Ιστοριοδίφης, λεξικογράφος, διανοούμενος με συνεχή δημόσια παρέμβαση, συγγραφέας, συντάκτης ταξιδιωτικών οδηγών και αυτοδίδακτος αρχιτέκτονας.
Ο Τουρκοαρμένιος Σεβάν Νισανιάν έχει πολλά ενδιαφέροντα και ταλέντα. Το βιογραφικό του κάνει τις τουρκικές Αρχές να δυσφορούν. Ως δηλωμένος άθεος βρίσκεται στο στόχαστρο των ισλαμιστών φονταμενταλιστών. Ως πολέμιος του εθνικισμού ενοχλεί το κεμαλικό κατεστημένο. Ο άνθρωπος που έχει τον ρόλο του καθρέφτη της τουρκικής κοινωνίας και λέει στους Τούρκους αυτά που δεν θέλουν να ακούν μιλάει στο Documento για την σημερινή κατάσταση στην Τουρκία και την ανοιχτή περιπέτεια της φυλάκισης του.
Με αφοπλιστική ειλικρίνεια περιγράφει πότε ξεκίνησε η διαμάχη του με το τουρκικό καθεστώς. «Πιθανότατα μόλις γεννήθηκα! Το να είσαι Αρμένιος είναι εντάξει, αρκεί να ζεις με έναν τρόπο που αρμόζει σε έναν Αρμένιο. Αν έχεις ένα μικρό μαγαζί, αν βγάζεις κάποια χρήματα και περνάς τα απογεύματα με την οικογένειά σου, τότε κανείς δεν θα σε αγγίξει επειδή είσαι Αρμένιος. Όταν αρχίσεις να έχεις δημόσιο λόγο, να μιλάς για πολιτικές υποθέσεις, για την κατεύθυνση και τις αρχές της τουρκικής κοινωνίας, να τις αμφισβητείς, να κάνεις νέα, ενδιαφέροντα και συναρπαστικά πράγματα, τότε οι Αρχές θυμούνται ότι είσαι Αρμένιος».
Ως λεξικογράφος μου εξομολογείται ότι μία λέξη περιγράφει τη σημερινή Τουρκία: Κατάρρευση. «Απόλυτη κατάρρευση. Ο Ερντογάν είναι πολύ καλός μαχητής και στρατηγός. Οι ενέργειες του, όμως, είναι αυτές ενός ανθρώπου είναι στριμωγμένου στην γωνία που προσπαθεί να βγει από το αδιέξοδο. Έχουμε μία κυβέρνηση που δρα αυθαίρετα. Μία κυβέρνηση που έχει καταρρεύσει και αποφασίζει με βάση ατομικά καπρίτσια. Ο στρατός συνεργάζεται με τον Ερντογάν αλλά νομίζω ότι εργάζεται και εναντίον του. Είναι μία συμμαχία λύκων που είναι πάντα έτοιμοι να επιτεθούν ο ένας στον άλλον».
Παρά τις εκκαθαρίσεις στο τουρκικό δημόσιο και τα σώματα ασφαλείας ο κ. Νισανιάν υποστηρίζει ότι ο εθνικισμός παραμένει ζωντανός. «Πιστεύω ότι ο φασισμός της κρατικής μηχανής είναι ακόμη πολύ ισχυρός και επικίνδυνος. Αρχικά η κυβέρνηση του Ερντογάν μαχόταν τον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Στη συνέχεια χρησιμοποίησε τον ισλαμισμό προκειμένου να αντιμετωπίσει την εθνικιστική έξαρση. Κι έτσι πιάστηκε στην δική της παγίδα», λέει ο 60χρονος διανοούμενος.
Ισλαμικό αντίβαρο στο κεμαλισμό
«Για πολλούς το ισλαμικό αφήγημα λειτούργησε ως αντίβαρο στον εθνικισμό. Για τους κεμαλικούς ο,τιδήποτε άλλο έρχεται δεύτερο όταν πρόκειται για την επιβίωση του έθνους. Οι ισλαμιστές όμως είπαν ότι υπάρχουν και άλλα πράγματα που αξίζουν στη ζωή, όπως οι ηθικές αξίες. Είπαν ότι την θρησκευτική πίστη δεν μπορεί να την αγγίξει το κράτος, ακόμη κι αν πρόκειται για θέμα εθνικής ασφάλειας. Με αυτό τον τρόπο η ισλαμική εναλλακτική έγινε ελκυστική σε πολλούς ανθρώπους», εξηγεί.
Οι περιπέτειες του με την Δικαιοσύνη ξεκίνησαν μόλις άρχισε να επιτίθεται στον φανατικό ισλαμισμό. «Η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από το 2002 και μετά ήταν αρκετά θετική απέναντι μου. Με προστάτευσαν με αρκετούς τρόπους. Με θεωρούσαν μία από τις φωνές υπέρ των μεταρρυθμίσεων που ήθελαν να εφαρμόσουν. Παρόλα αυτά, όταν ο ισλαμικός φανατισμός έγινε σοβαρό πρόβλημα και μίλησα πολύ ξεκάθαρα και δυναμικά εναντίον του, εντελώς ξαφνικά έχασα την στήριξη της κυβέρνησης. Κατέληξα μπλεγμένος σε σοβαρά προβλήματα. Και μπήκα στη φυλακή στα τέλη του 2013».
Το έγκλημά του ήταν μία ανάρτηση στο μπλογκ του, όπου στηλίτευε την ευκολία με την οποία οι Αρχές απέδιδαν την κατηγορία για «εγκλήματα μίσους» σε όσους ασκούσαν κριτική στον θρησκευτικό φανατισμό.
«Δεν είναι έγκλημα μίσους» έγραψε «να σατιρίζει κανείς έναν Άραβα ηγέτη που πριν από εκατοντάδες χρόνια καυχήθηκε ότι είχε επαφή με τον Αλλάχ και ανταμοίφθηκε με πολιτικό, οικονομικό και σεξουαλικό κέρδος». Η ένταξή του στην άτυπη μαύρη λίστα των εχθρών του έθνους ήταν σχεδόν αυτόματη.
«Παραληρεί σαν τους κακοποιούς»
«Στο παρελθόν πάντως είχα πει πιο ριζοσπαστικά πράγματα για το Ισλάμ. Αλλά το γεγονός ότι μιλούσα εναντίον του ισλαμικού φονταμενταλισμού εγώ, που ήμουν γνωστός, όχι γιατί υποστήριζα, αλλά γιατί ήμουν κάπως κοντά στην κυβέρνηση, προκάλεσε πολύ σοβαρές αντιδράσεις», παραδέχεται ο Σεβάν Νισανιάν.
«Μόνο κακοποιοί θα μπορούσαν να παραληρούν όπως ο Νισανιάν ! » δήλωσε τότε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Μπεκίρ Μποζντάγ. Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος τού επιτέθηκε και σε διαδηλώσεις οι φανατικοί οπαδοί του Ερντογάν ζητούσαν ακόμη και τον θάνατο του.
«Σε κάθε μία από τις 81 επαρχίες της Τουρκίας, ένας αριθμός Τούρκων πολιτών προσβλήθηκε – ξαφνικά και ταυτόχρονα -, από την ανάρτηση μου και κατέθεσε μηνύσεις εναντίον μου ! Ήταν ξεκάθαρα μία πολύ οργανωμένη ενέργεια. Καταδικάστηκα και η υπόθεση παραμένει ανοιχτή στα δικαστήρια. Πάνε έξι χρόνια από τότε. Στο μεσοδιάστημα εμφάνισαν τεχνικές παραβάσεις για επισκευαστικά έργα που έκανα σε κτίρια του χωριού Σιρίντζε. Εντελώς γελοίο. Είχα 19 τέτοιες υποθέσεις εναντίον μου και μου επιβλήθηκαν 6 μήνες φυλάκισης από την μία υπόθεση, 8 μήνες από μία άλλη, 10 μήνες από μία τρίτη. Κατέληξα να έχω καταδικαστεί συνολικά σε 17,5 χρόνια φυλάκισης. Και ήμουν ήδη 3,5 χρόνια στη φυλακή» λέει ο κ.Νισανιάν.
Όταν τον μετέφεραν σε φυλακή με λιγότερη ασφάλεια, όπου έχεις το δικαίωμα να βγαίνεις το πρωί και πρέπει να επιστρέφεις το βράδυ, αποφάσισε να δραπετεύσει και να ζητήσει πολιτικό άσυλο στην Ελλάδα. «Στις 7 Ιουλίου βγήκα και δεν κοίταξα ξανά πίσω μου. Δραπέτευσα. Τώρα είμαι καταζητούμενος. Ήρθα στην Ελλάδα γιατί ήταν φανερό ότι θα περνούσα τουλάχιστον άλλα 3 χρόνια, ίσως και περισσότερα, στη φυλακή. Κάποιοι στην τουρκική κυβέρνηση δεν με συμπαθούν». Εκείνη τη μέρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο Νισανιάν έγραψε μόνο μία φράση : «Το πουλί πέταξε ! ».
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο Σεβάν Νισανιάν γεννήθηκε στη Κωνσταντινούπολη στις 21 Δεκεμβρίου 1956. Ο πατέρας του ήταν ο αρχιτέκτονας. Σπούδασε στις ΗΠΑ, φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο Γέιλ και πολιτικές επιστήμες στο πανεπιστήμιο Κολούμπια. Εγραψε 19 βιβλία, ανάμεσά τους πολιτικά δοκίμια, ταξιδιωτικά και ένα ευπώλητο ετυμολογικό λεξικό (2002) της τουρκικής γλώσσας. Το εμβληματικό βιβλίο του «Λάθος Δημοκρατία», για τον εθνικισμό και τους μύθους γύρω από την ίδρυση της σύγχρονης Τουρκίας από το Κεμάλ Ατατούρκ, διακινούνταν μόνο σε φωτοτυπίες από το 1994. Το 2008 κατάφερε να το εκδώσει χωρίς τον φόβο αντιποίνων. Το 2004 του απονεμήθηκε το βραβείο ελευθερίας Αϊσέ Νουρ Ζαρακόλου της Τουρκικής Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Ξαναχτίζοντας το χωριό της Διδώς Σωτηρίου
Στο πρώην ελληνικό χωριό Σιρκιντζέ κοντά στη Σμύρνη, το σημερινό Σιρίντζε, ο Νισανιάν ξεκίνησε το 1992 να χτίσει (κυριολεκτικά) τον επίγειο παράδεισό του. Είναι το χωριό καταγωγής της Διδώς Σωτηρίου, της συγγραφέα του μυθιστορήματος «Ματωμένα Χώματα». Οι ‘Ελληνες κάτοικοί του το εγκατέλειψαν με την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 και για δεκαετίες παρέμενε σχεδόν εγκαταλελειμμένο.
«Πήγαμε όταν ήμασταν νέοι με την γυναίκα μου και υποτίθεται ότι θα φτιάχναμε ένα εξοχικό. Σταδιακά έγινε έργο ζωής. Προσπαθήσαμε να κάνουμε το Σιρίντζε τον τόπο των ονείρων μας» μας λέει ο κ.Νισανιάν.
Στόχος ήταν η αναβίωση του χωριού μέσω των επιστημών και του πολιτισμού. Ο Νισανιάν ανακαίνισε πολλά σπίτια. Το 2007 ίδρυσε ένα Μαθηματικό Ινστιτούτο που κάθε καλοκαίρι υποδέχεται περίπου 500 σπουδαστές. Σε όλη τη διάρκεια του χρόνου 3.000 με 4.000 φοιτητές φιλοξενούνται και παρακολουθούν σεμινάρια από ακαδημαϊκούς καθηγητές από ολόκληρο τον κόσμο.
«Προσφέρει μαθήματα έξω από το στενό πλαίσιο του επίσημου οδηγού σπουδών των τουρκικών πανεπιστημίων. Και αυτό προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό. Παιδιά που έρχονται το καλοκαίρι στο ινστιτούτο μετά θέλουν να γίνουν μαθηματικοί ! Αυτό το περιβάλλον ελεύθερης ανταλλαγής ιδεών προσέλκυσε και άλλους ανθρώπους. Στην πορεία το Μαθηματικό Ινστιτούτο «γέννησε» τις Σχολές Θεάτρου, Φιλοσοφίας και Καλών Τεχνών, καθώς και το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο του Σιρίντζε. Πλέον έχουμε ένα ελεύθερο πανεπιστήμιο σε ένα μικρό χωριό πάνω στους λόφους» λέει με δικαιολογημένη περηφάνια.
