνο σε προσωπικά δεδομένα που είτε είναι συγκεντρωτικά είτε έχουν αποχαρακτηριστεί, ώστε να προστατευθεί η ιδιωτικότητα των ανθρώπων».
Από την άλλη πλευρά, όπως δήλωσε και ο Ματ Μαχμουντί, ερευνητής στην Amnesty Tech, «ο φόβος είναι ότι μεταξύ αυτών των διαφορετικών αρχών υπάρχει πρωτοφανής πρόσβαση στα δεδομένα του κοινού της Βρετανίας, όχι μόνο στα ιατρικά του δεδομένα, αλλά ίσως και σε άλλες κατηγορίες…».
Εκπρόσωπος της βρετανικής κυβέρνησης δήλωσε στην «Telegraph» ότι «δοκιμές έχουν δείξει πως οι τεχνολογίες της Palantir είναι καλώς τοποθετημένες ώστε να εξυπηρετήσουν τη συνοριακή υπηρεσία και η κυβέρνηση έχει θέσει αυστηρά μέτρα, ώστε να προστατεύσει τα δεδομένα», χωρίς όμως να δίνονται περαιτέρω διευκρινίσεις αναφορικά με τα επίμαχα προληπτικά μέτρα που η κυβέρνηση Τζόνσον διατείνεται ότι έχει λάβει.
«Απουσία ευθύνης για τις συμβάσεις»
Η κριτική όμως εναντίον της βρετανικής κυβέρνησης σχετικά με την επίμαχη συμφωνία εντείνεται, αφού πολλοί κάνουν λόγο για τεράστιο σκάνδαλο σχετικά με τη διαχείριση των δεδομένων. Στην ιστοσελίδα Decentralize.tοday αναφέρεται ότι «οι κριτικές εναντίον του προγράμματος υποστηρίζουν πως υπάρχει μια απουσία ευθύνης σχετικά με τις συμβάσεις κι ενώ η συμφωνία δεν προχώρησε σε εταιρικό διαγωνισμό… Οι υπερασπιστές του προγράμματος λένε πως η Palantir μπορεί να διαχειρίζεται δεδομένα, δεδομένου ότι την έχουν εμπιστευτεί υπηρεσίες πληροφοριών όπως η CIA. Παρ’ όλα αυτά, άλλοι ανησυχούν για το μέλλον».
Μια από αυτούς είναι και η Λίνα Ντέντσικ, συνδιευθύντρια του Εργαστηρίου Δικαιοσύνης Δεδομένων του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ, η οποία δήλωσε για το πρόγραμμα της Palantir ότι «πάει πέραν της ιδιωτικό-τητας. Θα ενισχύσει την εξάρτηση από την τεχνολογική υποδομή της Palantir με το πέρασμα του χρόνου… Ενέχεται κίνδυνος εκτοπισμού των δημόσιων υποδομών και του τρόπου με τον οποίο γίνεται πολιτική. Αυτό δίνει στην Palantir τεράστια δύναμη με έναν διαφορετικό τρόπο από μια τυπική εξωτερική ανάθεση».
«Διαθέσιμες πολλές επίμαχες πληροφορίες»
Η βρετανική κυβέρνηση αναγκάστηκε να δημοσιεύσει το έγγραφο συμφωνίας της με την Palantir υπό τον φόβο νομικών ενεργειών και πίεσης που προέκυψαν από την πολιτική ιστοσελίδα openDemocracy και τη νομική εταιρεία Foxglove. Οπως επισημαίνεται στο επίμαχο ρεπορτάζ, «θεωρητικά δεν υπάρχει καμία πληροφόρηση που θα έκανε τους ασθενείς αναγνωρίσιμους, αλλά πολλές από τις πληροφορίες θα γίνουν διαθέσιμες για την Palantir όπως η ηλικία, η διεύθυνση, οι καταστάσεις υγείας, οι αγωγές και τα φάρμακα, οι αλλεργίες, τα τεστ, οι αξονικές, τα αποτελέσματα των ακτινογραφιών, αν ένας ασθενής καπνίζει ή πίνει… Είναι αξιοσημείωτο ότι η σύμβαση που έχει η Palantir, με το NHS είναι μόνο για μία λίρα (σ.σ.: μετέπειτα η αμοιβή ορίστηκε στο 1 εκατ. λίρες) και αυτό μπορεί να εγείρει υποψίες σχετικά με το πώς η εταιρεία επω-φελείται από αυτήν τη συμφωνία».
Αντίστοιχες υποψίες αυτονόητα εγείρονται και για τη συμφωνία που η Palantir έχει συνάψει με την Ελλάδα, εφόσον η ελληνική κυβέρνηση μέχρι στιγμής δεν έχει δημοσιοποιήσει τη σχετική σύμβαση.
Από την πλευρά τους, η αρχισυντάκτρια του openDemocracy Μαίρη Φιτζέραλντ και η ιδρυτική διευθύντρια της νομικής εταιρείας Foxglove Κόρι Γκρίντερ, σε από κοινού δήλωση που παραχώ-ρησαν, ανέφεραν πως «οι συμβάσεις δείχνουν ότι στις εταιρείες που εμπλέκονται, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η Faculty και η Palantir, παραχωρήθηκαν αρχικά δικαιώματα πνευματικής ι-διοκτησίας (συμπεριλαμβάνεται η δημιουργία των βάσεων δεδομένων) και τους επιτράπηκε να εκπαιδεύσουν τα μοντέλα τους και να κερδοφορήσουν από την πρωτοφανή πρόσβαση στα δεδο-μένα του εθνικού συστήματος υγείας».
«Μπορούν να αξιοποιήσουν εναντίον των πολιτών τους τα στοιχεία»
Βάσει εγγράφων που δημοσίευσε η ερευνητική ιστοσελίδα The Intercept, το λογισμικό που κατασκεύασε η Palantir για τις αμερικανικές αρχές μετανάστευσης «μπορούσε να αποκτήσει πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την εκπαίδευση, τις οικογενειακές σχέσεις, την εργασία, τις καταγραφές τηλεφώνου, το ιστορικό μετανάστευσης, τις προσωπικές διασυνδέσεις, τα βιομετρικά χαρακτηριστικά, το ποινικό μητρώο…».
Ως αποτέλεσμα, στο δημοσίευμα αναγράφεται ότι «σύμφωνα με ακτιβιστές, η τεχνολογία της Palantir δύναται να αξιοποιήσει τα προσωπικά δεδομένα των ανθρώπων και να επιτρέψει σε κυβερνήσεις να τα αξιοποιήσουν εναντίον τους». Η Palantir αρνήθηκε να προβεί σε δηλώσεις, παρά παρέπεμψε σε παλαιότερη ανακοίνωσή της όπου «εξηγείται ότι πολλές από τις συμβάσεις της είναι ιδιωτικές, επειδή οι οργανισμοί με τους οποίους έχει δουλέψει έχουν εξαιρετικές προσδοκίες εμπιστευτικότητας. Αυτοί οι οργανισμοί καθορίζουν τι μπορεί και τι δεν μπορεί να γίνει με τα δεδομένα». Γεγονός ιδιαιτέρως τρομακτικό εφόσον αναλογιστεί κανείς την τρομακτική δύναμη που μπορούν να αντλήσουν κυβερνήσεις –και η ελληνική– από τη διαχείριση αυτών των δεδομένων και μάλλον εξηγεί γιατί υπάρχουν «εξαιρετικές προσδοκίες εμπιστευτικότητας».
Η ομάδα HomoDigitalis απέστειλε στις 17 Δεκεμβρίου 2020 αίτημα προς τον πρόεδρο της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) Κωνσταντίνο Μενουδάκο ζητώντας την άσκηση των εξουσιών έρευνας της αρχής σχετικά με την επίμαχη συμφωνία η οποία «καλύπτεται από πέπλο μυστηρίου». Σύμφωνα μάλιστα με τη HomoDigitalis, «από τα λεγόμενα των στελεχών της Palantir διαφαίνεται ότι οι εν λόγω συνεργασίες αποτελούν ίσως το έναυσμα για μελλοντικές συμβάσεις μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και της Palantir σε άλλα πεδία, όπως ο τομέας της αστυνόμευσης και της παρακολούθησης». Παραμένει άγνωστο αν η ΑΠΔΠΧ θα ανταποκριθεί στο αίτημα. Οπως άγνωστο παραμένει αν η κυβέρνηση θα δημοσιεύσει –ως οφείλει– τη σύμβαση που συνήψε με την Palantir.