Το δώμα των νέων γραφείων του Ελληνικού Φεστιβάλ (στον πεζόδρομο της Ηπίτου) οδηγεί σ’ ένα μικροσκοπικό ταρατσάκι με θέα προς τον βράχο της Ακρόπολης.
Φωτογραφίες: Δημήτρης Ραπακούσης
Εκεί ανεβαίνει από μια στενή σιδερένια σκάλα ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος για να συναντήσει τον ήλιο του μεσημεριού. Δυο μόλις μέρες μετά την παρουσίαση του προγράμματος για το προσεχές καλοκαίρι, ο καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης δηλώνει και, όπως όλα δείχνουν, είναι ήρεμος• ανυπομονώντας –κι όχι αγωνιώντας– να ξεκινήσουν όλα όσα σχεδίασε για το καλοκαίρι.
Φέτος έχετε τη δυνατότητα να δώσετε το προσωπικό σας στίγμα στο φεστιβάλ. Ποιο είναι αυτό λοιπόν;
Είχα τον χρόνο να παρουσιάσω μια ολοκληρωμένη πρόταση. Χωρίς αρκετό χρόνο εξάλλου δεν γίνεται αυτή η δουλειά, αφού, για να καταλάβετε, έχω ήδη ξεκινήσει να δουλεύω για το καλοκαίρι του 2018 και του 2019. Εως έναν βαθμό λειτούργησα σαν σκηνοθέτης, ο προγραμματισμός για μένα μοιάζει με μια μεγάλη σκηνοθεσία. Και όταν λέω μεγάλη, δεν εννοώ υπερθέαμα. Δεν μου ταιριάζουν τα υπερθεάματα, για όσους με ξέρουν και από το Θέατρο του Νέου Κόσμου. Μετά το περσινό… ταχύρρυθμο σχολείο –γιατί σχολείο ήταν για μένα η εμπειρία αυτής της πρώτης διοργάνωσης– έστησα φέτος το φεστιβάλ με πιο καθαρή τη διαδρομή των επιλογών μου, έχοντας αρχίσει πια να καταλαβαίνω πώς λειτουργεί αυτός ο μηχανισμός. Η καινούργια πρόταση που φέρνω –και, ξεκαθαρίζω, δεν είναι πρωτότυπη– είναι το άνοιγμα στην πόλη. Θεωρώ ότι πρέπει να ανοιγόμαστε και πέρα από τα φεστιβαλικά μας τείχη, επείγει να εμπλέξουμε και τον άνθρωπο της πόλης στην τέχνη και στην καλλιτεχνική δράση. Το δεύτερο καινούργιο είναι το Λύκειο Επιδαύρου, ένα διεθνές σχολείο για το αρχαίο δράμα, που θα λειτουργήσει από φέτος τον Ιούλιο με πάνω από 100 σπουδαστές και πάνω από 20 καθηγητές απ’ όλο τον κόσμο. Οσο για το συνολικό στίγμα του φεστιβάλ είναι δύσκολο να το ορίσω με δύο λέξεις, γιατί αναδύεται μέσα από δεκάδες παραγωγές και δράσεις. Αν κάτι γίνεται πιο φανερό είναι η θεματική για την Επίδαυρο, η «Ελευση του ξένου», που όμως μέσα από το ενδιαφέρον αρκετών καλλιτεχνών διατρέχει και το πρόγραμμα της πόλης.
Είστε, με έναν τρόπο, περήφανος για τον φετινό προγραμματισμό;
Περήφανος, όχι• δεν θα ’λεγα τόσο μεγάλη λέξη. Είμαι όμως αρκετά ήρεμος. Εκανα αυτό που μπορούσα να κάνω.
Παράπονα ακούσατε;
Τα περισσότερα σχόλια που άκουσα ή διάβασα ήταν θετικά και φιλικά σε αυτό που πάμε να παρουσιάσουμε. Κι αν υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις, μέσα στο παιχνίδι είναι και αυτό. Θα ήταν πολύ αλαζονικό εκ μέρους μου να περιμένω πως ό,τι κάνω θα αρέσει σε όλους.
Τα αρνητικά σχόλια ήταν επί του περιεχομένου ή από καλλιτέχνες που «αποκλείστηκαν»;
Φέτος συγκεντρώσαμε 1.260 προτάσεις. Από αυτές, σας λέω με βεβαιότητα, σχεδόν 300 ήταν πολύ καλές. Τις διαβάσαμε όλες με προσοχή μαζί με τους συνεργάτες μου. Την τελική επιλογή την έκανα εγώ. Αν διάλεξα τις καλύτερες ή κάπου έκανα λάθος, η ευθύνη είναι δική μου. Ηδη το φεστιβάλ έχει περισσότερες παραγωγές απ’ ό,τι πέρυσι κι ωστόσο αρκετές καλές προτάσεις έμειναν απέξω. Για πολλούς λόγους κάποιοι –και με δεδομένη την οικονομική δυσκολία– το εκλαμβάνουν ως απόρριψη. Δεν γίνεται όμως να χωρέσουν μέσα σ’ ένα καλοκαίρι όλοι οι καλοί, όσο και αν το θέλουμε.
Στο μεσοδιάστημα σας κούρασε η σύγκριση του τωρινού φεστιβάλ με την προηγούμενη κατάσταση;
Ξέρετε τι έχω συνειδητοποιήσει στο διάστημα αυτό; Δεν υπάρχουν συνταγές για ένα φεστιβάλ. Και το διαπιστώνω κάθε φορά που δουλεύουμε με τους πολύτιμους συνεργάτες μου στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Η διαφορά του ενός φεστιβάλ από το άλλο έγκειται στο γούστο, στην ιδεολογία και στα χρήματα που διαθέτει ο κάθε καλλιτεχνικός διευθυντής για να φτιάξει το πρόγραμμά του. Κάποιες επιλογές μπορεί να είναι παρόμοιες στη διεθνή σκηνή. Κάποια μεγάλα ονόματα όλοι τα θέλουν. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως αντιγράφεις τη συνταγή κάποιου άλλου, όσο και να την εκτιμάς.
Συγκριτικά με πέρυσι ακούγεστε πιο σίγουρος από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή.
Ναι. Τη χρονιά που πέρασε η σχέση μου με το φεστιβάλ έγινε πιο καθαρή. Γιατί όταν δουλεύω, δεν σκέφτομαι αν αυτό που κάνω θα αρέσει ή όχι. Επιμένω στη ματιά μου, αναλαμβάνω την ευθύνη, ξέρω πως και οι αποτυχίες είναι μέσα στο παιχνίδι. Δεν είναι δυνατόν άλλωστε να παραγγέλνεις παραστάσεις σε 126 ανθρώπους και να είναι όλες άριστες!
Συνέβαλε σ’ αυτήν τη σιγουριά ο διορισμός του νέου ΔΣ;
Το καινούργιο διοικητικό συμβούλιο μου έδωσε απόλυτη ελευθερία κινήσεων. Είναι άνθρωποι μεγάλης εμπειρίας, ο καθένας στον τομέα του, με υψηλό επίπεδο, που παρεμβαίνουν ακόμη και διαφωνώντας μαζί μου για το καλό του φεστιβάλ• όχι για προσωπικές φιλοδοξίες και ούτε προς μια πολιτική κατεύθυνση. Δεν είναι πολύ συχνό αυτό. Ολοι λειτουργούμε συμπληρωματικά.
Η φιλική σχέση σας με την υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου κάνει τα πράγματα ευκολότερα; Συναντάτε ευήκοα ώτα στις προτάσεις σας;
Βέβαια. Δεν είναι μόνο ότι έχουμε συνεργαστεί και ότι είμαστε καλλιτέχνες της ίδιας γενιάς. Είναι πολύ σημαντικό που η Λυδία Κονιόρδου προέρχεται από τον δικό μας χώρο, άρα συνομιλώ μ’ έναν άνθρωπο της δουλειάς. Επιπλέον είναι μια πολύ δυναμική γυναίκα, με πολλή ενέργεια και όρεξη, σε βαθμό που δυσκολεύομαι καμιά φορά να την παρακολουθήσω. Επίσης, έχοντας διοικήσει στο παρελθόν δημόσιους οργανισμούς ξέρει τα καλά και τα κακά του δημοσίου. Νιώθω τυχερός που βρίσκεται σ’ αυτήν τη θέση η Λυδία.
Τι απαντάτε σε αυτούς που λένε ότι είστε ευνοούμενος του υπουργείου Πολιτισμού;
Τι πάει να πει ευνοούμενος;
Οτι έχετε ευκολότερη πρόσβαση στο ΥΠΠΟ.
Μα πρέπει, επιβάλλεται οι δημόσιοι οργανισμοί να έχουν πρόσβαση στο υπουργείο. Απ’ ό,τι βλέπω –γιατί η Λυδία Κονιόρδου προσπαθεί να δημιουργήσει δίκτυα μεταξύ των καλλιτεχνικών οργανισμών– το ίδιο ισχύει και για τους υπόλοιπους καλλιτεχνικούς διευθυντές. Δεν νιώθω ότι έχω προνομιακή σχέση. Θα προτιμούσαμε ο εκάστοτε υπουργός να είναι κλεισμένος στον πύργο του, χωρίς επαφή με τους υπεύθυνους των εποπτευόμενων οργανισμών; Δεν νομίζω.
«Το Ελληνικό Φεστιβάλ χρειάζεται πιο πολλά χρήματα»
Τα 10 εκατ. ευρώ που διαχειρίζεται το Ελληνικό Φεστιβάλ είναι ικανοποιητικός προϋπολογισμός;
Να ξεκαθαρίσουμε ότι μόνο 2 εκατ. ευρώ από τα 9,5 εκατ. προέρχονται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Τα υπόλοιπα είναι από πρόβλεψη εισιτηρίων, από τα καζίνο κ.λπ. Και βεβαίως όλο αυτό το ποσό δεν προορίζεται μόνο για το καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Πάνω από τα μισά είναι μισθοί εργαζομένων, λειτουργικά, νοίκια κ.λπ. Επίσης να θυμίσω ότι στη διάρκεια του καλοκαιρινού φεστιβάλ παρουσιάζεται ένας μεγάλος αριθμός παραγωγών και ότι δεν έχουμε να κάνουμε με ένα φεστιβάλ αλλά κατά κάποιον τρόπο με περισσότερα. Το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου και η Μικρή Επίδαυρος θα μπορούσαν να είναι από μόνα τους ένα αυτόνομο φεστιβάλ. Και είναι μεγάλο κόστος το ανέβασμα παραστάσεων αρχαίου δράματος. Φέτος προστέθηκε στην περιοχή και το Λύκειο Επιδαύρου. Στην Αθήνα επιθυμούμε το Ηρώδειο να αποκτήσει περισσότερο αμιγώς μουσικό χαρακτήρα. Εκεί να δείτε τι σημαίνει να φέρεις κάνα δύο μεγάλες ορχήστρες ή και μια όπερα από το εξωτερικό… Η Πειραιώς 260 επίσης θα μπορούσε να είναι ένα φεστιβάλ από μόνη της, το ίδιο και το «Ανοιγμα στην πόλη». Επειδή λοιπόν τα χρήματα δεν φτάνουν για όλα αυτά, προσπαθούμε να κάνουμε οικονομίες, συμπαραγωγές, συνεργασίες, να βρίσκουμε χορηγούς, ΕΣΠΑ. Ναι, χρειαζόμαστε περισσότερα χρήματα.
Το «Ανοιγμα στην πόλη» και το Λύκειο Επιδαύρου μοιάζει να είναι οι προτεραιότητές σας φέτος.
Οχι, δεν τα θεωρώ προτεραιότητες. Είναι πράγματα τα οποία αισθανόμουν την ανάγκη να δοκιμάσω. Κι αν ίσως μιλάω περισσότερο γι’ αυτά, είναι επειδή πρόκειται για καινούργια πράγματα που ελπίζω πως θα βρουν τον χαρακτήρα τους.
Πέρυσι η Επίδαυρος πήγε περίφημα, ωστόσο φέτος έχετε επιλέξει παραστάσεις με πιο περιορισμένο εμπορικό εκτόπισμα. Σας προβληματίζει η πορεία στο ταμείο;
Πιστεύω στις συγκεκριμένες παραστάσεις. Πιστεύω στους καλούς ηθοποιούς που τις στελεχώνουν και στους σκηνοθέτες που αναλαμβάνουν αυτές τις παραγωγές. Κατά την άποψή μου το αρχαίο δράμα χρειάζεται σκηνοθέτες με ισχυρή άποψη και πρόταση. Ο,τι επέλεξα το πιστεύω. Θα φέρω ένα παράδειγμα: Επαναλαμβάνουμε τους «Επτά επί Θήβας», μια παράσταση του ΚΘΒΕ που πέρυσι δεν πήγε εισπρακτικά τόσο καλά στην Επίδαυρο, αλλά κέρδισε το κοινό της στην πορεία και συγκέντρωσε εξαιρετικές κριτικές. Νομίζω πως η φήμη για μια παραγωγή λειτουργεί σαν τον παλιό τηλέγραφο. Συμβαίνει αυτό το μαγικό στο θέατρο, το ένστικτο του κοινού. Εκεί επενδύω.
Στην Πειραιώς, αντίστοιχα, με τι θα είστε ικανοποιημένος; Πέρυσι διαπιστώθηκε κάμψη στην προσέλευση.
Ηταν φυσικό γιατί και ονόματα πολλά δεν είχαμε και συμμετείχαν νεανικές ομάδες και έκανα προσωπικά λάθη.
Δηλαδή;
Εγκρίναμε περισσότερες παραστάσεις devised θεάτρου απ’ ό,τι έπρεπε, με αποτέλεσμα πολλές ομάδες να μην προλάβουν στο διάστημα που τους δόθηκε να φτιάξουν αυτό που μπορούσαν. Κι από την άλλη, οι πιο έμπειροι σκηνοθέτες στους οποίους απευθύνθηκα δεν θέλησαν να κάνουν παράσταση σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.
Πιστεύετε ότι η μετά Φαμπρ αναστάτωση πλήγωσε το κύρος του φεστιβάλ;
Προφανώς και δεν είναι ωραίο για τον θεατή να γίνεται κοινωνός σε ένα περιβάλλον ανασφάλειας. Πέρυσι, από τον Δεκέμβρη του 2015 έως τον Απρίλιο του 2016 βρέθηκε πολλές φορές στη θέση να αναρωτιέται «τι γίνεται επιτέλους στο φεστιβάλ;». Επομένως, ναι, πληρώσαμε κι αυτήν την αναστάτωση.
Πείτε μου κάτι που θα έπρεπε να αλλάξει στη νοοτροπία του οργανισμού.
Ο ίδιος ο οργανισμός πρέπει να προοδεύσει. Αλλά υπάρχει αυτό το κακό στο δημόσιο: από τη μια βλέπεις ανθρώπους με όρεξη για δουλειά και ιδέες κι από την άλλη κάποιους με τη γνωστή δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία. Νομίζω ότι κάθε οργανισμός, όπως και το φεστιβάλ, χρειάζεται πολλή δουλειά, πολύ τρέξιμο και πολλή αγάπη.
Προσωπικές φιλοδοξίες έχετε;
Στο διάστημα που δουλέψαμε εντατικά για να ολοκληρώσουμε το πρόγραμμα αισθανόμουν φριχτά κουρασμένος – ούτε σε εργοστάσιο δεν θα δούλευα τόσο πολύ. Από τη μια ένιωθα πόσο ενδιαφέρον είναι αυτό που κάνουμε και από την άλλη αναρωτιόμουν τι κάνω εγώ εδώ… Γιατί να πρέπει να υποστώ επιθέσεις από ανθρώπους, έστω και λίγους, που δεν συμπεριλήφθηκαν στο πρόγραμμα, ας πούμε… Γιατί να με αντιμετωπίζουν ξαφνικά σαν εχθρό… Σκεφτόμουν τι δουλειά έχω εγώ εδώ κι από την άλλη δεν ήθελα να το εγκαταλείψω. Κι αυτό τελικά υπερισχύει, παρ’ όλες τις συγκρούσεις μέσα μου. Ναι, έχει νόημα για μένα αυτή η δουλειά.
