Η ανατομία ενός σκανδάλου. Συγκλονιστικές είναι οι έγγραφες εξηγήσεις που κατάθεσε η πρώην εισαγγελέας διαφθοράς Ελένη Τουλουπάκη στην ανακρίτρια του ειδικού δικαστηρίου Κωνσταντίνα Αλεβιζοπούλου. Η πρώην εισαγγελέας κατά της διαφθοράς κατέθεσε στις εξηγήσεις της πληθώρα στοιχείων τα οποία σκιαγραφούν πώς το ελληνικό δημόσιο ζημιώθηκε από τις υπερτιμολογήσεις των φαρμάκων της Novartis, καθώς και πώς σκευάσματα της ελβετικής πολυεθνικής τιμολογούνταν με διάτρητες διαδικασίες, σε αντίθεση με αυτά των ανταγωνιστριών εταιρειών.
Η Ελ. Τουλουπάκη αναφέρεται επίσης σε υπουργική απόφαση αλλά και σε δελτία τιμών που εκδόθηκαν επί υπουργίας Αδωνη Γεωργιάδη και ευνόησαν τη Novartis. Και όμως, ο πρώην υπουργός δεν φέρει ευθύνη σύμφωνα με τον οικονομικό εισαγγελέα Παναγιώτη Καψιμάλη που υπέγραψε την πράξη αρχειοθέτησης της δικογραφίας γι’ αυτόν. Και αυτό γιατί την ευθύνη έχει ο πρώην υφυπουργός Υγείας Αντώνης Μπέζας. Και ας τον διαψεύδουν τα στοιχεία που προσκόμισε η πρώην εισαγγελέας διαφθοράς Τουλουπάκη. Αυτή που πλέον διώκεται επειδή διερεύνησε το σκάνδαλο.
«Στο μέλλον θα αναζητηθούν ευθύνες»
Η Ελ. Τουλουπάκη στις έγγραφες εξηγήσεις της ανέφερε ότι η Εισαγγελία Διαφθοράς είχε αποστείλει ευρωπαϊκές εντολές έρευνας για τις τιμές των φαρμάκων από το 2006 έως το 2015, προκειμένου να εξακριβωθεί ο μέσος όρος των τριών χαμηλότερων τιμών της ΕΕ, βάσει του οποίου θα μπορούσε «να υπολογισθεί η ζημία του ελληνικού δημοσίου από τις υπερτιμολογήσεις φαρμάκων». Αυτές οι εντολές όμως, σύμφωνα με την Ελ. Τουλουπάκη, δεν είχαν απαντηθεί όλες μέχρι την αποχώρησή της από την εισαγγελία και γι’ αυτό είχε δοθεί στο Μεικτό Κλιμάκιο Ελέγχου (ΜΚΕ) σχετική εντολή εν αναμονή σχετικού πορίσματος, το οποίο όμως, όπως σχολίασε, ουδέποτε συντάχθηκε.
Πρόκειται για κάτι που σύμφωνα με την πρώην εισαγγελέα διαφθοράς δεν οφείλεται στον οικονομικό εισαγγελέα, αλλά στο ότι η Αρχή Διαφάνειας φρόντισε να μην ολοκληρωθεί ποτέ ο έλεγχος. Παρ’ όλα αυτά, το πόρισμα του ΜΚΕ, σύμφωνα με την Ελ. Τουλουπάκη, είναι πολύ σημαντικό για τη διακρίβωση της ζημίας που έχει υποστεί η Ελλάδα προκειμένου να διεκδικήσει σχετικές αποζημιώσεις και γι’ αυτό είναι «βέβαιη ότι στο προσεχές μέλλον για την απώλεια αυτή εσόδων του Δημοσίου θα αναζητηθούν ευθύνες».
«Τιμολογήθηκε παρά την απαγόρευση»
Η επίμαχη έρευνα που διενέργησε το ΜΚΕ και την οποία επικαλείται η Ελ. Τουλουπάκη στις έγγραφες εξηγήσεις της σκιαγραφεί τη μεγάλη ζημία που υπέστη το δημόσιο από τις υπερτιμολογήσεις φαρμάκων. Σκιαγραφεί δηλαδή την ουσία του σκανδάλου Novartis. Το πρώτο ενδιαφέρον στοιχείο από την επίμαχη έρευνα είναι ότι την περίοδο που «η τιμολόγηση φαρμάκων ανήκε στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Υγείας (2011-2012) χάθηκε μέρος του φυσικού αρχείου των πρακτικών της ΕΤΦ καθώς και μέρος της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας της Δ/νσης Φαρμάκων-Φαρμακείων».
Το επόμενο εύρημα της επίμαχης έρευνας αφορά το φάρμακο Gilenya της Novartis, σε σχέση με το οποίο συζητήθηκε στις 29 Ιουλίου 2011 στην επιτροπή τιμών φαρμάκων αίτημα της Novartis για «κατ’ εξαίρεση άμεση τιμολόγηση του φαρμάκου ενώ ίσχυε πολιτική απαγόρευσης τιμολόγησης νέων φαρμάκων». Στις 2 Αυγούστου 2011 εκδόθηκε υπουργική απόφαση να εκδοθεί δελτίο τιμών φαρμάκων που δεν περιλαμβάνει το Gilenya.
Και όμως, «στις 4 Αυγούστου 2011 αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του υπουργείου δελτίο τιμών φαρμάκων ορθή επανακοινοποίηση δελτίου τιμών φαρμάκων στο οποίο αναρτήθηκε για πρώτη φορά το Gilenya, χωρίς να συνοδεύεται από σχετική αναρτημένη υπουργική απόφαση, βάσει της οποίας εκδίδονται πάντα σύμφωνα με τη νομοθεσία τα δελτία τιμών φαρμάκων». Ολα αυτά ενώ βάσει απομαγνητοφωνήσεων αρχείων βίντεο από συναντήσεις στελεχών της Novartis «ιθύνοντες της εταιρείας είναι σίγουροι για την προνομιακή σε συντομία χρόνου εισαγωγή του φαρμάκου στην αγορά».
Επίρριψη ευθυνών στον Αδ. Γεωργιάδη
Τα ανταγωνιστικά σκευάσματα του Gilenya ήταν το Aubagio της εταιρείας Sanofi και το Tecfidera της εταιρείας Genesis Farma ΑΕ, που είχαν δυσμενή μεταχείριση συγκριτικά με το φάρμακο της Novartis. Οταν τιμολογήθηκε το Gilenya τα δύο αυτά σκευάσματα δεν κυκλοφορούσαν. Και όταν τελικά κυκλοφόρησαν τιμολογήθηκαν πολύ αργότερα συγκριτικά με το ανταγωνιστικό Gilenya. Συγκεκριμένα, η Sanofi «έκανε αίτηση στον ΕΟΦ για την τιμολόγηση του σκευάσματος Aubagio στις 20 Δεκεμβρίου 2013 και το σκεύασμα τιμολογήθηκε 26 Νοεμβρίου 2014, δηλαδή 11 μήνες μετά την αίτηση τιμολόγησής του». Αντίστοιχα, η Genesis Farma AE «έκανε αίτηση στον ΕΟΦ για την τιμολόγηση του φαρμακευτικού ιδιοσκευάσματος Tecfidera στις 7 Μαρτίου 2014 και το σκεύασμα τιμολογήθηκε για πρώτη φορά 29 Δεκεμβρίου 2014, δηλαδή εννέα μήνες μετά την αίτηση».
Βάσει της έρευνας του ΜΚΕ, σαφείς ευθύνες σχετικά με την εύνοια της οποίας έτυχε η Novartis επιρρίπτονται στον Αδ. Γεωργιάδη. Κι αυτό επειδή, όπως χαρακτηριστικά αναγράφεται, «ετίθετο επομένως το εύλογο ερώτημα για ποιο λόγο δεν τιμολογήθηκε το Aubagio ούτε με το δελτίο τιμών φαρμάκων τις 11 Φεβρουαρίου 2014, που εξέδωσε ο υπουργός Υγείας Σ.Α. Γεωργιάδης με την υπουργική απόφαση 14229/11 Φεβρουαρίου 2014, ούτε με το δελτίο τιμών φαρμάκων
τις 4 Ιουνίου 2014 που εξέδωσε με την υπουργική απόφαση 49517/4 Ιουνίου 2014 ο υπουργός Υγείας Γεωργιάδης…», κι ενώ «με την είσοδο του νέου φαρμάκου στην αγορά θα ενισχυόταν ο ανταγωνισμός ενώ θα μειώνονταν και οι δαπάνες του Δημοσίου λόγω της μικρότερης τιμής του νέου φαρμάκου».
Το εύλογο αυτό ερώτημα απαντήθηκε ευθέως από το ΜΚΕ: «Είναι προφανές ότι η καθυστέρηση τιμολόγησης των ανταγωνιστικών του Gilenya φαρμάκων ευνόησε την εταιρεία Novartis για το χρονικό διάστημα από τον Φεβρουάριο 2014 έως τα τέλη Νοεμβρίου και τέλη Δεκεμβρίου 2014, ενώ είναι εμφανής η διακριτική μεταχείριση ανάμεσα στις εταιρείες, αφού το Gilenya τιμολογήθηκε αμέσως και με διάτρητη διαδικασία».
«Ρεζιλεύεις την επιτροπή»
Στη συνέχεια της έρευνας του ΜΚΕ γίνεται λόγος για κατάθεση που έδωσε στην πρώην εισαγγελία διαφθοράς ο Κωνσταντίνος Ράνος, πρώην μέλος της Επιτροπής Τιμών Φαρμάκων (ΕΤΦ) του υπουργείου Υγείας, στην οποία ανέφερε χαρακτηριστικά: «Το έτος 2014 επί υπουργίας Αδ. Γεωργιάδη είχε ληφθεί απόφαση να μη γίνει αύξηση κανενός φαρμάκου σε επικείμενη τότε έκδοση δελτίου τιμών. Κατά τη συνεδρίαση εγώ ως μέλος της ΕΤΦ διατύπωσα τις ενστάσεις μου, καθώς αντιλήφθηκα ότι υπήρχε εισήγηση για αύξηση τιμών σε 30 φάρμακα παρά την απόφαση που είχε ληφθεί».
Η άποψή του έγινε δεκτή από τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής αλλά, σύμφωνα με όσα κατέθεσε ο Κ. Ράνος, τότε ήταν που ο Αδ. Γεωργιάδης «εισήλθε στον χώρο που συνεδρίαζε η ΕΤΦ… απευθύνθηκε σε όλα τα μέλη της επιτροπής λέγοντας ότι επιθυμεί να περάσει το συγκεκριμένο δελτίο τιμών αυτούσιο ως είχε παρουσιαστεί στην επιτροπή διότι την επομένη, όπως ισχυρίστηκε, είχε συνάντηση με την τρόικα και δεν ήθελε καμία εκκρεμότητα». Σύμφωνα με τον Κ. Ράνο, «ο υπουργός τότε είπε “θα ξαναψηφίσουμε”. Του είπα ότι ρεζιλεύει την επιτροπή και απευθυνόμενος στον πρόεδρο του έκανα παρατήρηση γιατί δεν αντιδρούσε. Τότε ο υπουργός είπε: “Ψηφίζουμε πάλι, ποιος είναι με τον Ράνο και ποιος με εμένα;”. Τότε όλα τα μέλη της επιτροπής εκτός από εμένα ψήφισαν υπέρ της απόφασης του υπουργού».
«Αρμόδιος ο Μπέζας, όχι ο Γεωργιάδης»
Στη συνέχεια υπάρχει αναφορά σε δυο δελτία τιμών φαρμάκων που εκδόθηκαν από τον τότε υφυπουργό Υγείας Αντ. Μπέζα, το πρώτο στις 6 Αυγούστου 2013 και το δεύτερο στις 30 Αυγούστου 2013. Βάσει όμως της έρευνας που διενεργήθηκε από το ΜΚΕ διαπιστώθηκε ότι «τα ανωτέρω δύο δελτία τιμών φαρμάκων δεν τέθηκαν σε ισχύ γιατί ακολούθησε το διορθωτικό δελτίο τιμών φαρμάκων ανθρώπινης χρήσης 30 Αυγούστου 2013, τροποποίηση της με αριθμό 81505/30 Αυγούστου 2013 υπουργικής απόφασης με ισχύ από 2 Σεπτεμβρίου 2013, το οποίο εκδόθηκε από τον υπουργό Yγείας Σ.Α. Γεωργιάδη».
Σύμφωνα όμως με όσα αναγράφονται στην πράξη αρχειοθέτησης της δικογραφίας για τον Αδ. Γεωργιάδη, η οποία υπογράφεται από τον εισαγγελέα οικονομικού εγκλήματος Π. Καψιμάλη, «η ανάμειξη του Αδ. Γεωργιάδη δεν συνεχίστηκε κατά τη διαδικασία εκδόσεως του Δελτίου Τιμών Φαρμάκων καθώς αρμόδιος προς τούτο ήταν ο υφυπουργός Μπέζας στον οποίο και είχε ανατεθεί η σχετική αρμοδιότητα…». Και αυτό παρότι τα δύο δελτία τιμών φαρμάκων που εκδόθηκαν από τον Αντ. Μπέζα δεν τέθηκαν ποτέ σε ισχύ, διότι ακολούθησε αυτό που υπογράφηκε από τον Αδ. Γεωργιάδη.
Αδωνης και Μανιαδάκης διαψεύδουν τον εισαγγελέα
Ο Π. Καψιμάλης προχώρησε σε αυτό το νομικό άλμα παρόλο που ο ίδιος ο Αδ. Γεωργιάδης σε συνέντευξή του τον Μάρτιο του 2018 στον τηλεοπτικό σταθμό Βήμα της Ηπείρου είχε δηλώσει αναφερόμενος σε δελτίο τιμών φαρμάκων του Αυγούστου 2013 ότι «από την αρχή εγώ είχα πάρει το φάρμακο, εγώ είχα την πολιτική ευθύνη, σε κανένα απολύτως σημείο δεν είχε την ευθύνη του φαρμάκου ο κ. Μπέζας».
Αλλωστε ο Π. Καψιμάλης δεν έλαβε υπόψη ούτε την κατάθεση που είχε δώσει ο Νίκος Μανιαδάκης ως προστατευόμενος μάρτυρας, όταν ερωτώμενος σχετικά με τα επίμαχα δελτία τιμών απάντησε ότι «είθισται το δελτίο να υπογράφει αρμοδίως ο υπουργός, ο οποίος τότε ήταν ο Αδωνης Γεωργιάδης… Εικάζω ότι υπήρξε προφορική συνεννόηση με τον προϊστάμενο υπουργό, ο οποίος είχε και την αρμοδιότητα και την ουσιαστική επίβλεψη των θεμάτων στο φάρμακο. Είναι ευρύτερα γνωστό ότι ο συγκεκριμένος υφυπουργός δεν είχε επαφές με εκπροσώπους φαρμακευτικών εταιρειών ούτε ασχολούνταν ουσιαστικά και ενεργά με θέματα φαρμάκου, καθόσον αυτά ήταν στην αρμοδιότητα του υπουργού».
«Μπορεί να προκύπτουν ευθύνες»
Ο Π. Καψιμάλης ανέφερε κάτι ακόμη αναφορικά με τα επίμαχα δελτία τιμών φαρμάκων: «πέραν του ότι εξ ουδενός στοιχείου προκύπτει οιαδήποτε παρέμβαση του Α. Γεωργιάδη, δεν μπορούμε και να διαπιστώσουμε την αναμενόμενη κατά τα ανωτέρω ευνοϊκή μεταχείριση της εταιρίας Novartis… Μπορεί ανά πάσα περίπτωση να προκύπτουν ευθύνες των εμπλεκόμενων ατόμων, πλην όμως δεν προκύπτει μια συνολική ευνοϊκή μεταχείριση που θα αναμενόταν εάν υπήρχε επέμβαση δωροδοκηθέντος υπουργού…».
Αρα ο Π. Καψιμάλης κρίνει ότι «μπορεί» να προκύπτουν «ευθύνες των εμπλεκόμενων ατόμων», αλλά δεν διενεργεί περαιτέρω έρευνα σχετικά με το ποιές είναι αυτές και τι ζημία ενδεχομένως προκάλεσαν.
Πήραν αύξηση χωρίς να ελεγχθούν από την επιτροπή
Το ΜΚΕ εν συνεχεία πραγματοποίησε έρευνα για το εάν δόθηκαν αυξήσεις σε τιμές φαρμάκων με τα επίμαχα δελτία τιμών. Ως δελτίο αναφοράς λήφθηκε το δελτίο τιμών φαρμάκων που εκδόθηκε στις 30 Απριλίου 2013. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, «από τη σύγκριση βρέθηκαν 267 σκευάσματα που ανήκαν σε 77 κατόχους άδειας κυκλοφορίας τα οποία πήραν αύξηση στην τιμή τους στο δελτίο τιμών φαρμάκων τις 6 Αυγούστου 2013… Τέλος πραγματοποιήθηκε σύγκριση ανάμεσα στο δελτίο τιμών φαρμάκων τις 6 Αυγούστου 2013 και το δελτίο τιμών φαρμάκων τις 28 Σεπτεμβρίου 2013 και βρέθηκαν 77 σκευάσματα που πήραν αύξηση στο δελτίο τιμών φαρμάκων 28 Σεπτεμβρίου 2013».
Είναι αξιοσημείωτο ότι «για το χρονικό διάστημα από 6 Αυγούστου έως τις 28 Σεπτεμβρίου 2013 δεν βρέθηκε η έγκριση της επιτροπής τιμών φαρμάκων ή πρακτικό επιτροπής τιμών φαρμάκων, ούτε μνημονεύεται πρακτικό της επιτροπής τιμών φαρμάκων στα έχοντας υπόψη της υπουργικής απόφασης της 28 Σεπτεμβρίου 2013», παρότι αυτό είναι υποχρεωτικό βάσει νόμου πριν από την έκδοση δελτίου τιμών. Ως αποτέλεσμα, «τα 77 σκευάσματα που πήραν αύξηση στο δελτίο τιμών φαρμάκων τις 28 Σεπτεμβρίου 2013 δεν έχουν ελεγχθεί από την επιτροπή τιμών φαρμάκων».
«Εκτελούσε τις εντολές του εκάστοτε υπουργού»
Απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις που του υποβλήθηκαν από το ΜΚΕ, ο Κ. Ράνος απάντησε ότι «τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο η αντιπρόεδρος του ΕΟΦ κα Σκουρολιάκου διαπραγματευόταν άμεσα με τις φαρμακευτικές εταιρείες και η μέθοδος τιμολόγησης είναι πρόσκληση για διεφθαρμένη συμπεριφορά από οποιονδήποτε ασχοληθεί με αυτή σε επίπεδο λήψης αποφάσεων από την πλευρά της πολιτείας… Για τα φάρμακα που πήραν αύξηση κατέθεσε πως ήταν αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων στις οποίες προέβη η κυρία Σκουρολιάκου, ο υπουργός και οι ενδιαφερόμενοι φαρμακέμποροι. Κατέθεσε επίσης ότι από τη γνώση του και την εμπειρία του η επιτροπή τιμών φαρμάκων ανενδοίαστα εκτελούσε τις εντολές του εκάστοτε υπουργού».
Από την έρευνα που διεξήγαγε το ΜΚΕ συμπέρανε πως «δεν υπήρξε αιτιολογημένη και τεκμηριωμένη εισήγηση από το αρμόδιο τμήμα του ΕΟΦ για τις αυξήσεις που έγιναν στα διαδοχικά δελτία τιμών φαρμάκων». Εξάλλου, «στα πλαίσια της βασικής δικογραφίας της Novartis εστάλησαν στις αρχές του 2020 ευρωπαϊκές εντολές έρευνας σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ για να αποσταλούν στοιχεία για τις ex factory τιμές 42 φαρμάκων της εταιρείας Novartis για τα οποία προέκυψαν ενδείξεις υπερτιμολόγησης, για το χρονικό διάστημα από 2008 έως 2016».
Υπερτιμολογήσεις φαρμάκων
Αναφορικά με το δελτίο τιμών της 30ής Αυγούστου 2013, στην τέταρτη συμπληρωματική έκθεση του ΜΚΕ διαπιστώθηκε ότι αύξηση πήραν 267 σκευάσματα και η αύξηση «κυμάνθηκε από 0,13% έως και 76%. Από τα ανωτέρω τα 21 ανήκουν στην εταιρεία Novartis». Ενδεικτικά, για το σκεύασμα Sandostatin Lar 20 της Novartis «η τιμή που θα έπρεπε να δοθεί από τον ΕΟΦ ήταν 812,62 ευρώ αντί της τιμής που δόθηκε 817,07 ευρώ… Για το σκεύασμα Sebivo 600 mg η τιμή που θα έπρεπε να έχει δοθεί είναι 343,62 ευρώ αντί της τιμής που δόθηκε 350,79 ευρώ».
Αντίστοιχα, «14 φάρμακα της Novartis έλαβαν αύξηση τιμής στο δελτίο τιμών φαρμάκων της 28ης Σεπτεμβρίου 2013 σε σχέση με το δελτίο φαρμάκων της 6ης Αυγούστου 2013». Σύμφωνα με το ΜΚΕ, «από τα έχοντας υπόψη του δελτίου τιμών φαρμάκων της 28 Σεπτεμβρίου 2013 συνάγεται ότι η επιτροπή τιμών φαρμάκων δεν ήλεγξε τα αποτελέσματα των ενστάσεων πριν την έκδοση διορθωτικού δελτίου τιμών της 28 Σεπτεμβρίου, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει αιτιολόγηση των αυξήσεων των τιμών».
«Ερωτήματα από την έκδοση της υπουργικής απόφασης»
Αναφορά στην έρευνα του ΜΚΕ γίνεται και στον νόμο που εκδόθηκε επί υπουργίας Γεωργιάδη στις 9 Σεπτεμβρίου 2013, όπου «η προσθήκη των λέξεων “στα οποία κυκλοφορούν” που δεν υπάρχει στον νόμο 4052/2012 αλλάζει τον ελάχιστο απαιτούμενο αριθμό χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης στις οποίες πρέπει να αποζημιώνονται τα φάρμακα προς τα κάτω στις περιπτώσεις των φαρμάκων που κυκλοφορούν σε περιορισμένο αριθμό κρατών μελών και ευνοεί την εισαγωγή φαρμάκων στη θετική λίστα κατά παραβίαση των προβλέψεων του νόμου 4052/2012».
Στην πράξη αρχειοθέτησης για τον Αδ. Γεωργιάδη ο Π. Καψιμάλης αναφέρει ότι μέσω αυτής της προσθήκης δόθηκε η δυνατότητα στις φαρμακευτικές «να πετυχαίνουν υψηλότερη τιμή και να αυξήσουν τα κέρδη τους». Μάλιστα ο Π. Καψιμάλης αποδέχεται ότι «η έκδοση της ως άνω απόφασης όντως δημιουργεί ερωτηματικά ως προς τον λόγο εκδόσεώς της, πλην όμως δεν συνδέεται με ανταπόδοση δωροδοκίας εκ μέρους του υπουργού Γεωργιάδη». Κι αυτό γιατί «ο εκδότης αυτής δεν ήταν ο υπουργός Α. Γεωργιάδης αλλά ο υφυπουργός Αντώνιος Μπέζας».
Το γιατί εκδόθηκε όμως αυτή η υπουργική απόφαση που ευνοούσε τις φαρμακευτικές, όσο κι αν υπήρξε ζημία του δημοσίου, δεν διερευνήθηκε περαιτέρω από τον εισαγγελέα οικονομικού εγκλήματος. Αλλωστε, όπως αναφέρει το ΜΚΕ, «εάν ένα φάρμακο τιμολογηθεί με υψηλή τιμή και ταχθεί αμέσως στη θετική λίστα, οπότε θα ευνοηθεί η συνταγογράφησή του, τα κέρδη για τη φαρμακευτική εταιρεία είναι πολλαπλάσια».
Αίτημα μετά την ένταξη στη θετική λίστα
Παράλληλα, το ΜΚΕ διεξήγαγε έρευνα αναφορικά με την έγκριση των φαρμάκων Signifor, Tobi Podhaler, Jakavi και Votubia της Novartis για ένταξη στον θετικό κατάλογο. Οι περισσότερες συσκευασίες αυτών των σκευασμάτων εγκρίθηκαν από τις 19 Νοεμβρίου 2013 έως τις 14 Απριλίου 2014, μετά δηλαδή την έκδοση της επίμαχης υπουργικής απόφασης της 9ης Σεπτεμβρίου 2013.
Αμέσως μετά τη συγκρότηση της επιτροπής θετικής λίστας στις 24 Σεπτεμβρίου 2013, «η αντιπρόεδρος του ΕΟΦ Μαρία Σκουρολιάκου στις 27 Σεπτεμβρίου 2013 απέστειλε e-mail στο ΣΦΕΕ ώστε να υποβάλουν οι φαρμακευτικές εταιρείες δικαιολογητικά των φαρμάκων τους που έλαβαν τιμή 6 Αυγούστου 2013 ώστε να κριθεί από την πιο πάνω επιτροπή εάν θα μπουν στη θετική λίστα». Για το σκεύασμα Signifor «απέστειλε στις 3 Οκτωβρίου 2013 επιστολή στην επιτροπή θετικής λίστας με δικαιολογητικά για την ένταξη στη θετική λίστα, και ανέφερε μόνο αριθμητικά τις χώρες που κυκλοφορεί και αποζημιώνεται στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Βρέθηκε επείγον αίτημα με ημερομηνία 11 Μαρτίου 2014 από τον ΕΟΦ προς τη Novartis για την αποστολή των χωρών κυκλοφορίας και αποζημίωσης που ίσχυαν τον Οκτώβριο του 2013». Δηλαδή «το αίτημα εστάλη στην εταιρεία μετά την ένταξη του φαρμάκου στη θετική λίστα στις 11 Φεβρουαρίου 2014».
Αντίστοιχα, «για το φάρμακο Votubia προέκυψε πως έχει άδεια κυκλοφορίας πριν την 1η Ιανουαρίου 2012, οπότε δεν καταλαμβάνεται από τη διάταξη του άρθρου 21 παράγραφος 7 νόμου 4052/2012. Επίσης για το φάρμακο Tobi Podhaler προέκυψε πως έχει άδεια κυκλοφορίας πριν την 1η Ιανουαρίου 2012».
Ευνοημένη η Novartis
Οι ανταγωνίστριες εταιρείες όμως δεν είχαν την ίδια αντιμετώπιση: «Οι λοιπές φαρμακευτικές εταιρείες (Pfizer, Bayer Farma AG, Ferring Ελλάς) απέστειλαν από την αρχή ονομαστικά τις χώρες στις οποίες αποζημιώνονταν τα φάρμακά τους και τους συνδέσμους του internet στους οποίους δημοσιεύονται τα σχετικά στοιχεία ενώ δεν προέκυψε ότι η εταιρεία Novartis έστειλε και τα αποδεικτικά στοιχεία της αποζημίωσης των φαρμάκων της στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τέτοια αποδεικτικά αποζημίωσης ζητήθηκαν για πρώτη φορά από τον πρόεδρο της επιτροπής θετικής λίστας στις 28 Απριλίου 2014 και η Novartis απέστειλε στοιχεία στις 2 Μαΐου 2014».
Επιπλέον, για τα σκευάσματα Jakavi και Signifor το ΜΚΕ διαπίστωσε ότι δεν είχαν υποβληθεί υπεύθυνες δηλώσεις στις οποίες να δηλώνονται μεταξύ άλλων οι χώρες κυκλοφορίας των φαρμάκων και οι χώρες στις οποίες αποζημιώνονται. «Τέτοιες υπεύθυνες δηλώσεις ζήτησε για πρώτη φορά ο πρόεδρος της επιτροπής θετικής λίστας στις 4 Δεκεμβρίου 2014». Αναφορικά με την εφαρμογή της προαναφερόμενης υπουργικής απόφασης της 9ης Σεπτεμβρίου 2013, το ΜΚΕ διαπίστωσε ότι «από τον σύνολο των 19 φαρμάκων που τιμολογήθηκαν στο από 12 Φεβρουαρίου 2014 δελτίο τιμών φαρμάκων τα 10 είναι της εταιρείας Novartis». Ακόμη, τα σκευάσματα Ultibro Breezhaler και Xoterna Breezhaler της Novartis «εντάχθηκαν στον θετικό κατάλογο χωρίς να πληρούνται οι προϋποθέσεις αποζημίωσης που έτασσε το τότε ισχύον νομοθετικό πλαίσιο…».
Ο Σαράφης προσδιόριζε τις υπερτιμολογήσεις
Στη συνέχεια των έγγραφων εξηγήσεών της η Ελ. Τουλουπάκη αναφέρθηκε στις εξηγήσεις που είχε δώσει στους αντεισαγγελείς του Αρείου Πάγου, στις οποίες μεταξύ άλλων είχε προσκομίσει δελτία τιμών φαρμάκων άλλων κρατών-μελών της ΕΕ. Παρότι 25 χώρες δεν είχαν ακόμη απαντήσει στις ευρωπαϊκές εντολές έρευνας που είχε αποστείλει, η διαφορά στην τιμή τους στην Ελλάδα συγκριτικά με τις άλλες χώρες είναι δυσθεώρητη.
Ενδεικτικά, η χονδρική τιμή για το Tasigna 200 mg X112, όπως αναρτήθηκε στο ΔΤΦ στις 21 Δεκεμβρίου 2011, ήταν 4.210 ευρώ, ενώ την ίδια στιγμή στη Φινλανδία ήταν 3.648,4 ευρώ. Η χονδρική τιμή του Gilenya 0,5×28 caps ήταν 1.740,64 ευρώ για την Ελλάδα στις 3 Νοεμβρίου 2012, ενώ για τη Φινλανδία έως τις 31 Ιανουαρίου 2013 ανερχόταν στα 1.653,27 ευρώ. Η χονδρική τιμή του Tasigna 150 mg 4×28 ήταν 2.575,31 ευρώ για την Ελλάδα στις 17 Φεβρουαρίου 2014, ενώ στη Φινλανδία ανερχόταν ως τις 31 Μαΐου 2014 στα 2.347,07 ευρώ. Το φάρμακο Votubia έλαβε χονδρική τιμή 1.353 ευρώ στις 17 Φεβρουαρίου 2014 στην Ελλάδα, ενώ στη Φινλανδία είχε χονδρική τιμή 1.260,27 ευρώ έως την 21η Ιουλίου 2014. Το φάρμακο Jakavi έλαβε χονδρική τιμή στην Ελλάδα 4.236,61 ευρώ στις 30 Αυγούστου 2013, ενώ στη Σλοβενία 3.739,90 ευρώ στις 17 Μαΐου 2013.
Ως εκ τούτου, η Ελ. Τουλουπάκη ανέφερε ότι «οι ανωτέρω περιπτώσεις φαρμάκων ενδεχομένως να σας βοηθήσουν να αντιληφθείτε γιατί γίνεται τέτοια προσπάθεια να απενεργοποιηθεί ο μάρτυρας με την κωδική ονομασία “Μάξιμος Σαράφης”, ο οποίος στις καταθέσεις του έχει προσδιορίσει συγκεκριμένα φάρμακα (βλ. ιδίως τις περιπτώσεις των φαρμάκων Gilenya και Tasigna 150 mg)».
Κυβερνητικοί αξιωματούχοι δωροδοκήθηκαν
Η Ελ. Τουλουπάκη αναφέρθηκε επίσης σε έγγραφο που της είχε αποστείλει το FBI στις 25 Μαΐου 2017, στο οποίο αναγράφεται ότι «κατά τη διάρκεια της σχετικής χρονικής περιόδου (2008-2014), σύμφωνα με τους δυο μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, ανώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι στην Ελλάδα, που έλαβαν παράνομες δωροδοκίες και από τη Novartis», ήταν μεταξύ άλλων βάσει του εγγράφου ο Ν. Μανιαδάκης, ο Ανδρέας Λοβέρδος και ο Γιάννης Στουρνάρας.
Σύμφωνα με το ίδιο έγγραφο, το 2010 ο Ανδρ. Λοβέρδος εισήγαγε δύο νέα φάρμακα της Novartis, το Gilenya και το Tasigna, «μέσω μιας ταχείας διαδικασίας έγκρισης και τιμολόγησης… Το 2012 η Νοβάρτις Ελλάς πλήρωσε 20.000 ευρώ στον Ανδρέα Λοβέρδο… ώστε να εμποδιστεί ένα ανταγωνιστικό φάρμακο από τη συμπλήρωση του Lucentis (κατασκευάζεται από τη Novartis) ως θεραπεία πρώτης γραμμής για οφθαλμολογική χρήση».
Ετσι η Ελ. Τουλουπάκη κρίνει ότι «από το έγγραφο αυτό, το οποίο είχε στην κατοχή του ο κ. Αγγελής, αποδεικνύεται χωρίς αμφισβήτηση πλέον ότι: α) εν γνώσει του κατέθεσε ψευδώς στην προανακριτική επιτροπή ότι δεν υπήρχε αναφορά σε πολιτικά πρόσωπα, β) οι αμερικανικές αρχές αναφέρονται με τη φράση “government officials in Greece” δηλαδή κυβερνητικοί αξιωματούχοι, στους οποίους περιλαμβάνονται και τα πολιτικά πρόσωπα».
