Ο τραγουδοποιός Κώστας Λειβαδάς μιλάει στην Αφροδίτη Ερμίδη με αφορμή το καινούργιο του άλμπουμ «Περιοδεία εντός» για τον Τζορτζ Φλόιντ, την αστυνομική αυθαιρεσία, τα live και την κατάσταση των καλλιτεχνών την εποχή της πανδημίας.
Aπό το 1997 ο Κώστας Λειβαδάς μας χαρίζει τραγούδια που συντροφεύουν ξεχωριστές στιγμές στη ζωή μας. Με ευκολία ο δημιουργός του «Για να σε συναντήσω», του «Κάθε μπαλκόνι έχει άλλη θέα», του «Η επιμονή σου», του «Πιάσε με», του «Σαν να μην πέρασε μια μέρα» κάνει τα προσωπικά του βιώματα να συγχρονίζονται με τα δικά μας, να γίνονται κοινό κτήμα.
Ο δέκατος κατά σειρά δίσκος του που κυκλοφόρησε πρόσφατα φέρει τον σημαδιακό τίτλο «Περιοδεία εντός» την ώρα που το «εντός» έχει γίνει δεδομένη συνθήκη για όλους. Περιοδεία σε δεκαέξι σταθμούς στους οποίους συναντάει αγαπημένους του συνεργάτες και φίλους, όπως η Ελένη Τσαλιγοπούλου, ο Κώστας Μακεδόνας, η Ανδριάνα Μπάμπαλη και ο Τάσος Σκούρας.
Μιλήστε μου για τη διαδικασία ολοκλήρωσης του δίσκου «Περιοδεία εντός». Ποιες ήταν οι πιο έντονες στιγμές που κρατάτε στη μνήμη σας από αυτό το ταξίδι;
Πραγματικά δεν ξέρω τι να πρωτοπώ γι’ αυτά τα δύο τόσο απίθανο να ξανασυμβούν χρόνια που ήρθαν τα πάνω κάτω και που έχασα τη μητέρα μου, τον αδερφό του πατέρα μου και δύο ακόμη πολύ ξεχωριστά πρόσωπα στη ζωή μου, το τελευταίο από τον ιό. Σε τελείως άλλες συνθήκες και με άλλη φόρα ξεκίνησα τον δίσκο και σε τελείως άλλο τοπίο χρειάστηκε να βρω ενέργεια και δύναμη για να ολοκληρωθεί. Η καθημερινή επαφή με τους μόνιμους συνεργάτες, η δύναμη της φιλίας και της κοινής αγάπης στη μουσική, οι πρωτόγνωρες σε αίσθηση συναυλίες του καλοκαιριού –λίγες και τόσο πολύτιμες–, οι πολύ ξεχωριστές ηχογραφήσεις με την Ελένη Τσαλιγοπούλου, τον Κώστα Μακεδόνα, την Ανδριάνα Μπάμπαλη, τον μπλούζμαν Τάσο Σκούρα και η ηχογράφηση του «Τζορτζ Φλόιντ» σίγουρα θα μου μείνουν αξέχαστα. Και πόσο πολλά από αυτά τα σπουδαία στιγμιότυπα της χρονιάς έγιναν με τις μάσκες στο πρόσωπο ή με Skype φιλί της ζωής.
Είναι μάλλον αναπόφευκτο για έναν τραγουδοποιό να δημιουργεί έναν δίσκο που να περιλαμβάνει πολλά προσωπικά βιώματα, αγωνίες, χαρές, ματαιώσεις και ελπίδες. Αυτό φαίνεται έντονα στον δίσκο σας.
Ναι, πραγματικά. Πάντα θεωρώ τη διαδικασία αυτή και διαδικασία θεραπείας μέσα από την εξομολόγηση, έκφραση και απελευθέρωση φορτίων που ξορκίζουν τις πληγές. Αφηγούμαστε ιστορίες πάνω στις οποίες καθρεφτιζόμαστε και ξαναβλέπουμε τη ζωή μας. Αυτήν τη φορά –πλέον και λόγω της ηλικίας– η διάθεσή μου για αλήθεια και συγκίνηση είναι πιο μεγάλη από ποτέ. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο χρόνου (γέλια).
Η δολοφονία του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ έδειξε για άλλη μια φορά το πραγματικό πρόσωπο των κατασταλτικών δυνάμεων και μας θύμισε πως οι κοινωνικές ανισότητες είναι εδώ και κρατούν επικίνδυνα. Μιλήστε μου για το τι εκφράζετε εσείς ακριβώς μέσα από το τραγούδι «George Floyd».
Το τραγούδι δημιουργήθηκε τη στιγμή που όλος ο πλανήτης παρακολούθησε τη δολοφονία του Φλόιντ. Ηταν το αποτέλεσμα της ταραχής, του σοκ, της συνείδησης και της κοινής γνώσης που είχαμε με την Αγλαΐα Σφήκα που έγραψε τα λόγια για το κυνηγητό και τις περιπέτειες των Αφροαμερικανών μέσα στους αιώνες. Ο Τζορτζ Φλόιντ, σε σχέση με όσους ακολούθησαν ή με όσους προγόνους του (και μη) προηγήθηκαν, κλήθηκε από το πεπρωμένο να παίξει έναν ρόλο. Δυστυχώς στην Ελλάδα η σημασία του περιστατικού «έφυγε» γρήγορα από την καθημερινότητά μας. Ακολούθησαν άλλα, όμοια, αλλόκοτα περιστατικά με δολοφονίες και τραυματισμούς Αφροαμερικανών. Τότε ήταν που αισθανθήκαμε πως ήταν η στιγμή να κυκλοφορήσουμε το τραγούδι ως θρήνο και ως μήνυμα. Μην ξεχνάμε πως το «Black lives matter» ξεκίνησε από την περίπτωση του Φρέντι Γκρέι και πέρασαν χρόνια για να ξεχειλίσει το ποτήρι. Προς θεού, όχι άλλη αστυνομική αυτενέργεια στους δρόμους.
Οι καλλιτέχνες έχουν πληγεί πολύ από την πανδημία και την παύση όλων των καλλιτεχνικών δράσεων. Κατά πόσο θεωρείτε ότι η υποστήριξη που δεχτήκατε από τα αρμόδια υπουργεία ήταν επαρκής;
Πράγματι είμαστε από τους κλάδους που έχουν πληγεί πιο πολύ. Στη μικρή αγορά του μικρού χωριού η γραφειοκρατία προηγείται πάντα και θριαμβεύει και η επίδρασή της πάνω μας είναι ανυπολόγιστη. Δεδομένου ότι ήδη έχουμε προβλήματα με τα πνευματικά και λοιπά δικαιώματα και ανύπαρκτη δισκογραφία, τι να συζητάμε; Παθογένειες όλων των ειδών και έλλειψη συνεννόησης από πλευράς μας, με αργά αντανακλαστικά οι αρμόδιοι, οι οποίοι μεταθέτουν αδικαιολόγητα για μήνες την επίλυση πολύ ζωτικών θεμάτων. Εχω την αίσθηση ότι τα πράγματα τους δύο τελευταίους μήνες κινούνται κάπως προς μια καλύτερη κατεύθυνση και έναν πιο γόνιμο διάλογο. Γενικά είμαι απογοητευμένος και από το διχασμένο κλίμα σ’ εμάς και την οχαδερφίστικη δειλία μας στις διεκδικήσεις, όπως βέβαια και από τη –νυν και αεί– ζυγαριά με την οποία το κράτος ζυγίζει τα πράγματα. Εχω φίλους ΑμεΑ καλλιτέχνες οι οποίοι δεν πιστεύω σε τι ταλαιπωρίες σύρονται καθημερινά. Ούτε εσύ θα το πίστευες.
Διαβάστε επίσης: Ορφέας Περίδης: «Οι παρέες γεννούν τα τραγούδια» [Συνέντευξη]
Η παραπάνω κατάσταση οδήγησε πολλούς συναδέλφους σας στη συσπείρωση και τη συλλογική διεκδίκηση των αιτημάτων τους. Είναι ένα θετικό περιβάλλον αυτό που δημιουργείται στον χώρο σας.
Είναι πολύ θετικό, αν και ακόμη δεν βρισκόμαστε σε σωστό δρόμο. Θεωρώ ότι θα αργήσει να καρποφορήσει η νέα κατάσταση. Πολλοί εγωισμοί, συμφέροντα μικρά και μεγάλα, κοκορομαχίες, αδιαφάνεια, τα ίδια και τα ίδια πρόσωπα παντού. Χρειαζόμαστε πολλή δουλειά και πολυφωνία και πολλά σημαντικά πρόσωπα με ενεργό ρόλο. Μα τι τρομερό για μας να μην έχουμε ένα σοβαρό συνδικάτο και να μη στεκόμαστε ενωμένοι μπροστά στα θανάσιμα προβλήματά μας. Το πέτυχαν οικονομικοί κολοσσοί όπως ο ΜακΚάρτνεϊ και o Σπρίνγκστιν με άσβεστη φλόγα και δεν μπορούμε εμείς. Ας ελπίσουμε ότι κάτι καλό θα βγει πάντως από αυτή την αφύπνιση. Είναι η τελευταία ευκαιρία που έχουμε.
Μπροστά στον τρόμο και στην ανασφάλεια που βιώνουμε η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει σαν βάλσαμο;
Βέβαια. Αυτό είναι το μόνο φάρμακο που δεν απογοητεύει ποτέ όταν εμπεριέχει αλήθεια και συγκίνηση. Αυτό κράτησε και μένα όρθιο για να τελειώσω και να βγάλω τον δίσκο «Περιοδεία εντός». Αυτή η θεραπεία πρώτα απ’ όλα. Πάντα έλεγα πως στις πιο δύσκολες ώρες μου ανάμεσα στους πιο στενούς μου φίλους που μου στάθηκαν βάζω και τους αγαπημένους μου συγγραφείς και μουσικούς και καλλιτέχνες γενικά με τους οποίους μεγάλωσα και μεγαλώνω μαζί τους. Και για ένα τραγούδι μόνο που θα εμπνεύσει κάποιον μες στη σκοτεινιά αξίζει τον κόπο για μια ζωή να μην εγκαταλείπεις την αποστολή σου.
Πλέον πολλοί καλλιτέχνες εμφανίζονται μέσω διαδικτύου παίζοντας σε αθέατο κοινό χωρίς φυσική παρουσία, χωρίς τις μαγικές δονήσεις που δημιουργούνται στον χώρο από αυτήν τη συνεύρεση. Πώς είναι για εσάς αυτή η συνθήκη;
Σε αντίθεση με τις λίγες συναυλίες του περσινού καλοκαιριού που λειτούργησαν εξαιρετικά και ας ήταν αυστηρά τα μέτρα, δεν μπορώ να σου πω πως έχω συνηθίσει ακόμη το διαδικτυακό live. Τώρα τελευταία που κάναμε ένα με την Μπάμπαλη ένιωσα τη δύναμή του και πώς μπορείς να το χειριστείς με ουσία επιδιώκοντας την αληθινή επικοινωνία. Σίγουρα είναι δυνατός εναλλακτικός τρόπος που αυτήν τη στιγμή κάνει καλό σε όλους μας. Αλλά τίποτε δεν θα αναπληρώσει ούτε μπορεί να αντικαταστήσει την επικοινωνία από κοντά. Τη συνάντηση στον ίδιο χώρο. Ποτέ και κανένας. Είναι αρχαία δύναμη αυτή η πρωτογενής λειτουργία του live.
Διάβασα κάποιες δηλώσεις σας για την δισκογραφική εταιρία Walnut Εntertaiment με την οποία συνεργάζεστε και μου έφερε στο μυαλό παλιότερες εποχές όταν οι σχέσεις που αναπτύσσονταν με τον καλλιτέχνη ήταν σχεδόν οικογενειακές. Ισχύει κάτι τέτοιο και σε αυτή την περίπτωση; Και πόσο σημαντικό είναι σήμερα αυτό για έναν καλλιτέχνη;
Ηταν απίστευτα σημαντικό για εμένα -που έχω δει ήδη πολλά έργα και τεύχη- έχοντας συνεργαστεί με πολλές διαφορετικές εταιρίες σε πολλές διαφορετικές περιόδους. Πόσο μάλλον όταν στο τιμόνι μαζί με τον Μίλτο Καραντζά με την τεράστια πείρα του είναι ο Τάσος Σκούρας ένας μουσικός με Μ κεφαλαίο δηλαδή bluesman και κιθαρίστας δεινός από τους λίγους στη χώρα. Έχουμε καθημερινή επαφή και ανταλλαγή απόψεων ανά πάσα στιγμή και η σκέψη τους δεν έφυγε ποτέ πρώτα από όλα από το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα και το ποια τραγούδια είχαν δύναμη αληθινή και όχι πρόσκαιρη.
Αυτή η επικοινωνία και αίσθηση εμπιστοσύνης και φροντίδας είναι τόσο πολύτιμη που δεν ανταλλάσσεται με όλα τα λεφτά του κόσμου. Είμαι βέβαιος πως θα συνεχίσουμε έτσι τώρα που ο δίσκος μπήκε πια και στα πρώτα σπίτια σαν φυσικό προϊόν, που είναι επίσης σημαντικό που το αποφασίσαμε μαζί να βγει και φυσικά. 15 τραγούδια στην εποχή των singles, για φαντάσου, μάλιστα ο Τάσος παίζει και τραγουδάει στο τραγούδι για τον Τζωρτζ Φλόιντ, μια από τις πιο δυνατές στιγμές του δίσκου. Να είμαστε καλά και αφού παλέψαμε και τις δυσκολίες του κορονοιού, λογικά έχουμε πολλά να κάνουμε!
Info O δίσκος «Περιοδεία εντός» κυκλοφορεί από την Walnut Εntertaiment
*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento στις 24/1/2021
