Ο Αργεντινός σκηνοθέτης και συγγραφέας Μαριάνο Πενσότι μας προσκαλεί να δούμε μια θεατρική παράσταση μέσα από τα μάτια του κοινού και τις ιστορίες της Αθήνας στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση.
Ποιες είναι οι ιστορίες των ανθρώπων που πηγαίνουν να δουν µια θεατρική παράσταση; Πώς είναι να γίνεσαι πρωταγωνιστής στην ίδια σου την πόλη; Ο Αργεντινός σκηνοθέτης Μαριάνο Πενσότι µεγάλωσε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας στην Αργεντινή τη δεκαετία του ’70 και είναι ένας από τους πιο διακεκριµένους πειραµατικούς σκηνοθέτες της Λατινικής Αµερικής. Το «Audience» γυρίστηκε στην Αθήνα σε ανάθεση και παραγωγή της Στέγης του Ιδρύµατος Ωνάση και αποτελεί µέρος ενός εν εξελίξει πρότζεκτ του Μαριάνο Πενσότι και της οµάδας του (Grupo Marea), το οποίο αποτελείται από ταινίες για κοινά καθώς και για τη σχέση τους µε το θέατρο. Λίγες µέρες πριν από τη ζωντανή πρεµιέρα της ταινίας στο κανάλι του Ιδρύµατος Ωνάση στο YouTube µιλήσαµε µε τον σκηνοθέτη για τα Εξάρχεια και το Μπουένος Αϊρες, την πανδηµία και τις οµοιότητες ανάµεσα σε δυο χώρες που έχουν υποστεί βαθιές τοµές και πολιτικές λιτότητας τα τελευταία χρόνια, τη σύνδεση ανάµεσα στις πραγµατικές ιστορίες και αυτές που γεννιούνται µέσα από την τέχνη.
Ξεκινώντας την κουβέντα αναλογίζοµαι ότι σπάνια σκεφτόµαστε τις ιστορίες των ανθρώπων που παρακολουθούν µια θεατρική παράσταση. «Η αλήθεια είναι ότι συνήθως εστιάζουµε στα τεκταινόµενα πάνω στη θεατρική σκηνή, αλλά αναρωτιόµαστε ποτέ για την επίδραση που έχει ένα θεατρικό έργο στους θεατές; Είµαι σκηνοθέτης του θεάτρου και κάθε φορά που ανεβάζω ένα έργο παρατηρώ τους ανθρώπους οι οποίοι παρακολουθούν την παράσταση και συχνά σκέφτοµαι αν το θέατρο έχει τη δυναµική να επιδράσει και να δηµιουργήσει νέες ιστορίες και ταυτότητες» λέει ο Μαριάνο Πενσότι στο Documento.
Η ταινία –ένα φανταστικό πορτρέτο της πόλης µέσα από την καθηµερινή ζωή των θεατών µιας παράστασης– γυρίστηκε στα Εξάρχεια το 2019. «∆εν θα µπορούσα να πραγµατοποιήσω κοινωνιολογική µελέτη για την περιοχή των Εξαρχείων –εξάλλου πρόκειται για φανταστικές ιστορίες–, ωστόσο κατά τη διάρκεια της έρευνας που πραγµατοποίησα έκανα αρκετές συνεντεύξεις µε ανθρώπους της περιοχής προσπαθώντας να αντικατοπτρίσω τις διαφορετικές και πολυσύνθετες ταυτότητες και να δώσω ζωή σε αυτά τα φανταστικά πορτρέτα».
Από το Μπουένος Αϊρες στα Εξάρχεια
Ποιες είναι οι συνδέσεις που γεννήθηκαν στο µυαλό του Πενσότι και οι σκέψεις του για την Αθήνα σε σύγκριση µε την πρωτεύουσα της Αργεντινής; «Το πολιτικό υπόβαθρο των Εξαρχείων µου φάνηκε αρκετά οικείο και έφερε στο µυαλό µου στιγµές της καθηµερινότητας από το Μπουένος Αϊρες και την Αργεντινή. Ηθελα να αποφύγω να κάνω µια ρεαλιστική κινηµατογράφηση της γειτονιάς µέσα από τα δικά µου µάτια γιατί αισθάνθηκα ότι ως “ξένος” δεν έχω το δικαίωµα να φτιάξω ένα πορτρέτο των Εξαρχείων. Αντιλήφθηκα ότι πρόκειται για γειτονιά µε µεγάλη πολιτική ένταση και έντονο καλλιτεχνικό υπόβαθρο, µε σκηνοθέτες, µουσικούς, οµάδες και ανθρώπους του θεάτρου».
Η κουβέντα πέρασε αναπόφευκτα στο πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο που έχει διαµορφωθεί στην Αργεντινή µετά τη µεγάλη οικονοµική κρίση στην αρχή του 21ου αιώνα. «Ακόµη µπορεί κανείς να αντιληφθεί την επίδραση αυτής της πραγµατικότητας και τη διείσδυσή της στους δρόµους της Αργεντινής σήµερα. Υπήρξε µια προσπάθεια συντονισµού µέσα από αυτοοργανωµένες δοµές και συλλογικότητες για µια διαφορετικά βιωµένη πραγµατικότητα, για µια πρόταση ακόµη και πέρα από τα όρια του καπιταλισµού, πράγµα που δεν συνέβαινε στο παρελθόν στη χώρα µου. Αισθάνθηκα ότι το ίδιο πλαίσιο γεννιέται και στην Ελλάδα µετά την οικονοµική κρίση. Στα Εξάρχεια αντιλήφθηκα ότι πραγµατοποιούνται συζητήσεις πάνω στο πώς µπορεί να οργανωθεί µια κοινωνία ή τουλάχιστον η καθηµερινή ζωή µιας γειτονιάς µε διαφορετικό τρόπο. ∆εν θεωρώ ότι αυτό το αίτηµα είναι επιτακτικό και παρόν σε ολόκληρο τον κόσµο, αλλά το ένιωσα πολύ περισσότερο στην Αθήνα και στο Μπουένος Αϊρες απ’ ό,τι στο Βερολίνο και το Παρίσι. Επιπλέον, δηµιουργούνται κοινότητες γύρω από την τέχνη ακόµη κι αν δεν υπάρχουν χρήµατα ή υποστήριξη από τους επίσηµους φορείς. Στην Αθήνα αισθάνθηκα ότι βρισκόµουν στο σπίτι µου. Κατά τη διάρκεια της πανδηµίας φωτίστηκαν πιο έντονα οι αντιθέσεις και οι κοινωνίες έγιναν πολύ πιο εύθραυστες. Ωστόσο αντιλαµβάνοµαι τον εαυτό µου ως άνθρωπο που διηγείται ιστορίες µέσα από το θέατρο και όχι ως κοινωνιολόγο».
Μπορούν οι θεατές να πρωταγωνιστήσουν;
Τα Εξάρχεια αποτέλεσαν έµπνευση για τις ιστορίες που µπορεί κανείς να ανακαλύψει ανάµεσα στους ανθρώπους που ζουν σε µια γειτονιά. Ο Πενσότι έφτιαξε µια ταινία για ένα θεατρικό έργο για το οποίο µαθαίνουµε µόνο µέσα από τις περιγραφές των πρωταγωνιστών/θεατών. «Ποιοι είναι τελικά οι άνθρωποι που βλέπουν τις παραστάσεις µας; Αντιλαµβανόµαστε το κοινό ως ενιαίο σύνολο καλλιεργηµένων ανθρώπων, αλλά τελικά συνειδητοποιούµε ότι είναι ένας κόσµος πολύ πιο σύνθετος και περίπλοκος απ’ ό,τι είχαµε φανταστεί. Το έργο πραγµατεύεται την ιδέα της µνήµης, την ανάγκη να αναζητούµε τις ιστορίες έστω και µέσα από αυτό το φίλτρο. Ειδικά κατά τη διάρκεια της πανδηµίας έχουµε ανάγκη τις αναµνήσεις, από τη στιγµή που δεν βιώνουµε µε τον ίδιο τρόπο τη θεατρική εµπειρία».
Η κάµερα ακολουθεί έντεκα θεατές και τις ιστορίες τους, δηµιουργώντας έντεκα σύντοµα ταινιάκια στα οποία παρελαύνουν όλες οι γενιές του ελληνικού θεάτρου. «Κάποιες ιστορίες είναι πολύ συνηθισµένες και βιωµένες από απλούς ανθρώπους ενώ κάποιες άλλες είναι πιο ιδιαίτερες. Ένας πατέρας που συναντάει την κόρη του ύστερα από αρκετά χρόνια, ένας νέος που αναπτύσσει µια τρυφερή σχέση µε έναν ζητιάνο που συνδέεται µε µια οικογενειακή ανάµνηση. Ο µοναδικός κοινός άξονας είναι η ανάµνηση του θεατρικού έργου που είδαν οι θεατές το προηγούµενο βράδυ. Υπάρχει ένταση ανάµεσα στη φαντασία και την πραγµατικότητα. Πάντα µου αρέσει να δηµιουργώ συνδέσεις –φανερές ή όχι– ανάµεσα στην πραγµατική ζωή των χαρακτήρων και στις ιστορίες που φτιάχνω µε τη φαντασία µου».
Το κοινό παύει να έχει παθητικό ρόλο και µπαίνει στο κάδρο ως πρωταγωνιστής της ιστορίας, θρυµµατίζοντας τη σύµβαση του απλού παρατηρητή. «Σε συνθήκες κοινωνικής έντασης και οικονοµικής κρίσης οι άνθρωποι γίνονται πρωταγωνιστές της Ιστορίας. Κατά τη διάρκεια της έρευνάς µου και στο Μπουένος Αϊρες και στην Αθήνα υπήρχαν πολιτικές συζητήσεις και διαδηλώσεις στους δρόµους. Οι απλοί άνθρωποι παύουν να είναι θεατές των γεγονότων και επιδρούν καθοριστικά στην Ιστορία. Ο σκοπός µας είναι να µετατρέψουµε τους παρατηρητές ενός θεάµατος σε πρωταγωνιστές».
Κλείνοντας τη συζήτηση επιστρέψαµε στις αναµνήσεις του από τη δικτατορία στην Αργεντινή τη δεκαετία του ’70, µια από τις πιο αιµατηρές χούντες της Λατινικής Αµερικής. «Ήταν µια τραγική στιγµή στην ιστορία της χώρας και για µένα υπήρξε προσωπική τραγωδία και βαθύ τραύµα καθώς αρκετά µέλη της οικογένειάς µου χάθηκαν ή παρέµειναν για αρκετά χρόνια κρυµµένα εξαιτίας της πολιτικής κατάστασης. Πιστεύω ότι ακόµη υπάρχει αυτή η σκιά στη χώρα µας. Ακόµη µπορείς να δεις και να διαβάσεις αυτά τα σηµάδια πάνω στην κοινωνία».
INF0
Η ταινία «Τhe audience» θα προβάλλεται από τις 9 έως τις 16 Ιανουαρίου στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση. Ερμηνεύουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Περικλής Μουστάκης, Ιωάννα Κολιοπούλου, Ηρώ Μπέζου κ.ά.
