Την ημέρα που συμπληρώθηκαν 10 χρόνια από την υπογραφή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, στις 11 Μαΐου, ξημερώσαμε με ένα αποτρόπαιο έγκλημα -τη δολοφονία της 20χρονης μητέρας στα Γλυκά Νερά μπροστά στα μάτια του συντρόφου της και του παιδιού τους. Το ειδεχθές έγκλημα ανέδειξε τα όρια των δυνατοτήτων της Ελληνικής Αστυνομίας, που συστηματικά έχει απαξιωθεί με τρόπο τέτοιο ώστε να μην μπορεί να εξασφαλίσει την προστασία των πολιτών –παρά μόνο να καλύψει τις ανάγκες μεγαλόσχημων και ισχυρών. Και ταυτόχρονα να υπηρετήσει τις απαιτήσεις αυταρχικών πολιτικών επιλογών…
Την ίδια ημέρα κατατέθηκε η πρώτη μήνυση στη χώρα μας κατά του Chaptic -μια από τις μεγαλύτερες πλατφόρμες εκδικητικής πορνογραφίας στον κόσμο. Η νεαρή γυναίκα που βρήκε τις φωτογραφίες της ανεβασμένες στη βίαιη αυτή γωνιά του διαδικτύου, η Σοφία, αποφάσισε να κινηθεί νομικά. Αυτό που της συνέβη, όμως, δεν ήταν η εξαίρεση. Η περίπτωσή της τείνει να γίνει υπόθεση… ρουτίνας. Παρόμοια περιστατικά καταγράφονται καθημερινά, ολοένα και συχνότερα, αλλά συνήθως τα θύματα αδυνατούν ή αρνούνται να μιλήσουν.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, μια νέα γυναίκα και έγκυος δεχόταν επίθεση με καυστικό υγρό στο πρόσωπο, και το συμβάν έφερε στη μνήμη μας την εγκληματική επίθεση με βιτριόλι στην 35χρονη Ιωάννα. Στόχος και στις δύο περιπτώσεις ήταν ο στιγματισμός των γυναικών αυτών για πάντα, το ανεξήτιλο σημάδι στη ζωή τους… Και στο μεταξύ, στη Νέα Σμύρνη μια άλλη γυναίκα έπεφτε θύμα παρενοχλητικής παρακολούθησης από έναν 22χρονο, που είχε κι άλλα περιστατικά στο ιστορικό της δράσης του, μα για κάποιους «δικαιώματα δεν είχε δώσει»… Όπως τόσοι και τόσοι των οποίων η διαστροφή και η παρενοχλητική δραστηριότητα τείνει να κανονικοποιείται από τον κυρίαρχο λόγο και αντίληψη.
Αυτά τα πρόσφατα περιστατικά ένα μας μαθαίνουν –πως η βία έχει πολλά πρόσωπα, δράστες ανεξαρτήτως φύλου και κοινωνικής κατάστασης, και θύματα συχνότερα γυναίκες. Αυτό δε σημαίνει πως οι άνδρες μένουν στο απυρόβλητο. Οι μαφιόζικου τύπου δοιλοφονίες των τελευταίων εβδομάδων άνδρες είχαν ως θύματα. Σύμφωνα με την έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένας στους δέκα πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει υποστεί σωματική βία την τελευταία πενταετία, ενώ το 41% έχει έρθει αντιμέτωπο με κάποιου είδους παρενόχληση. Για την Ελλάδα τα τελευταία στοιχεία δείχνουν πως τα θύματα δεν καταγγέλλουν τις εμπειρίες τους και συχνά έχουν δυσκολίες πρόσβασης ακόμα και στα δικαιώματά τους. Δυστυχώς για τις γυναίκες η κατάσταση είναι ακόμη πιο δύσκολη.
Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης υπήρξε μια συνθήκη-σταθμός που στόχο έχει να οριοθετήσει τον ορισμό της βίας κατά των γυναικών, να θεσμοθετήσει την πρόληψη και την αντιμετώπιση της, να ορίσει την πράξη του βιασμού χωρίς να απαιτείται για τον ορισμό η χρήση βίας, απειλών ή εκφοβισμού -μόνο η έλλειψη της συναίνεσης.
Από το 2014 μέχρι σήμερα 44 χώρες έχουν υπογράψει τη σύμβαση αυτή, από την οποία η Τουρκία αποχώρησε πέρυσι. Η σκανδαλώδης απόφαση του καθεστώτος Ερντογάν ξεσήκωσε κύμα αντιδράσεων στη γειτονική μας χώρα, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Κι όμως, υπάρχουν χώρες που εξετάζουν ακόμη και τώρα το ενδεχόμενο να κινηθούν στα βήματα του Ερντογάν. Μια από αυτές είναι η Πολωνία, που απασχόλησε την επικαιρότητα πρόσφατα και για τον αντιδραστικό νόμο περί απαγόρευσης των αμβλώσεων…
Ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί στην Τουρκία είναι η ιστορία της Ιπέκ Μελέκ. Οι 19 σελίδες της κατάθεσής της για τη βία που υπέστη συστηματικά δεν κρίθηκαν αρκετές για να τη δικαιώσουν, μετά όμως από 4 μήνες φυλάκισης το Ποινικό Δικαστήριο της Αττάλειας αποφάνθηκε την αθώωσή της για τη δολοφονία του συζύγου της. Ο τελευταίος την κακοποιούσε για περισσότερα από 12 χρόνια…
Τα περιστατικά που σταχυολογούμε έχουν συμβεί μόλις τις τελευταίες εβδομάδες και μήνες. Λίγο πιο πίσω να ανατρέξουμε θα βρούμε σωρεία άλλων που υπογραμμίζουν πόσο πίσω βρίσκεται η χώρα μας, ο δυτικός «πολιτισμός» και η καθ’ημάς ανατολή στην προστασία των γυναικών και των ευάλωτων ομάδων από τη βία.
Υπήρξε ευτυχώς το κίνημα #MeΤoo που ανέδειξε την ανάγκη πρόληψης και προστασίας των θυμάτων της βίας –γυναικών και κάπως, κάπου και ανδρών. Το κίνημα που απλώθηκε με γρήγορους ρυθμούς διεθνώς, και παρά τους περιορισμούς της πανδημίας, δυνάμωσε τις φωνές μας, και μας έφερε ατομικά και συλλογικά μπροστά στην ανάγκη διεκδίκησης των δικαιωμάτων μας. Το ίδιο κίνημα ανέδειξε τα όρια των δήθεν εκπολιτισμένων κοινωνιών μας που παραμένουν βαθιά πατριαρχικές και εστιασμένες στην κουλτούρα της βίας και της κακοποίησης –με πληθώρα τρόπων.
Η στροφή που απαιτείται για να δούμε αλλαγή να ανατέλλει είναι μονόδρομος και περνά μέσα από τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία μας, μέσα από την ψυχική ενίσχυση των πολιτών από μικρή ηλικία, αλλά και την ψυχολογική και συναισθηματική υποστήριξη των θυμάτων. Περνά μέσα από την ανάληψη ευθυνών, την απόδοση δικαιοσύνης και την πρόνοια, που παραμένει ευθύνη ενός κράτους δικαίου. Διότι καμία μας και κανείς δεν μπορεί να είναι μόνος απέναντι στη βία.
Μίνα Κωστοπούλου- επικοινωνιολόγος, πολιτική αναλύτρια
Ειρήνη Νταή- οικονομολόγος, ερευνήτρια
