Μια σειρά από νέους κανόνες οι οποίοι θα μπορούσαν να δώσουν τη χαριστική βολή στην ελευθερία του Τύπου στο χειμαζόμενο Αφγανιστάν έχει ανακοινώσει ο προσωρινός διευθυντής του Κυβερνητικού Κέντρου Μέσων και Πληροφοριών (GMIC) της χώρας Κάρι Μοχάμεντ Γιούσεφ Αχμάντι.
Αν και σύμφωνα με την προ καιρού ανακοίνωση οι εν λόγω έντεκα κανόνες βασίζονται σε νόμο για τα ΜΜΕ που προϋπήρχε της κατάληψης της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Ο προηγούμενος νόμος ενσωμάτωνε τις υποχρεώσεις των ΜΜΕ για την τήρηση των διεθνών κανόνων, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά στους νέους κανονισμούς, οι οποίοι είναι δεσμευτικοί και ισχύουν για όλους τους δημοσιογράφους και τις οργανώσεις μέσων ενημέρωσης σε όλο το Αφγανιστάν, δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά. Αντίθετα, οι περιορισμοί που αναφέρονται θέτουν περαιτέρω εμπόδια στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και στην ελευθερία έκφρασης ευρύτερα.
Σε έρευνα που είχε διεξαγάγει το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (IPI) ο Αχμέντ Κουραΐσι, εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Δημοσιογράφων του Αφγανιστάν, είχε αναφερθεί στο ενδεχόμενο αλλαγής της νομοθεσίας για τα ΜΜΕ. «Αυτήν τη στιγμή έχουμε το σύνταγμα που διασφαλίζει την ελευθερία του Τύπου και υπάρχει και ο νόμος για τα ΜΜΕ, καθώς και ο νόμος για την πρόσβαση στην πληροφορία. Πρέπει να δούμε αν αυτοί οι νόμοι θα εξακολουθήσουν να ισχύουν» είχε σημειώσει με ανησυχία, προσθέτοντας: «Οι Ταλιμπάν φοβούνται ότι τα ανεξάρτητα ΜΜΕ θα υπονομεύσουν τη νεοσύστατη κυβέρνησή τους, καθώς ένας καλά λειτουργικός τομέας των ΜΜΕ θα μπορούσε να δείξει στον κόσμο τη νέα κατάσταση του Αφγανιστάν». Δυστυχώς οι φόβοι του επιβεβαιώθηκαν.
Επέβαλαν υποχρεωτική ευθυγράμμιση
Ενδεικτικά, ένας από τους κανόνες που θεσπίστηκαν απαγορεύει στους δημοσιογράφους και στις οργανώσεις μέσων ενημέρωσης να δημοσιεύουν ή να μεταδίδουν ιστορίες «αντίθετες με το Ισλάμ», να προσβάλλουν εθνικές προσωπικότητες ή να παραβιάζουν την ιδιωτική ζωή. Αλλοι κανόνες υποχρεώνουν τους οργανισμούς μέσων μαζικής ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους να «μην αλλοιώνουν το περιεχόμενο των ειδήσεων», να ακολουθούν τις «αρχές της δημοσιογραφίας» και να κάνουν ισορροπημένα ρεπορτάζ.
Σε άλλο σημείο δίνεται η δυνατότητα στις αρχές της χώρας να ελέγχουν την έκδοση των ειδήσεων και να περιορίζουν τη δημοσίευση ή τη μετάδοση περιεχομένου που δεν είναι «επίσημα επιβεβαιωμένο» από το καθεστώς ή που μπορεί να θεωρηθεί ότι βλάπτει το κοινό αίσθημα. Μεταξύ άλλων αναφέρεται πως οι εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να διατηρούν την αρχή της ουδετερότητας, αν και σε άλλο σημείο διευκρινίζεται ότι η παραγωγή ειδήσεων θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με την «ιδεολογία των Ταλιμπάν» και προς αυτή την κατεύθυνση καλούνται όλοι οι δημοσιογράφοι και τα μέσα ενημέρωσης να συντονίζονται με το GMIC.
Η εισαγωγή αυτών των νέων κανονισμών εντάσσεται στο πλαίσιο ενός αυξανόμενου αριθμού απειλών και επιθέσεων που καταγράφονται διαρκώς εναντίον των δημοσιογράφων στη χώρα μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν. Στις 18 Σεπτεμβρίου ένας δημοσιογράφος πυροβολήθηκε και τραυματίστηκε σοβαρά στο πόδι. Αλλοι δύο ξυλοκοπήθηκαν από τους Ταλιμπάν ενώ κάλυπταν διαμαρτυρίες. Το ίδιο συνέβη και σε άλλους δημοσιογράφους οι οποίοι κάλυπταν διαδηλώσεις υπέρ των γυναικών στην Καμπούλ. Σύμφωνα με ορισμένες πρόχειρες εκτιμήσεις, περισσότεροι από 14 εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης συνελήφθησαν μέσα σε δύο μέρες, στις 7 και 8 Σεπτεμβρίου, επειδή κάλυπταν ειδήσεις της επικαιρότητας.
Καταδικάζουν τους περιορισμούς
Η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (IFJ) σε ανακοίνωσή της καταδίκασε τους καταναγκαστικούς περιορισμούς, οι οποίοι εκτιμάται ότι θα καταργήσουν ουσιαστικά κάθε πιθανότητα βιώσιμης ανεξάρτητης δημοσιογραφίας στο Αφγανιστάν. Μάλιστα, όπως προκύπτει από ανάλυση στοιχείων που πραγματοποίησε η ομοσπονδία, περισσότεροι από 153 οργανισμοί μέσων ενημέρωσης έχουν σταματήσει να λειτουργούν από τη στιγμή που η εξουσία πέρασε στα χέρια των Ταλιμπάν, ενώ η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη για τις γυναίκες δημοσιογράφους, οι οποίες απαγορεύεται να εργάζονται.
Οι εναπομείναντες δημοσιογράφοι καλούνται να φέρουν εις πέρας τα καθήκοντά τους εν μέσω κλίματος αυξημένων απειλών και βίας. Μάλιστα, όπως επισημαίνεται, περίπου το 90% των εργαζομένων στα ΜΜΕ δεν έχει πρόσβαση στην απασχόληση ή στον μισθό του λόγω του κλεισίματος των μέσων ενημέρωσης.
Υπενθυμίζεται ότι έρευνα του IPI σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στην ενημέρωση στη χώρα κατέληξε σε ορισμένα ιδιαίτερα ανησυχητικά συμπεράσματα. Ενδεικτικά, είχε διαπιστώσει πως περίπου το 80% των ΜΜΕ στη χώρα έχει κλείσει ή δεν λειτουργεί σε τακτική βάση. Το υπόλοιπο 20% αγωνιζόταν για να επιβιώσει οικονομικά καθώς οι διαφημιστικές καταχωρήσεις διακόπηκαν βίαια από τη στιγμή που ανέλαβαν την εξουσία οι Ταλιμπάν.
«Η εισαγωγή αυτών των κανονισμών για τα μέσα ενημέρωσης από τους Ταλιμπάν είναι μια κατάφωρη επίθεση στα ΜΜΕ και στο ζωτικό καθήκον τους να ενημερώνουν τον λαό του Αφγανιστάν. Εάν οι ηγέτες των Ταλιμπάν προσπαθούν να στείλουν ένα μήνυμα στον κόσμο, είναι σαφές ότι αυτοί οι κανόνες έχουν σκοπό να λογοκρίνουν, να σιωπήσουν και να ενσταλάξουν τον φόβο της ανταπόδοσης – και σε καμία περίπτωση δεν δημιουργούν χώρο για “ουδέτερα” ή ανεξάρτητα ρεπορτάζ» αναφέρεται χαρακτηριστικά σε ανακοίνωση της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων.
Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά τα Χριστούγεννα έχουν απολέσει το νόημά τους. Πέρα από τη θρησκευτική τους διάσταση, ο συμβολισμός της γέννησης εξοστρακίστηκε στην αχανή αυτοκρατορία του θανάτου και στην άλλοτε ευφρόσυνη ατμόσφαιρα πέφτει βαριά η σκιά της μετάλλαξης Ομικρον και ο φόβος του άγνωστου. Η μνήμη, εύκαιρη για τα σπουδαία, θυμάται αγγέλους, ξωτικά και πρόσωπα συγγενικά.
Σήμερα, παγιδευμένοι ακόμη στη μέγγενη της πανδημίας, διαπιστώνουμε ότι πρώτος και καλύτερος ο ίδιος ο Μωυσής έχει παραβεί τις περισσότερες από τις δέκα εντολές. Και αν το «ου φονεύσεις» ήταν μια λεκτική υπερβολή του Κουρουμπλή, το «ου ψευδομαρτυρήσεις» παραβιάζεται κατά συρροήν και ασύστολα.
Η υπόθεση της μελέτης των Τσιόδρα – Λύτρα με τις αντιφατικές και γελοίες δικαιολογίες δεν παραπέμπει καν στο γνωστό ανέκδοτο του Φρόιντ με τη σπασμένη τσαγέρα αλλά στο παιδικό παιχνίδι της κολοκυθιάς. Ο βασιλιάς δεν είναι μόνο γυμνός αλλά και κουφός, αφού δεν φτάνει στα αυτιά του η λαϊκή κατακραυγή για τον αναίσχυντο εμπαιγμό των πολιτών. Η φαντασίωση που καλλιέργησαν στον Ελληνα πρωθυπουργό οι αυλοκόλακες ότι είναι θεόσταλτος και οι ανταποκρίσεις από την Ολλανδία φίλου του Αδωνη «έχετε κυβερνησάρα» δεν ανήκουν πλέον στο γραφικό αλλά πλησιάζουν επικίνδυνα το γκροτέσκο. Ως από μηχανής θεός ακυρώνει εν μια νυκτί αποφάσεις για τα τεστ παρακάμπτοντας τους επιστήμονες που έχουν περιοριστεί σε διακοσμητικό ρόλο.
Πες κι εσύ, Σωτήρη… Και είπε ο Σωτήρης ότι δεν είναι σωστό να εργαλειοποιούνται πολιτικά τα πορίσματα της μελέτης. Μάλλον δεν ξέρει ο επικεφαλής της επιτροπής την παραγγελία που έδωσε η Κεραμέως στον Ευγένιο Τριβιζά για ένα παραμύθι, το οποίο μάλιστα διανεμήθηκε στα παιδιά. Οι μικροί μαθητές παίρνουν μια ισχυρή δόση φόβου από τους εξωγήινους που εισβάλλουν με τη μορφή του ιού. Η αλήθεια είναι ότι αυτή η κυβέρνηση έχει μια ροπή προς τους εξωγήινους. Τη μια τους βλέπει να κυκλοφορούν στον Υμηττό και την άλλη τους φτιάχνει μάσκες στο μέγεθός τους. Η ψυχαναλυτική βέβαια ερμηνεία είναι ότι αρνείται την οικτρή πραγματικότητα.
Η ιστορία πάντως με τη μελέτη θα έχει μακροχρόνιες παρενέργειες, επειδή ο κόσμος θα χάσει την εμπιστοσύνη του στην επιστήμη που εκούσια ή ακούσια μετατράπηκε σε όργανο πολιτικής λαθροχειρίας. Ας μην απορούν λοιπόν πού βρέθηκαν τόσοι ψεκασμένοι, γιατί είναι δημιούργημά τους, και φαίνεται ότι είμαστε ακόμη μακριά από την απομάγευση του Βέμπερ.
Τα φετινά λοιπόν Χριστούγεννα μόνο οι φωταγωγημένοι δρόμοι και οι στολισμένες βιτρίνες θα έχουν ένα άρωμα γιορτής. Θα τρώμε τη γαλοπούλα με τους φίλους μας και θα μας κάθεται στο στομάχι, γιατί κρυμμένη πίσω από το δέντρο θα μας παρακολουθεί η Παγώνη για να μας γεμίζει ενοχές. Η παλιότερη καταναλωτική υστερία θα είναι απλώς μια υπαρξιακή ανάγκη, αλλά οι κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού θα τη βαφτίσουν τόνωση της αγοράς. Οι εχέφρονες πολίτες, περιφρονημένοι από την εξουσία, θα κάνουν δώρο στον εαυτό τους τη σιγουριά ότι δεν την έχουν ανάγκη κι αυτή θα τρέφει την αντίστασή τους. Θα είναι μόνη ουτοπία στη δυστοπία που μας περιβάλλει και η απάντηση σε αυτούς που πιστεύουν πως η σωτηρία της ψυχής είναι προτιμότερη από τη σωτηρία του σώματος.