Το Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή παρουσίασε την Τρίτη 28 Ιουνίου, σε Συνέντευξη Τύπου, τα ευρήματα της μεγάλης του ποσοτικής έρευνας που εστιάζει στους ανθρώπους που ζουν στο νοίκι. Η έρευνα του Ινστιτούτου συνοδευόταν από ένα κείμενο πολιτικής, το οποίο εμπεριείχε μια δέσμη μέτρων για την αντιμετώπιση της στεγαστικής επισφάλειας, αναφορικά με την ενοικιαζόμενη στέγη.
Ο διευθυντής του Eteron Γαβριήλ Σακελλαρίδης, χαιρέτισε την εκδήλωση και μίλησε για μια «βουβή κρίση», η οποία «απασχολεί σε μεγάλο βαθμό τα νοικοκυριά».
Επίσης, ο ίδιος υπογράμμισε την ανάγκη εκπόνησης μιας δημόσιας πολιτικής για το ζήτημα της στέγασης και των ενοικίων, λαμβάνοντας υπόψιν παρόμοιες συζητήσεις στην Ευρώπη και μεταφέροντας τις καλές πρακτικές που «διασφαλίζουν την κοινωνική δικαιοσύνη»
Η ποσοτική έρευνα για τα ενοίκια
Το Eteron εν πολλοίς πρότεινε 7 άξονες παρέμβασης στο πρόβλημα του στεγαστικού. Οι λύσεις που προτάθηκαν βασίστηκαν στα αποτελέσματα της έρευνας «Ενοίκια στα Ύψη: Ο λόγος στις ενοικιάστριες και τους ενοικιαστές».
Συνοπτικά, σύμφωνα με την έρευνα, οι μισοί/ές ενοικιαστές/τριες (47,8%) δυσκολεύονται ή αδυνατούν να πληρώσουν το ενοίκιο τους, ενώ το ζήτημα του ενοικίου απασχολεί πολύ ή αρκετά το 83,1%.
Το 61,7% δηλώνει ότι έχει προχωρήσει σε περικοπές άλλων βασικών αναγκών και το 15,2% ότι για να καλύψει τις άλλες βασικές του ανάγκες λαμβάνει κάποια οικονομική βοήθεια ή δανείζεται από τρίτους.
Το 61,7% δηλώνει ότι έχει προχωρήσει σε περικοπές άλλων βασικών αναγκών και το 15,2% ότι για να καλύψει τις άλλες βασικές του ανάγκες λαμβάνει κάποια οικονομική βοήθεια ή δανείζεται από τρίτους.
Ενώ η ανασφάλεια και το άγχος είναι τα κυρίαρχα αισθήματα που βιώνουν όσες και όσοι ζουν στο ενοίκιο.
Το 49,1% δήλωσε ότι εξαιτίας των στεγαστικών δαπανών αδυνατεί να αποταμιεύσει, το 41% απάντησε ότι αντιμετωπίζει οικονομική στενότητα, το 28,6% κάνει λόγο για ακύρωση προσωπικών σχεδίων, ενώ έπεται με 12,6% η ανάγκη εύρεσης δεύτερης εργασίας.
Ως προς τα προβλήματα για την ενοικιαζόμενη στέγαση, η ερευνητική ομάδα κατέταξε τα πέντε πιο σημαντικά προβλήματα, τα οποία συμπυκνώνονται ακριβό ρεύμα, το υψηλό ενοίκιο, η δυσκολία εύρεσης κατοικίας, η κακή ποιότητα/κατάσταση της κατοικίας και η ανεπάρκεια ψύξης/θέρμανσης συνιστούν την πρώτη πεντάδα των προβλημάτων.
Οι ερωτώμενοι θεωρούν πως η κυβέρνηση (57,1%) και οι ιδιοκτήτες (50,2%) είναι οι βασικοί υπεύθυνοι για το στεγαστικό πρόβλημα.
Για τη λύση στο πρόβλημα, οι ερωτώμενοι/ες ζητούν αύξηση μισθών/θέσεων εργασίας (56,5%), πλαφόν στα ενοίκια (53,3%), φορολογικά κίνητρα στους ιδιοκτήτες για πιο προσιτές τιμές (37,9%), επίδομα ενοικίου (33,2%), πολιτικές για την κοινωνική κατοικία (23,8%), ρύθμιση του Airbnb (19,7%), αξιοποίηση των κενών δημόσιων κτιρίων (19,2%) και έλεγχος των κερδοσκοπικών επενδύσεων (golden visa κ.λπ.) (13%).
Τέλος, στο κράτος (46%) και την κυβέρνηση (41,1%) πέφτει το βάρος και η προσδοκία εύρεσης λύσης στο ζήτημα. Ακολουθούν η «αγορά» με 28,4%, οι σύλλογοι ενοικιαστών με 19,6% και η Ευρωπαϊκή Ένωση με 15,4%.
Η πολιτική παρέμβαση
Το Κείμενο Πολιτικής (policy paper) «Για το δικαίωμα σε μια οικονομικά προσιτή ενοικιαζόμενη κατοικία», το οποίο παρουσιάστηκε αμέσως μετά την ανάδειξη των αποτελεσμάτων της έρευνας, κατέγραψε τα κύρια προβλήματα που έχουν προκύψει στην ενοικιαζόμενη στέγη στην Ελλάδα, εξετάζοντας καλές πρακτικές από το εξωτερικό και διατυπώνοντας προτάσεις για την αντιμετώπιση της στεγαστικής επισφάλειας στον τομέα των μακροχρόνιων μισθώσεων.
Για τις ερευνήτριες και τους ερευνητές της ομάδας η στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα έχει παραχωρηθεί στην ελεύθερη αγορά και η κρατική παρέμβαση περιορίζεται στη διάθεση ενός επιδόματος ενοικίου. Το «κείμενο πολιτικής» επισημαίνει πως «ότι η εξάρτηση σημαντικής μερίδας των νοικοκυριών από τον ιδιωτικό ενοικιαζόμενο τομέα μεγαλώνει ταυτόχρονα με την επισφάλεια τους. Πρόκειται για ένα κρίσιμο σημείο που καθιστά επιτακτική τη δημόσια παρέμβαση για τη μετατροπή του εν λόγω τομέα σε μια οικονομικά προσιτή, αξιοπρεπή και εναλλακτική στεγαστική επιλογή.»
Οι προτάσεις
Ως προς τις παρεμβάσεις κατευθύνσεις πολιτικής η ερευνητική ομάδα του Eteron προτείνει:
1/ Επιδότηση ενοικίου, καθώς χρειάζεται να αυξηθεί αλλά και να διευρυνθεί για να καλύπτει μεγαλύτερο φάσμα δικαιούχων.
2/ Έλεγχο και ρύθμιση ενοικίου, που συνιστά μια άμεση παρέμβαση για τη συγκράτηση των τιμών, που μπορεί να έχει προσωρινή και ευέλικτη εφαρμογή, ενώ απαιτεί συνεχή παρακολούθηση και συνδυαστικά μέτρα ώστε να μη δημιουργήσει αγορές δύο ταχυτήτων.
3/ Ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, μέσω μιας σειράς μέτρων και κυρίως της έκδοσης της ΚΥΑ που προβλέπεται από τον Ν. 4472/2017, αλλά με τις αναγκαίες προσαρμογές της, τόσο για λόγους αποτελεσματικότητας των περιορισμών που ορίζει όσο και εξαιτίας μεταβολών στην αγορά των βραχυχρόνιων μισθώσεων.
4/ Έλεγχο επενδύσεων και τάσεων χρηματιστικοποίησης της κατοικίας, όπου ζητούμενο είναι να περιοριστούν οι βραχυπρόθεσμες και ευκαιριακές επενδύσεις και να διαμορφωθεί ένα ασφαλές πλαίσιο για τις χαμηλότερης απόδοσης επενδύσεις (που συνιστούν μέχρι τώρα το χαρακτηριστικό γνώρισμα της αγοράς κατοικίας στην Ελλάδα), όπως επίσης και για τη σταθερή μακροπρόθεσμη απόσβεση των κεφαλαίων, διευκολύνοντας τη δραστηριοποίηση και μικρότερων επενδυτών, του δημοσίου και φορέων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
5/ Υποστήριξη της κοινωνικής και οικονομικά προσιτής κατοικίας στο υφιστάμενο απόθεμα, μέσω δύο διαφορετικών μηχανισμών, όπως έναν φορέα υποστηριζόμενης στέγης, ή/και έναν φορέα διαμεσολάβησης. Για τον σκοπό αυτό, είναι σημαντική η υιοθέτηση κινήτρων προς τους/τις ιδιοκτήτες/τριες ακινήτων καθώς και η επιδίωξη προγραμματικών συμπράξεων με μεγαλύτερους ιδιοκτήτες ακινήτων, όπως το δημόσιο, οι τράπεζες, ιδρύματα, η Εκκλησία κ.α. Εδώ, υπάρχει ήδη μια θετική κεκτημένη εμπειρία μέσω πρόσφατων στεγαστικών παρεμβάσεων όπως το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ.
6/ Εκ νέου κατασκευή κοινωνικών και οικονομικά προσιτών κατοικιών, που παρότι κρίνεται ως δύσκολο εγχείρημα έχει σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης. Προϋποτίθεται η διαμόρφωση ειδικού πλαισίου παραγωγής και διάθεσης κατοικιών από μη-κερδοσκοπικούς φορείς του δημόσιου και της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
7/ Προστασία και ενδυνάμωση ενοικιαστών/τριών, μέσω ανάπτυξης ειδικών εργαλείων που θα επιτρέψουν τη συστηματική παρακολούθηση του ενοικιαζόμενου τομέα, τη θέσπιση ελάχιστων προδιαγραφών καταλληλότητας της κατοικίας, τη δημιουργία του θεσμού του “Συνηγόρου των Ενοικιαστών/τριών”, τη συμμετοχή των ενοικιαστών/τριών στην αξιολόγηση και διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου και των εργαλείων πολιτικής.
Η επιστημονική ομάδα
Την ποσοτική έρευνα και το κείμενο πολιτικής παρουσίασαν ο Πέτρος Ιωαννίδης, διευθυντής της aboutpeople, η Δήμητρα Σιατίτσα, δρ. Αρχιτεκτονικής-Πολεοδομίας, η Εύα Παπατζανή, υπ. δρ. και ερευνήτρια Αστικών Σπουδών, και ο Άλκης Καφετζής, συντονιστής του project του Eteron «Ενοίκια στα Ύψη». Ενώ η ερευνητική ομάδα για το στεγαστικό απαρτίζεται από την Δήμητρα Σιατίτσα, δρ. Αρχιτεκτονικής-Πολεοδομίας, την Στεφανία Γυφτοπούλου, Αρχιτέκτων-Πολεοδόμος, τον Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, δρ. Πολεοδόμος-Γεωγράφος και την Εύα Παπατζανή, υπ. δρ. και ερευνήτρια Αστικών Σπουδών
