Οι αναδυόμενες οικονομίες του κόσμου θα συναντηθούν το τριήμερο 22-24 Αυγούστου στο Γιοχάνεσμπουργκ για να συζητήσουν μια σειρά από ζητήματα, το σημαντικότερο εκ των οποίων το ενδεχόμενο αύξησης των μελών του μπλοκ. Αν και οι επιδιώξεις και οι φιλοδοξίες της κάθε χώρας διαφέρει σημαντικά, η εκπεφρασμένη πρόθεση πληθώρας χωρών να προσχωρήσουν στην εμπορική συμμαχία των BRICS και να αμφισβητήσουν την εμπεδωμένη, αμερικανοκρατούμενη, δομή του παγκόσμιου εμπορίου μπορεί να αποτελέσει σημείο καμπής για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας.
Αλλαγή του πεδίου
Η φετινή Σύνοδος Κορυφής των BRICS πραγματοποιείται ενώ συντελούνται σημαντικές γεωπολιτικές αλλαγές, στις οποίες δύο βασικά κράτη μέλη – η Ρωσία και η Κίνα – διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν αρχίσει να βλάπτουν την οικονομία της, με το ρούβλι να αποδυναμώνεται λόγω της πτώσης των εξαγωγών καυσίμων προς τους παραδοσιακούς προορισμούς στην Ευρώπη και της φυγής κεφαλαίων. Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια οικονομική διαμάχη με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ αναμένεται να αντιμετωπίσει τη χειρότερη οικονομική στασιμότητα των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.
Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι η επερχόμενη σύνοδος κορυφής των BRICS θα επικεντρωθεί στη μεγαλύτερη οικονομική συνεργασία για την αντιμετώπιση μεταξύ των μελών για την αντιμετώπιση των αβεβαιοτήτων που προέκυψαν από τον πόλεμο της Ουκρανίας και την παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση.
Επέκταση των συμμετεχουσών χωρών
Όλα τα βλέμματα είναι τώρα στραμμένα στο αν το μπλοκ θα επεκταθεί για να προσθέσει 40 ακόμη χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Αργεντινής, του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η επέκταση θα βοηθήσει στην αντιστάθμιση της επιρροής της Ομάδας των Επτά (G7) στην παγκόσμια οικονομία. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να αναδειχθούν οι BRICS+ σε παγκόσμιο παράγοντα αλλά θα παράσχει επίσης μια εναλλακτική πηγή χρηματοδότησης για τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Οποιαδήποτε επέκταση των μελών των BRICS θα θεωρηθεί ως προσπάθεια της Κίνας να αναδειχθεί ηγέτης του αναπτυσσόμενου κόσμου, προς μεγάλη απογοήτευση της αντίπαλης Ινδίας, αφήνοντας έτσι μεγάλο περιθώριο για τριβές ανάμεσα στα μέλη. Το Πεκίνο θέλει να διευρύνει γρήγορα τις BRICS καθώς επιθυμεί να δημιουργήσει εστίες επιρροής σε όλο τον παγκόσμιο Νότο στον αγώνα δρόμου με τις Ηνωμένες Πολιτείες για γεωπολιτική επιρροή. Η Βραζιλία αντιστέκεται, φοβούμενη ότι το ήδη δυσκίνητο μπλοκ θα χάσει σε δυναμική. Η Ρωσία επιθυμεί να φέρει νέα μέλη καθώς αναζητά… φίλους εν μέσω της διπλωματικής της απομόνωσης εξαιτίας της εισβολής στην Ουκρανία. Ο σημαντικότερος αφρικανός σύμμαχός της, η Νότια Αφρική, βρίσκεται στο ίδιο μήκος κύματος ενώ η Ινδία δεν έχει μια σαφή θέση για την επέκταση.
Αποδολαριοποίηση
Το σχέδιο των BRICS για επέκταση των μελών τους συνδέεται στενά με την κίνηση της Κίνας να αποδολαριοποιήσει το παγκόσμιο εμπόριο. Μάλιστα, το κρατικά ελεγχόμενο κινέζικο Μέσο Global Times, θεωρεί ότι η τάση αποδολαροποίησης είναι «μη αναστρέψιμη»… Μέσω της αποδολαριοποίησης, η Κίνα επιδιώκει να αντικαταστήσει τελικά το δολάριο ΗΠΑ με άλλα νομίσματα. Με την Κίνα να έχει εγκλωβιστεί σε έναν άγριο οικονομικό «ψυχρό πόλεμο» με τις ΗΠΑ, υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι το Πεκίνο σκοπεύει να προωθήσει το γιουάν ως εναλλακτική λύση στο δολάριο ΗΠΑ. Δύο χώρες μέλη, η Βραζιλία και η Ρωσία, πληρώνουν ήδη για κινεζικά προϊόντα σε γιουάν. Ωστόσο, το δολάριο ΗΠΑ εξακολουθεί να παραμένει το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 80% του παγκόσμιου εμπορίου.
Παράλληλα, η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα (NDB) του μπλοκ θέλει να αποδολαριοποιήσει τη χρηματοδότηση, προσφέροντας μια εναλλακτική απέναντι στα δυτικο-κεντρικά ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα. Ωστόσο, έχει εγκρίνει μόνο δάνεια 33 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε σχεδόν μια δεκαετία. Αυτό είναι περίπου το ένα τρίτο του ποσού που δεσμεύτηκε να εκταμιεύσει η Παγκόσμια Τράπεζα μόλις πέρυσι. Η NDB έχει επίσης ταλαιπωρηθεί από κυρώσεις στη Ρωσία. Νοτιοαφρικανοί αξιωματούχοι λένε ότι οι συζητήσεις για ένα νόμισμα BRICS, που είχε συζητηθεί από τη Βραζιλία νωρίτερα φέτος ως εναλλακτική λύση στην εξάρτηση από το δολάριο, δεν συζητούνται. Παρόλα αυτά, ο υπουργός Εξωτερικών της Νότιας Αφρικής Ναλέντι Παντόρ είπε ότι οι BRICS θέλουν να επιδείξουν «ηγετικό ρόλο» ιδιαίτερα όσον αφορά την «ανάπτυξη και ένταξη του Παγκόσμιου Νότου σε πολυπολικά συστήματα».
Κοινό νόμισμα BRICS;
Οι φιλοδοξίες της Κίνας για να καταστήσει το γιουάν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα είναι παραπάνω από πιθανό ότι θα βρουν εμπόδιο, όχι μόνο από τους δυτικούς αντιπάλους της. Η Ινδία, ο περιφερειακός αντίπαλος της Κίνας που τρέφει φιλοδοξίες να καταστήσει τη ρουπία κυρίαρχο παγκόσμιο παίκτη, δεν επιθυμεί να γίνει το γιουάν σημαντικό αποθεματικό νόμισμα. Δεδομένων των περίπλοκων πολιτικών σχέσεων μεταξύ των δύο γειτόνων, δεν είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσει κανείς τις ανησυχίες της Ινδίας, παρά το γεγονός ότι οι δύο χώρες προχώρησαν τις προηγούμενες μέρες σε μια αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων. Ωστόσο, το μπλοκ των αναπτυσσόμενων χωρών τονίζει την ανάγκη μείωσης της εξάρτησης από το δολάριο ΗΠΑ. Πατά ταύτα, οι αναφορές από αξιωματούχους των BRICS, όπως ο «σέρπα» της Νότιας Αφρικής, Ανίλ Σουκλάλ, δείχνουν ότι ένα πλαίσιο για ένα κοινό «νόμισμα BRICS», το οποίο τέθηκε επί τάπητος για πρώτη φορά από τη Ρωσία και τη Βραζιλία, είναι απίθανο να συζητηθεί στην επικείμενη σύνοδο κορυφής.
Μεγαλύτερο εμπόριο με την Αφρική
Ένα σημαντικό μέρος των συζητήσεων είναι πιθανό να περιστραφεί γύρω από την εμβάθυνση των εμπορικών δεσμών με τις αφρικανικές χώρες. Το μπλοκ είναι έτοιμο να εξερευνήσει μεγαλύτερες ευκαιρίες στην ήπειρο, η οποία θεωρείται σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητη αγορά, μέσω της Αφρικανικής Ηπειρωτικής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών. Οι BRICS, ιδίως η Κίνα, είναι ήδη ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής, με το εμπόριο να αναμένεται να ξεπεράσει τα 500 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030.
Οικονομικές δυνατότητες BRICS
Οι χώρες που συναποτελούν τα BRICS περιέχουν πάνω από το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι πέντε χώρες μέλη μαζί αντιπροσωπεύουν πάνω από το ένα τέταρτο του παγκόσμιου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, οι ξένες επενδύσεις στις πενταμελείς BRICS τετραπλασιάστηκαν μεταξύ 2001 και 2021, συμβάλλοντας στην ανάκαμψη της οικονομικής ανάπτυξης.
Οι οικονομίες των BRICS αντιπροσωπεύουν το 18% των παγκόσμιων εξαγωγών, με τεράστιες δυνατότητες για περισσότερες εξαγωγές μεταξύ των χωρών-μελών. Επιπλέον, η επέκταση των BRICS είναι πιθανό όχι μόνο να τονώσει το παγκόσμιο εμπόριο αλλά και την οικονομική σημασία του μπλοκ. Μια εκτίμηση υποδηλώνει ότι ένα διευρυμένο μπλοκ των BRICS μπορεί να συνεισφέρει πάνω από το 50% τοις εκατό του παγκόσμιου ΑΕΠ έως το 2030.